To Τζέισον-Αντιγόνη Δούσης μιλά έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Ζακ

Έφυγε με έναν τρόπο που έφερε τα πάνω κάτω στο κίνημά μας. Στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα αλλάξαμε εποχή. Το πριν και το μετά της δολοφονίας του Ζακ είναι διαφορετικές ιστορικές περίοδοι, έγινε μετάβαση, περάσαμε απέναντι, «ματώσαμε».

Κανείς δεν θα ξεχάσει τι έκανε εκείνη τη μέρα, πού βρισκόταν όταν το έμαθε, ποιες ήταν οι πρώτες του σκέψεις, πώς εκτόνωσε τη λύπη και τον θυμό του.

Αφησα τα φορέματα και τις φούστες τον Νοέμβριο του 2018. Αισθάνθηκα την ανάγκη να περάσω σε μια φάση ενδοσκόπησης και ήθελα «ησυχία». Μπορεί ασυνείδητα να έπαιξε ρόλο κι ο φόβος. Μπορεί χωρίς να το καταλάβω η δολοφονία στη Γλάδστωνος να με άλλαξε και εξωτερικά. Να πέρασε μέσα μου η βεβαιότητα ότι το να δείχνεις αλλιώς μπορεί να γίνει επικίνδυνο, ακόμη και για τη ζωή σου. Σε αυτή τη φάση αισθάνομαι καλά που περνάω απαρατήρητο, που δεν παίζει να με κοιτάζουν περίεργα και να ψιθυρίζουν πίσω από την πλάτη μου. Όχι ότι με το προηγούμενο λουκ γινόταν πολύ αυτό, αλλά τώρα δεν γίνεται καθόλου, φαντάζομαι. Θα συνεχίσω τους αγώνες μου. Σκοπεύω να φτάσω μέχρι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τη διεκδίκησή μου να διαγραφεί το φύλο από τα νομικά έγγραφα. Δεν θα κάνω πίσω, θα το πάω μέχρι το τέλος. Είμαι αποφασισμένο – είτε μου φαίνεται, είτε όχι.

Όταν έμαθα ότι ο Ζακ δολοφονήθηκε, πήρα τηλέφωνο την κολλητή μου –που επίσης τον ήξερε– και σχεδόν ούρλιαζα. Δεν μπορούσα ούτε να μιλήσω, πνιγόμουν από τα κλάματα. Τον πόνο τον ένιωσα στο σώμα μου. Είχα έντονη ημικρανία, φοβερή κόπωση, ανακάτεμα στο στομάχι, ενοχλήσεις στο δέρμα. Στην πορεία, το απόγευμα του Σαββάτου, δυσκολευόμουν να σταθώ όρθιο και να περπατήσω. Ούτε θυμάμαι πότε μπόρεσα να κοιμηθώ. Από την πρώτη στιγμή ήξερα ότι δεν θα το ξεπεράσω ποτέ. Για όλους εμάς ήταν σαν να πέθανε κάτι μέσα μας.

Συναντηθήκαμε με τον Ζακ στους δύσκολους δρόμους του ακτιβισμού. Τον ένιωθα σαν το ακτιβιστικό alter ergo μου, μας συνέδεαν κοινές αξίες, πιστεύαμε στα ίδια ιδανικά. Τον ένιωθα σαν ό,τι δεν είμαι, με συμπλήρωνε και με ενέπνεε. Ήμουν περήφανο για την ύπαρξή του. Τον θαύμαζα. Παρά την ευαισθησία του και τους φόβους του, βγήκε μπροστά και έδωσε σκληρές μάχες με μια τόλμη πρωτόγνωρη. Πρωτοπόρος, συγκρουσιακός, εξωστρεφής, αλλά κι εσωστρεφής, συνεσταλμένος συνάμα. Έκανε ρήξεις, έπαιρνε ρίσκα, άνοιγε μέτωπα. Εγώ ήμουν πιο χαμηλών τόνων, πιο συναινετικής προσέγγισης, πιο ενωτικό. Είχαμε και κάτι άλλο κοινό: τον κοσμοπολιτισμό, την αντίληψη ότι τα ζητήματα που μας απασχολούν είναι διεθνή, και ότι δεν πρέπει να περιορίζουμε τις παραστάσεις μας στα εθνικά όρια, ότι πρέπει να μαθαίνουμε από τα παγκόσμια κινήματα. Ίσως επειδή γεννήθηκε στην Αμερική και έζησε στη Νέα Υόρκη δεν είχε μια αμιγώς ελληνική κουλτούρα και οπτική στα πράγματα, μπορούσε να δει την παγκόσμια διάσταση και δεν είναι πολλοί αυτοί που μπορούν να το κάνουν αυτό στην Ελλάδα.

Είμαι σίγουρο ότι ο Ζακ μπήκε στο κοσμηματοπωλείο για να σωθεί, ότι έγινε πριν κάποια φασαρία, ότι είχε τρομάξει. Δεν ξέρω αν καταλάβαιναν τι έκαναν αυτοί που τον χτυπούσαν. Ακόμη και αν είχαν πιστέψει ότι ήταν ληστής, οι κλωτσιές στο κεφάλι μέσα στα γυαλιά σε ένα πλάσμα πεσμένο κάτω, είναι κάτι αδιανόητο.

Δεν μου έκανε εντύπωση η απάθεια και η αδιαφορία του κόσμου. Δεν ήθελαν να μπλέξουν γιατί ίσως δεν θεωρούν σημαντικό να πεθάνει ένα «πουστάκι». Δεν νοιάζεται πολύς κόσμος μάλλον για έναν άνθρωπο πεσμένο στο πάτωμα και αδύναμο. Κάποιοι μπορεί να σκέφτονται ότι καλά έπαθε. Η περιοχή είναι έτσι. Την ξέρω πολύ καλά. Οι έμποροι φοβούνται για την περιουσία τους και δεν τους νοιάζει τίποτα άλλο. Υποκύπτουν στον ακροδεξιό παραλογισμό, γιατί αυτό θεωρούν λανθασμένα πως τους καθησυχάζει. Με πρόσχημα την κρίση και την ανασφάλεια ξυπνούν τα πιο άγρια ένστικτα, οι πιο πρωτόγονες ορμές.

Στην πραγματικότητα αυτοί που τον κλωτσούσαν έδειξαν αυτό που είναι. Δήθεν νοικοκύρηδες, σεξιστές και ομοφοβικοί που δεν θα δέχονταν έναν Ζακ ως παιδί τους. Δεν θα του επέτρεπαν να υπάρχει γύρω τους. Έδειξαν την αρρενωπότητα και τη μαγκιά τους με αυτόν τον άθλιο τρόπο. Και δεν φοβήθηκαν ότι θα μπλέξουν, γιατί ένιωθαν ότι αυτοί που τους παρακολουθούν θα τους προστατεύσουν με την ακινησία τους και με τη σιωπή τους. Η δολοφονία του Ζακ είχε όλα τα χαρακτηριστικά της επίθεσης των δυνατών ανδρών σε μια «αδερφή», σε έναν μετανάστη ή πρόσφυγα, σε οποιονδήποτε δεν ανήκει στην πλειοψηφία. Είτε το αντιλαμβάνονταν έτσι, είτε όχι, ήταν μια ακροδεξιά πράξη.

Ιδεολογικά είμαι σίγουρα με τους λίγους, με τους αδύναμους, με τους καταπιεσμένους. Είμαι απέναντι στον φασισμό, στον εθνικισμό, στον αυταρχισμό, στον φανατισμό. Ο προοδευτισμός του Ζακ δεν εξαντλούταν μόνο στα ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα. Μέχρι και για τη συμφωνία των Πρεσπών πήρε θέση. Πάντα με χιούμορ και πάντα με άποψη.

Είμαι 33 ετών. Ακριβώς στην ηλικία που τον σκότωσαν. Τώρα θα έδινε τον καλύτερο εαυτό του. Ήταν πιο ώριμος από ποτέ. Έχω υπάρξει θύμα επίθεσης. Είχα κοντά μαλλιά πλατινέ και μου επιτέθηκαν στην Πανεπιστημίου, μέχρι και αστυνομικούς έχω ακούσει να με κοροϊδεύουν. Όποτε είχα πολύ φεμ –όπως λέγεται– έκφραση φύλου δεχόμουν λεκτική κακοποίηση, αυτό που άλλοι λένε «κράξιμο».

Δεν έχω μεγαλώσει με πολύ έντονα ελληνικά στερεότυπα. Δεν έπαιζα προδόσφαιρο. Οι γονείς μου έχουν μια κάπως ευρωπαϊκή κουλτούρα και ποτέ δεν με πίεσαν να προσαρμοστώ στις προδιαγραφές τους. Ναι, είμαι τυχερό. Ο αδελφός μου είναι στρέιτ και ούτε αυτός μεγάλωσε με τους κανόνες της πατριαρχίας. Παραμένω άφυλο και πανσέξουαλ παρόλο που η εμφάνισή μου σήμερα θυμίζει τη στερεοτυπική εμφάνιση ενός αγοριού. Τα ρούχα έχουν βαθιές συνδηλώσεις και συμβολισμούς. Τα φύλα είναι η πρώτη κατηγοριοποίηση των ατόμων πριν καν γεννηθούν. Από το υπερηχογράφημα ακόμη αρχίζουν να καλλιεργούνται οι προσδοκίες των γονιών για το αγοράκι ή το κοριτσάκι τους. Υπάρχουν βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις στον πατριαρχικό μας κόσμο που έχει φτιαχτεί πάνω σε δίπολα. Δεν υπάρχει ισότητα των φύλων ούτε κατά διάνοια, ο σεξισμός και ο μισογυνισμός υπάρχουν πάντα και παντού. Η έμφυλη διάκριση είναι δυστυχώς η βάση του πολιτισμού μας.

Πριν καταλάβω οτιδήποτε για τη σεξουαλικότητά μου, μου φορέθηκε η ταμπέλα «αδερφή» στο δημοτικό. Το εσωτερίκευσα και κάπως έτσι διαμορφώθηκε η αυτοεικόνα μου. Προσπάθησα να κάνω σχέση με κορίτσια, πιο εύκολα, πιο αβίαστα βγήκε με αγόρια.

To coming out μου ως gay το έκανα στα 18. Αρκετά αργότερα κατάλαβα ότι δεν με ενδιαφέρει η κατηγοριοποίηση σε κάποιο φύλο. Είναι μια θαρραλέα κίνηση να αποποιηθείς όλες τις κατευθύνσεις και τις προσδοκίες που σου αποδόθηκαν και τις πεποιθήσεις που συνδέθηκαν με σένα. Για λόγους ορατότητας και διεκδικήσεων λέμε gay και straight. Επίσης, στην πραγματικότητα όλα τα άτομα είναι άφυλα, με την έννοια ότι το φύλο είναι μόνο κοινωνική κατασκευή.

Έχω μπει με φόρεμα στη Βουλή, στο Συμβούλιο της Επικρατείας, στη Γαλλική Πρεσβεία. Άλλαξαν τα μαλλιά και τα ρούχα μου, δεν άλλαξε αυτό που είμαι. Αυτοπροσδιορίζομαι ως άφυλο. Δεν πιστεύω στη διάκριση των φύλων, σε αυτή την κοινωνική κατασκευή. Ονειρεύομαι έναν κόσμο όπου δεν θα καταγράφονται τα φύλα για να μη χρειάζεται να προσπαθήσει κανείς για να πείσει για την ταυτότητα φύλου του. Η απόφαση του Μακρόν να αντικατασταθούν στα σχολεία οι όροι μητέρα και πατέρας από το γονέας 1 και γονέας 2 είναι στη σωστή κατεύθυνση. Είναι απόλυτα απελευθερωτικό. Τι μπορεί να σημαίνει μπαμπάς και μαμά πέρα από κλισέ; Μητέρα είναι ο γονιός που μαγειρεύει και πατέρας εκείνος που φέρνει τα λεφτά στο σπίτι; Δεν ισχύουν αυτά στις σύγχρονες κοινωνίες. Οι συντηρητικοί απλώς κάνουν πως δεν βλέπουν την πραγματικότητα για να μην ξεβολευτούν δήθεν, παρότι καταπιέζονται στην πραγματικότητα κι αυτοί οι ίδιοι.

Ο Ζακ ήταν πολύ υπερήφανος κι εκφραστικός γκέι άνθρωπος. Μπορεί να του επιτέθηκαν και γι’ αυτό με τέτοια λύσσα. Γι’ αυτό ίσως δεν αντέδρασε κανείς, μόνο ένας μπήκε στη μέση. Θα μπορούσα να είμαι στη θέση του, εσύ δεν θα μπορούσες. Γι’ αυτό και δεν θα καταλάβεις, όσο κι αν προσπαθήσεις, πόσο τραγικό ήταν για εμάς αυτό που έγινε ένα ηλιόλουστο μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας.

Στην κοινότητα έχουμε τις κόντρες μας, τους ανταγωνισμούς μας, υπάρχουν διαφωνίες, μικρότητες, κόμπλεξ και απωθημένα. Και όσοι τα επισημαίνουν θα πρέπει να είναι επιεικείς, να μην ξεχνούν ότι μιλάμε για ανθρώπους που έχουν δεχθεί βία, ψυχολογική, λεκτική, σωματική, κάθε είδους βία.

Η δολοφονία του Ζακ έπεσε σαν βαρύ πέπλο πάνω σε όλα αυτά και τα σκέπασε. Μας ένωσε, μας ανάγκασε να αφήσουμε τα ασήμαντα, για να προσηλωθούμε στα σημαντικά, μας ανάγκασε να τα σκεφτούμε όλα από την αρχή και να δράσουμε, μας άλλαξε, μας καθόρισε. Ας μου επιτραπεί να πω πως ακόμα και η δολοφονία του κατέληξε να λειτουργήσει ακτιβιστικά.

---

Tο Τζέισον-Αντιγόνη Δούσης είναι ακτιβιστής και φροντιστηριούχος.