Αγγέλα Καστρινάκη για Σούζαν Ίτον: Δεν φτάνει να καταδικάζουμε

Στη δολοφονία της Αμερικανίδας βιολόγου αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια ομιλίας της η καθηγήτρια Αγγέλα Καστρινάκη*. Μιλώντας ενώπιον φοιτητών, γονέων, συγγενών και φίλων, στη σημερινή τελετή αποφοίτησης της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης τόνισε: «Μια γυναίκα έχασε τη ζωή της με τον πιο αποτρόπαιο τρόπο. Κακοποιήθηκε βάναυσα, βιάστηκε και θανατώθηκε. Ήταν Αμερικανίδα, μέλος της επιστημονικής κοινότητας, βιολόγος, και είχε έρθει στην Κρήτη για να λάβει μέρος σε επιστημονικό συνέδριο στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης. Η Σουζάνα Ήτον.

Και πρόσθεσε: «Φυσικά είμαστε συγκλονισμένοι. Φυσικά καταδικάζουμε. Δεν φτάνει όμως αυτό. Οφείλουμε να διερευνήσουμε τις συμπεριφορές, από τις πιο μικρές και φαινομενικά ασήμαντες έως τις πιο κομβικές, που εντέλει ενδέχεται να οδηγήσουν στο τρομερό έγκλημα. Όλες τις δικές μας συμπεριφορές, στον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, και ειδικά τα αγόρια, στον τρόπο που αντιδρούμε απέναντι στην ανομία, την οπλοχρησία, τη βία ενγένει και την έμφυλη βία, τη βία κατά των γυναικών, ειδικότερα».

Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της αναφέρθηκε και στο άρθρο του Χάρη Στρατιδάκη με τίτλο «Μήπως στην Κρήτη η ανθρώπινη ζωή παραέγινε φθηνή;», θέλοντας να εκφράσει τον προβληματισμό της για τον τρόπο με τον οποίο ανατρέφουμε τα παιδιά μας -βιολογικά και πνευματικά.

«Σας μεταδώσαμε γνώσεις στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, σας μεταδώσαμε όμως και αξίες. Ας τις τιμήσουμε όλοι, και εμείς και εσείς και οι γονείς που μας κάνουν την τιμή να είναι εδώ σήμερα. Η τραγική δολοφονία ας γίνει αρχή στοχασμού για όλους μας» πρόσθεσε.

Ολόκληρη η ομιλία της:

Αγαπητοί τελειόφοιτοι και τελειόφοιτες, αγαπητοί γονείς, σήμερα είναι μέρα γιορτής για σας όσο και για μας. Πριν γιορτάσουμε όμως, πριν σας κατευοδώσω και σας ευχηθώ, θεωρώ χρέος μου να αναφερθώ στο γεγονός που συγκλονίζει τις τελευταίες μέρες την Κρήτη.

Το Πανεπιστήμιο δεν είναι ένας περίκλειστος χώρος όπου δάσκαλοι μεταβιβάζουν στους μαθητές τους γνώσεις και δεξιότητες. Είναι κομμάτι της κοινωνίας, ένα επίλεκτο αν θέλετε κομμάτι, που μέσα σε αυτό διαμορφώνεται η κοινωνία του μέλλοντος, επωάζονται και ζυμώνονται οι αξίες που θα μεταδοθούν στους νεότερους, στα παιδιά, στα φυσικά και στα πνευματικά παιδιά που θα είναι οι μαθητές και οι μαθήτριές σας. Στο Πανεπιστήμιο φτιάχνουμε -εν μέρει βέβαια και στον βαθμό που μας αναλογεί- την επόμενη μέρα της Ελλάδας. 

Γι’ αυτό αισθάνομαι υποχρεωμένη να αναφερθώ στο τρομερό συμβάν. Έχετε καταλάβει βέβαια σε τι αναφέρομαι. Μια γυναίκα έχασε τη ζωή της με τον πιο αποτρόπαιο τρόπο. Κακοποιήθηκε βάναυσα, βιάστηκε και θανατώθηκε. Ήταν Αμερικανίδα, μέλος της επιστημονικής κοινότητας, βιολόγος, και είχε έρθει στην Κρήτη για να λάβει μέρος σε επιστημονικό συνέδριο στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης. Η Σουζάνα Ήτον. Μια φωτεινή μορφή, ένας πράος άνθρωπος, όπως την βλέπουμε στις φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν. Χαιρόταν σαν κι εμάς τη ζωή, χαμογελούσε με γλυκύτητα και προσπαθούσε να συμβάλει στο καλό όλων μας μέσω της επιστήμης της.

Φυσικά είμαστε συγκλονισμένοι. Φυσικά καταδικάζουμε. Δεν φτάνει όμως αυτό. Οφείλουμε να διερευνήσουμε τις συμπεριφορές, από τις πιο μικρές και φαινομενικά ασήμαντες έως τις πιο κομβικές, που εντέλει ενδέχεται να οδηγήσουν στο τρομερό έγκλημα. Όλες τις δικές μας συμπεριφορές, στον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, και ειδικά τα αγόρια, στον τρόπο που αντιδρούμε απέναντι στην ανομία, την οπλοχρησία, τη βία ενγένει και την έμφυλη βία, τη βία κατά των γυναικών, ειδικότερα.

Αυτή τη διερεύνηση την κάθε άλλο παρά εύκολη, την έκανε πριν λίγες μέρες ένας συντοπίτης μας, Ρεθυμνιώτης, ο Χάρης Στρατιδάκης, ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας, διδάκτορας Παιδαγωγικής, στο άρθρο του, με τίτλο «Μήπως στην Κρήτη η ανθρώπινη ζωή παραέγινε φθηνή;». Επιτρέψτε μου να σας μεταφέρω μερικές από τις διαπιστώσεις του. 

Παρατηρεί πρώτα πρώτα τη συχνότητα του φαινομένου (το τελευταίο συμβάν ήταν μόνο η κορωνίδα) και το ότι οι φόνοι αφορούν συνήθως αλλοδαπές γυναίκες (δύο μετανάστριες από τη Βουλγαρία, πρόσφατα στο Ρέθυμνο), που δεν έχουν σόι να απαιτήσει την τιμωρία τους ή και να φροντίσει γι’ αυτή μέσω της αυτοδικίας. Δειλοί λοιπόν οι δολοφόνοι.

Αλλά το πιο σημαντικό στο γενναίο αυτό άρθρο είναι ότι ο συγγραφέας τολμά να θίξει τις γενικότερες συμπεριφορές, αυτές που μας αφορούν όλες και όλους.

Παραθέτω:

«Ασφαλώς δεν είναι αυτή η δική μας Κρήτη, της αντιμετώπισης των γυναικών ως ζώων, των απαγωγών, των χασισοφυτειών και της απαξίωσης της ζωής και της τιμής των μεταναστών. Όμως υπάρχει και αυτή η Κρήτη, όλων των παραπάνω αλλά και της συνολικής καταπάτησης του νόμου, της καπετανιάς, του «επά’ μαι ’γω», του αντριλικιού, της κούπας, της θρασυδειλίας και των γνωστών σ’ όλους μας πολιτικών προσώπων που τους καλύπτουν.

Και σ’ άλλα μέρη της Ελλάδας συμβαίνουν τέτοια γεγονότα […]. Πουθενά όμως στην Ελλάδα δεν βλέπουμε να αντιμετωπίζονται οι ίδιες τροχαίες παραβάσεις με τη συγκαταβατικότητα που αυτό συμβαίνει στο νησί μας. Πουθενά στη χώρα μας οι βοσκοί δεν καταπατούν με την ίδια ευκολία τις γεωργικές περιουσίες […], πουθενά αλλού δεν πυροβόλησαν πρώην νομάρχη και δεν ανατίναξαν το σπίτι του επειδή δεν τους έκανε τα χατίρια. […] Φαίνεται ότι κάτι δεν πήγε καλά στο νησί μας με κάποιες από τις θεωρούμενες ως “αξίες” του. Μήπως η δύναμη του καθενός σογιού και το “κόζι” του οδηγούν τελικά στην αγνόηση όποιου δεν διαθέτει αντίστοιχες πλάτες; […] Μήπως έφταιξε η λατρεία του αλκοόλ, ξεκινώντας από τ’ “αντράκια” των δύο ετών που χαιρόμαστε να τα βλέπουμε να βουτούν το δάχτυλό τους στα ποτήρια της τσικουδιάς; Μήπως φταίει που θαυμάζουμε τα ανήλικά μας όταν παίρνουν στα χέρια τους το τιμόνι; Μήπως φταίει που ανεχόμαστε τους μαυροπουκαμισάδες να ξυλοκοπούν παιδιά που ήρθαν στον τόπο μας για να σπουδάσουν, προσφέροντάς μας το κομπόδεμα της οικογένειάς τους; Μήπως φταίει που αφήνουμε να κυκλοφορούν δίπλα μας χωρίς ντροπή τα Κρητικόπουλα που οδήγησαν στα Γιάννενα τον συμπατριώτη μας στην αυτοκτονία;».

Από όλα αυτά ο συγγραφέας βγάζει το συμπέρασμα ότι «μάλλον η κοινωνία μας απέτυχε». Πικρό, πολύ πικρό συμπέρασμα. Μπορούμε άραγε να το ανατρέψουμε; Ελπίζω πως ναι. Μάλιστα, στο μέτρο που μας αναλογεί πάντα, είναι το πρώτιστο καθήκον μας. Πώς ανατρέφουμε τα παιδιά μας; Πώς θα αναθρέψετε τα παιδιά σας; Τι αξίες θα διαδώσετε στο σχολείο όπου θα διδάξετε, στο φροντιστήριο όπου θα διδάξετε, στην όποια δουλειά θα κάνετε; Όχι, δεν αναθρέφουμε «αντράκια», παρά ανθρώπους που σέβονται τη ζωή και την αξιοπρέπεια της άλλης ανθρώπινης ύπαρξης, που τηρούν τους νόμους του κράτους, που δείχνουν με λόγια και έργα την αλληλεγγύη τους, που βοηθούν τους πιο αδύναμους, που σέβονται τη διαφορετικότητα στις ανθρώπινες επιλογές. Δεν αναθρέφουμε ούτε «γυναίκες», παρά ανθρώπινα όντα ικανά να βιώσουν την ισότητά τους και να συμβάλλουν επίσης με λόγια και έργα στις καλύτερες δυνατές ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις.

Σας μεταδώσαμε γνώσεις στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, σας μεταδώσαμε όμως και αξίες. Ας τις τιμήσουμε όλοι, και εμείς και εσείς και οι γονείς που μας κάνουν την τιμή να είναι εδώ σήμερα. Η τραγική δολοφονία ας γίνει αρχή στοχασμού για όλους μας. Προς το παρόν, ως Πανεπιστήμιο οργανώνουμε μια ημερίδα, τον ερχόμενο Οκτώβριο, στη μνήμη της Σουζάνας Ήτον. Θα μιλήσουμε για την ίδια και για την εργασία της που διακόπηκε τραγικά για πάντα, θα μιλήσουμε και για μας και για το πώς θα απαλείψουμε το ζοφερό στίγμα από το νησί μας.

Και τώρα ήρθε η ώρα να σας αποχαιρετήσω. Σας αποχαιρετώ με τη χαρά που ταιριάζει στη σημερινή μέρα, μέρα ανταμοιβής των κόπων σας, και σας εύχομαι κάθε καλό στη ζωή σας και κάθε προκοπή. Να είστε καλά και να πλάσετε ένα καλύτερο αύριο!

-----------------------

* Η Αγγέλα Καστρινάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σήμερα διδάσκει νεότερη λογοτεχνία στο Φιλολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Το 1990 εξέδωσε την πρώτη της συλλογή διηγημάτων, "Φιλοξενούμενη", από τις εκδόσεις της Εστίας. Ακολούθησαν οι συλλογές διηγημάτων "Εκδρομές με φίλες", Εστία, 1993, "Τα όρια της ζεστασιάς", Πόλις, 1999, "Εκδοχές της Πηνελόπης", Πόλις, 2002, καθώς και το μυθιστόρημα "Έρωτας στον καιρό της ειρωνείας", Ελληνικά Γράμματα, 2008. Κυρίαρχα θέματα της πεζογραφίας της είναι οι λεπτές ψυχολογικές αποχρώσεις στις σχέσεις των δύο φύλων, σε ό,τι αφορά τον έρωτα και τις προκλήσεις της πίστης και της απιστίας, από την οπτική γωνία των γυναικών -θέματα τα οποία χειρίζεται με χιούμορ, παρατηρητικότητα και μια ελαφρά ειρωνική διάθεση.

Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα ισπανικά, στα ιταλικά, στα γαλλικά και στα φινλανδικά. Η ερμηνευτική-ιστορική συμβολή της στη νεοελληνική λογοτεχνία, "Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950" (εκδ. Πόλις, 2005), τιμήθηκε με το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής το 2006.