Αγαπητοί αναγνώστες, καλώς ήλθατε στην κόλαση. Η κόλαση της παιδικής κακοποίησης είναι απολύτως ενταγμένη στη ρουτίνα της καθημερινότητας. Η Ιωάννα Λαγουμιτζή, κοινωνική λειτουργός και υπεύθυνη της τηλεφωνικής γραμμής SOS 1056 του «Χαμόγελου Του Παιδιού», ακούει εδώ και 3,5 χρόνια δεκάδες εκδοχές του ίδιου εφιάλτη: «Η μαμά μου με δέρνει με τη ζώνη/ με χτυπάει με μαχαίρια/ με κυνηγάει απειλώντας ότι θα με σκοτώσει…». Ζητάω έρευνες και στατιστικές. Έχουμε να κάνουμε με φαινόμενο σε έξαρση; Η Ιωάννα απαντάει: «Στην Ελλάδα δεν υπάρχει συντονιστικός φορέας που να καταγράφει τις καταγγελίες, να διασταυρώνει τα στοιχεία και να δίνει ποσοστά, γι’ αυτό και δεν γνωρίζουμε την πραγματική διάσταση του προβλήματος». Έτσι γίνεται με αυτό το πρόβλημα: τη φρικαλεότητα τη βλέπεις στην πράξη. Τα στοιχεία πάντως της Γραμμής SOS -1056 για το έτος 2009 λένε: 178 αιτήματα φιλοξενίας παιδιών σε κίνδυνο, 583 καταγγελίες σοβαρών περιστατικών κακοποίησης: 527 σωματικής, 25 σεξουαλικής, 21 ψυχολογικής/συναισθηματικής, 610 παραμέλησης/εγκατάλειψης, 15 εξώθησης σε επαιτεία, 21 εξώθησης σε πορνεία. «Τα έχουμε δει όλα» λέει η Ιωάννα: «Η σωματική κακοποίηση έχει μεγάλα ποσοστά και μεγάλο εύρος.Κακοποίηση με τα χέρια, με μπουνιές, με κλωτσιές, με σκευή, με σκουπόξυλα... Η παραμέληση, που είναι επίσης μια μορφή κακοποίησης, αφορά πολλούς τομείς όπως την εκπαίδευση ή την υγιεινή, σίγουρα πάντως δεν σχετίζεται με οικονομικούς παράγοντες. Έχουμε ακούσει για γονείς που δεν είχαν κανένα οικονομικό πρόβλημα και τα παιδιά τους κυκλοφορούσαν βρόμικα».
Και η σεξουαλική κακοποίηση; O κ. Γιάννης Τσιάντης, αν. καθηγητής Παιδοψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονικός υπεύθυνος της ΜΚΟ Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου, λέει: «Έρευνα που έκανα ο ίδιος, συγκρίνοντας το διάστημα 1980-1985 με την πενταετία 1990-1995, απέδειξε ότι υπάρχει μεγάλη αύξηση της σεξουαλικής κακοποίησης σε παιδιά, γεγονός που αποδίδουμε στις ραγδαίες κοινωνικές μεταβολές. Ένα άλλο σημείο των καιρών είναι ότι η οικογένεια διασπάται, αφού οι γονείς λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι. Έχει τηλεφωνήσει στη γραμμή μας 116-111 αγοράκι 6 ετών ζητώντας βοήθεια, γιατί ήταν μόνο του στο σπίτι. To καθησυχάσαμε και του είπαμε όταν επιστρέψουν οι γονείς του να τους πει ότι δεν μας είχε καλέσει εκείνο αλλά εμείς, έτσι ώστε να μη φοβάται ότι θα το μαλώσουν». Το να «μη φοβάται ότι θα το μαλώσουν» είναι η συναισθηματική/ψυχολογική κακοποίηση, ο «μπαλαντέρ» που ταιριάζει με όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες, μια μορφή κακοποίησης με χίλια πρόσωπα.
Η Ματίνα Αντωνίου, κοινωνική λειτουργός, υπεύθυνη της τηλεφωνικής γραμμής 11525 της ένωσης «Μαζί Για Το Παιδί», μού περιγράφει ένα περιστατικό: «Μια μητέρα δούλευε σε νοσοκομείο και είχε πάθει ψύχωση με τις αρρώστιες. Έσερνε το κοριτσάκι της από το ένα νοσοκομείο στο άλλο για να την υποβάλει σε όλες τις πιθανές και απίθανες εξετάσεις. Κωλονοσκοπήσεις, εγκεφαλογραφήματα…». Ο κ. Τσιάντης μού δίνει άλλο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που πλήττει κυρίως του έφηβους. «Πριν από λίγο καιρό είχα δει ένα αγόρι 13 ετών που έχει προσπαθήσει να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Όταν το ρώτησα γιατί, μου απάντησε γιατί οι βαθμοί του δεν ήταν καλοί. Οι βαθμοί του σε όλα τα μαθήματα ήταν 19». Ποιος όμως είναι δίπλα στα παιδιά για να τα προστατεύει από οποιοδήποτε είδος κακοποίησης; Εισαγγελία Ανηλίκων, Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Άμεση Δράση, Νοσοκομεία Παίδων, Παιδοψυχιατρικά Νοσοκομεία… οι φορείς που ασχολούνται με το ζήτημα είναι πολλοί, όμως ένας αναλαμβάνει τελικά τη «βρόμικη δουλειά»: οι ιδιωτικές - εθελοντικές πρωτοβουλίες. Η Ιωάννα λέει χαρακτηριστικά: «Αντικαθιστούμε κανονικότατα το κράτος. Όμως, όσο κι αν ασχολούμαστε, οι ελλείψεις είναι τρομερές. Υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά «παρκαρισμένα» επί 3 μήνες σε κάποιο νοσοκομείο, γιατί έπρεπε να απομακρυνθούν από το οικογενειακό τους περιβάλλον αλλά δεν υπάρχει γι’ αυτά μια θέση σε έναν ξενώνα. Πολλά μπαίνουν στο νοσοκομείο υγιή και βγαίνουν με λοιμώξεις».
Ρωτάω τη Ματίνα πόσο χρόνο παίρνει για να αντιδράσει η εισαγγελία σε ένα κατεπείγον περιστατικό. Μου απαντάει «μέχρι και δύο εβδομάδες» και καταπίνω τη γλώσσα μου. «Είναι χιλιάδες τα περιστατικά που δέχεται η Εισαγγελία Ανηλίκων….» λέει, σα να προσπαθεί να απολογηθεί για τη γραφειοκρατία. Τα ίδια και ακόμα χειρότερα ακούω και από τον Γιάννη Τσιάντη: «Στη χώρα μας οι παιδοψυχιατρικές υπηρεσίες φθίνουν, ενώ η προκατάληψη απέναντι στο ζήτημα παραμένει υψηλή. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούν τη λέξη «ψυχολόγος» για να αποφύγουν τη λέξη «ψυχίατρος». Είναι όμως αλήθεια ότι οι φαρμακευτικές θεραπείες είναι ένα πολύ ισχυρό λόμπι και στην κατηγορία των παιδιών. Στην Αμερική τούς χορηγούν πρόζακ. Στην Ελλάδα, πάλι, δίνουν πολύ συχνά φάρμακα σε παιδιά που πάσχουν από διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα. Το αποτέλεσμα είναι ένα μεγάλο κομμάτι του ψυχικού τους πόνου να μένει ανεξερεύνητο». Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν όλοι οι συνομιλητές μου είναι ότι η ψυχολογία των γονιών λειτουργεί σα ντόμινο στην ψυχολογία των παιδιών. Στη νέα εποχή της κρίσης τα παιδιά, ως ένα από τα πιο ευάλωτα κομμάτια της κοινωνίας, θα δεχθούν ισχυρό πλήγμα.
Ανάδυση στο φως
Ένα ασυνήθιστα ζεστό πρωινό του Απριλίου οδηγώ με κατεύθυνση τον Καρέα και ένα από τα σπίτια του Χαμόγελου του Παιδιού, με παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο, που έχουν κακοποιηθεί ή παραμεληθεί. Έχω την εντύπωση ότι θα βουτήξω πιο βαθιά στο σκοτάδι. Δεν το γνωρίζω ακόμα, αλλά κάνω λάθος.
Παρκάρω στους πρόποδες του Υμηττού και σκέφτομαι ότι για τα παιδιά που είδαν με τα μάτια τους την κόλαση, ένα σπίτι σε αυτό το καταπράσινο περιβάλλον θα μοιάζει με επαναπατρισμό στον παράδεισο. Σήμερα, που για το δήμο είναι αργία, όλα τα παιδιά βρίσκονται στο σπίτι. Στο οίκημα που παραχώρησε στην οργάνωση το Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας ζουν 31 παιδιά (οι προδιαγραφές είναι για 20, αλλά με τι ψυχή να αφήσεις κάποιο στο δρόμο όταν ξέρεις ότι πολύ δύσκολα θα βρει στέγη αλλού;), από ενός έως 18 ετών, ενώ δίπλα τους βρίσκονται 11 παιδαγωγοί, μία δασκάλα, μία ψυχολόγος και μία κοινωνική λειτουργός.
Μπαίνω σε ένα σπίτι πλημμυρισμένο από γέλια και φωνές. Διαισθάνομαι ότι ο «ιδρυματισμός» είναι μια λέξη άγνωστη εδώ. Η Κατερίνα Μπουκουβάλα, η κοινωνική λειτουργός του σπιτιού επί 5 χρόνια, μου εξηγεί: «Λειτουργούμε όπως μια οικογένεια. Τα παιδιά μας πηγαίνουν στο δημόσιο σχολείο της περιοχής, επιστρέφουν για το μεσημεριανό και μετά όλοι μαζί διαβάζουν με τη βοήθεια της δασκάλας. Στο σχολείο δεν αισθάνονται μειονεκτικά. Αν ένα Σάββατο κάποιος συμμαθητής τους έχει πάρτι γενεθλίων, τα παιδιά μας θα πάνε και αντίστροφα αν κάποιο από τα δικά μας τα παιδιά έχει γενέθλια κάνουμε εμείς πάρτι. Τα απογεύματα έχουμε τις δραστηριότητές μας: μπάσκετ, χορό, πιάνο, αγγλικά... Η κοινωνία της περιοχής μάς βοηθάει σε τεράστιο βαθμό. Τα μαθήματα είναι δωρεάν στη σχολή χορού, στο φροντιστήριο ξένων γλωσσών, στο κολυμβητήριο της Ηλιούπολης, στον Αθλητικό Όμιλο του Καρέα... Δεν είναι λίγες οι Κυριακές που οι γύρω ταβέρνες μάς κάνουν το τραπέζι. Το κομμωτήριο της γειτονίας κουρεύει όλα τα παιδάκια χωρίς χρήματα. Εθελοντές μάς βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού. Την πόρτα μας περνάνε ακόμα εθελοντές-ειδικοί στην εργοθεραπεία και τη λογοθεραπεία. Το καλοκαίρι πηγαίνουμε όπως όλες οι οικογένειες τις διακοπές μας. Το περασμένο πήγαμε στη Λευκάδα. Τη διαμονή και τη διατροφή μάς προσέφεραν και σε αυτή την περίπτωση οι απλοί άνθρωποι του νησιού». Σαν οικογένεια δεν... πρέπει να έχετε και τις δύσκολες στιγμές σας; ρωτάω. «Πολλές τις ζούμε στο επισκεπτήριο των γονιών. Παιδάκια που κάθονται και περιμένουν ολόκληρη τη μέρα και δεν έρχεται κανείς. Ή γονείς που πάνω στην αγωνία τους λένε πράγματα που δεν μπορούν να τηρήσουν, όπως: «Θα σε πάρω από εδώ την άλλη εβδομάδα». Γι’ αυτό και τα παιδιά αποζητάνε συχνά την ψυχολόγο μας. Και σε εμάς εκμυστηρεύονται τις σκέψεις τους. Βέβαια, δεν αντικαθιστούμε τους γονείς τους. Γνωρίζουν πολύ καλά γιατί βρίσκονται εδώ. Αυτό όμως που αισθάνονται όλα είναι η ασφάλεια της οικογένειας. Για παράδειγμα, είναι μια κοπέλα που μεγάλωσε μαζί μας και όταν ενηλικιώθηκε τη στείλαμε σε μια σχολή που της άρεσε και η οποία χορήγησε τις σπουδές της. Πριν από λίγο καιρό έπιασε το δικό της σπίτι, εδώ δίπλα μας, γιατί τα γενέθλιά της, τις διακοπές του Πάσχα και των Χριστουγέννων, μαζί μας θέλει να τα περνάει».
Παράλληλα με τα ευτυχισμένα περιστατικά δεν υπάρχουν και εκείνα που σφίγγουν το στομάχι; «Θυμάμαι δύο αλλοδαπά παιδιά ηλικίας 4-5 ετών που δεν γνωρίζαμε τη γλώσσα τους, κλαίγανε και δεν ξέραμε τι ζητούσαν. Ή ένα παιδί που δεν ήξερε να μας πει πόσο χρονών είναι. Ψάχναμε παντού για μία ληξιαρχική πράξη, σε δήμους και μαιευτήρια αλλά το παιδί ήταν «αόρατο», δεν είχε δηλωθεί πουθενά. Φτάσαμε μέχρι την οδοντιατρική σχόλη, για να μάθουμε μέσα από ειδικές εξετάσεις στα δόντια του ότι η ηλικία του ήταν ανάμεσα στα 12 και τα 13. Την ημέρα των γενεθλίων του την επέλεξε μόνος του».
Κάνω μια βόλτα στους χώρους του σπιτιού. Στην τραπεζαρία μερικά παιδιά παίζουν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι. Δίπλα τους ένα μελαγχολικό κοριτσάκι βλέπει τηλεόραση και σε ένα παιδικό δωμάτιο μια μπέμπα ενός έτους κοιμάται ήσυχη. Δεν έχει όνομα, όμως ο αδερφός της, που εγκαταλείφθηκε μαζί της, της έχει διαλέξει ένα για τα βαφτίσια της. Μια μπέμπα χωρίς όνομα και χωρίς μαμά, αλλά με πολλούς ανθρώπους να της μεταγγίζουν πολλή αγάπη. Αυτή είναι η σωτηρία όλων αυτών των παιδιών.
SOS ΤΗΛΕΦΩΝΑ ● Θεραπευτικός Ξενώνας Εφήβων «Ίρις»: 210 6856.373 ● Ξενώνας «Μελία»: 210 2135.895●116000: Ευρωπαϊκή Γραμμή για τα εξαφανισμένα παιδιά ● Παιδικά Χωριά SOS Ελλάδος: 210 3313.661-3 ● «Χαμόγελο του Παιδιού»: 210 3306.149 ● Ένωση «Μαζί Για το Παιδί»: 210 7482.690 ● Ξενώνας «SOS Ελίζα», προστασία βρεφών και νηπίων που κακοποιούνται σωματικά, σεξουαλικά ή και ψυχολογικά: 210 3231.704● 801 801 1177: συμβουλευτική γραμμή για γονείς.
«ΜΙΛΑ, ΜΗ ΦΟΒΑΣΑΙ»
Τίτλος & θέμα μιας έκθεσης με 82 γνωστούς καλλιτέχνες (Μπαχά, Ανδρικόπουλος, Βαρβαρούση, Βερούκας, Παπαδημητρίου, Γρίβα, Έσσλιν, Κροντηρά, Γρυπάρης, Καγκλής, Πεχλιβανίδης, Ρόκος, Προκοπίου, Σεζένια κ.ά.) να χαρίζουν μέρος των εσόδων από τις πωλήσεις των έργων τους στην Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού & Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε). Η επιμέλεια είναι της Ίρις Κρητικού και χορηγός επικοινωνίας είναι η ATHENS VOICE. Χώρος Τέχνης «Εικαστικές Αναζητήσεις», 28/4 - 22/5, Σπευσίππου 21, Κολωνάκι , 210 7221.556
13°
