Τα στοιχεία είναι σοκαριστικά: 1.3 δισεκατομμύρια τόνοι φαγητού (περίπου το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής) χάνονται η σπαταλώνται κάθε χρόνο. 800 εκατομμύρια άνθρωποι ζούνε το 2019 με χρονική πείνα. Αν εξαλείφαμε την σπατάλη φαγητού, οι ποσότητες φαγητού που παράγονται τώρα είναι αρκετές για να εξαλείψουν την πείνα παγκοσμίως και να εξασφαλίσουν επαρκή σίτιση για τουλάχιστον 2 δισεκατομμύρια παραπάνω ανθρώπους. Ταυτόχρονα αυτή η σπατάλη κοστίζει τουλάχιστον ένα τρισεκατομμύριο δολάρια στην παγκόσμια οικονομία. Το παγκόσμιο σύστημα παραγωγής φαγητού είναι και περιβαλλοντικά καταστροφικό, αφού ευθύνεται για την εξάντληση βασικών πόρων, όπως οι πηγές γλυκού νερού, ενώ συμβάλλει ριζικά στην υπερθέρμανση του πλανήτη και στη μαζική εξαφάνιση της παγκόσμιας χλωρίδας και πανίδας.
Σκηνοθεσία-μοντάζ: Δημήτρης Ταμβακάκης
Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για την Ελλάδα, αλλά εσωτερικοί υπολογισμοί μας τοποθετούν δύο φορές πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο σπατάλης φαγητού ενώ ταυτόχρονα το 1/5 των Αθηναίων αντιμετωπίζει επισιτιστική ανασφάλεια. Αυτό σημαίνει ότι στην Αθήνα μόνο, χιλιάδες άνθρωποι καθημερινά δεν προσλαμβάνουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά ώστε να μπορούν να ζήσουν φυσιολογικά. Αναμφισβήτητα χρειάζεται περισσότερη έρευνα ώστε να εξακριβωθεί σε ποια στάδια της αλυσίδας παραγωγής και κατανάλωσης προκύπτει η μεγαλύτερη σπατάλη και άρα να δημιουργηθούν οι απαραίτητες πολιτικές για την αντιστροφή του φαινομένου.
Η καταφανής αυτή αναντιστοιχία ανάμεσα στο πόσο φαγητό παράγουμε και πόσοι άνθρωποι ακόμα υποφέρουν από χρόνια πείνα έχει αποτελέσει αφορμή για την δημιουργία εκατοντάδων ΜΚΟ ανά τον κόσμο και την Ευρώπη, οι οποίες ασχολούνται με το ζήτημα της σπατάλης φαγητού.
Γνωρίσαμε το Re<>direct, το οποίο είναι μία πρωτοβουλία που δραστηριοποιείται στην Αθήνα, ξεκίνησε στις αρχές του 2018 με την υποστήριξη του START – CREATE CULTURAL CHANGE και φιλοξενείται στον πολυχώρο Chimeres Space στο Μεταξουργείο.
Η ομάδα πίσω από το Re<>Direct αποτελείται από την Κατερίνα, η οποία ασχολείται με τη γενική οργάνωση και ιδιαίτερα με το εκπαιδευτικό κομμάτι, την Ειρήνη η οποία ασχολείται με την επικοινωνία, τον Κωνσταντίνο ο οποίος ασχολείται με τις λήψεις και τα βίντεο και την Έμμα, η οποία ασχολείται κυρίως με θέματα λειτουργίας της ομάδας. Πέρα από τον βασικό αυτό πυρήνα ατόμων, η ομάδα βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία με σεφ, καλλιτέχνες και εκπαιδευτικούς.
Σε όλες της τις δράσεις η ομάδα του Re<>direct επιδιώκει συνέργειες με άλλους μη-κυβερνητικούς φορείς. Για παράδειγμα βρίσκεται σε συνενόηση με την Τράπεζα Τροφίμων, η οποία παρέχει κάποιες από τις προμήθειες που χρησιμοποιούνται σε δράσεις. Αντίστοιχα συνεργάζεται με άλλες πρωτοβουλίες, όπως το Μπορούμε, το οποίο από το 2011 έχει μοιράσει πάνω από 25.000.000 μερίδες φαγητού σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη. «Το ζήτημα της σπατάλης φαγητού είναι αρκετά αχαρτογράφητο ακόμα, ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό για εμάς να δικτυωθούμε με αντίστοιχες πρωτοβουλίες ώστε να χτίσουμε πάνω σε προϋπάρχουσες προσπάθειες και τελικά να φτάσουμε πιο μακριά», σημειώνει η Κατερίνα.
To Re<>directσυνεργάζεται με επαγγελματίες σεφ για την προετοιμασία πεντανόστιμων πιάτων από απορριπτέα τρόφιμα
Πώς προκύπτει η σπατάλη φαγητού και τι πρέπει να αλλάξει;
«Στα πλαίσια ζωής των Δυτικών κοινωνιών η σπατάλη φαγητού προκύπτει λόγω των κριτηρίων που θέτουν έμμεσα οι καταναλωτές και άμεσα οι διανομείς και τα supermarkets. Αυτά τα κριτήρια αφορούν στο σχήμα και το χρώμα που απαιτούμε να διαθέτει ένα προϊόν. Ο παραγωγός προσπαθεί να μένει μέσα στο περιοριστικό πλαίσιο συγκεκριμένης χρωματολογικής και σχηματικής διαμόρφωσης που τελικά οδηγεί στην απόρριψη ενός μεγάλου ποσοστού της παραγωγής του. Το φαινόμενο αυτό και μόνο προδίδει το αυξανόμενο χάσμα ανάμεσα στον καταναλωτή και τη διαδικασία παραγωγής της τροφής. Πρέπει να σπάσουμε τον μύθο ότι η αισθητική του προϊόντος είναι άμεσα αλληλένδετη με την ποιότητά του. Ένα στραβό αγγούρι ή μιά μελανιασμένη μπανάνα σαν προϊόντα μπορεί να είναι το ίδιο καλά ή καλύτερα με οποιαδήποτε άλλα στην αγορά», συνεχίζει η Έμμα. «Η σπατάλη του φαγητού μπορεί να προκύψει και από προβλήματα στη μεταφορά και διαχείρηση των προϊόντων. Σε όλα τα βήματα, από τον αγρότη μέχρι το ψυγείο του καταναλωτή, μπορεί να προκύψουν προβλήματα η αβλεψίες που οδηγούν στη σπατάλη φαγητού» συμπληρώνει η Κατερίνα.
Οι αλλαγές πρέπει να προκύψουν σε συστημικό επίπεδο. Η πολιτεία, οι επιχειρήσεις, αλλά και οι καταναλωτές, όλοι πρέπει να δράσουν. Ήδη παρατηρούνται θετικά παραδείγματα, όπως αυτό της Γαλλίας, η οποία πρόσφατα απαγόρευσε σε όλα τα supermarketνα πετάνε το αχρησιμοποίητο φαγητό τους.
Μιλήστε μου για τις δράσεις της ομάδας
«Οι δράσεις μας αφορούν περισσότερο στην ενημέρωση. Ο σκοπός είναι να δει όσο δυνατόν περισσότερος κόσμος τι ακριβώς συμβαίνει με το ζήτημα της σπατάλης φαγητού στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Διοργανώσαμε πέρυσι το Waste Fest,ένα φεστιβάλ αφιερωμένο γενικότερα στην ιδέα της ‘σπατάλης’, αλλά με έμφαση συγκεκριμένα στο φαγητό. Η ιδέα ήταν, μέσω της άμεσης ενημέρωσης, αλλά και της καλλιτεχνικής δημιουργίας, να αναδείξουμε πως ο καθένας μας μπορεί να συμβάλλει για την καταπολέμηση της σπατάλης του φαγητού», εξηγεί η Έμμα.
Το καλοκαίρι το Re<>direct έτρεξε και έναν κύκλο μαγειρεμάτων σε καντίνες σε διάφορους χώρους στην Αθήνα. Σε 6 περιπτώσεις και με 200/300 μερίδες τη φορά, η ομάδα του Re<>directδημιούργησε, σε συνεργασία με κάποιους σεφ, μοναδικά πιάτα (τόσο με βίγκαν όσο και με κρεατοφαγικές επιλογές), φτιαγμένα όλα από απορριπτέα προϊόντα, τα οποία προμηθεύτηκε από την Τράπεζα Τροφίμων και την Λαχαναγορά του Μοσχάτου. Σε κάθε τέτοια δράση τα πιάτα μοιράζονται δωρεάν στο κοινό, ενώ γίνεται και μία παράλληλη ενημέρωση σχετικά με τη σπατάλη φαγητού. Έτσι οι παρευρισκόμενοι βιώνουν από πρώτο χέρι πως φαγητό που έχει απορρίψει ένα supermarket ή μία λαϊκή δεν είναι απαραίτητα μη-ασφαλές ή χαμηλότερης ποιότητας.
«Αυτές οι δράσεις αποτέλεσαν και μία ευκαιρία για να δημιουργήσουμε ένα ‘αίσθημα κοινότητας’, μέσα στο οποίο οι παρευρισκόμενοι νιώθουν πως συμβάλλουν σε κάτι θετικό, πως κατά κάποιον τρόπο γίνονται μέρος της λύσης.
Ταυτόχρονα δεν θέλουμε να είμαστε διδακτικοί ή να φαινόμαστε χίπηδες. Θέλουμε να διατηρούμε το στοιχείο της διασκέδασης, της χαλάρωσης, της ενεργής συμμετοχής. Και ο κόσμος φέρνει δικό του φαγητό και ποτά για να συμβάλλει και άρα ‘αντιδρά’ κατά κάποιο τρόπο στη δικιά μας παρέμβαση», σημειώνει η Έμμα.
Και τι επιφυλάσσει για εσάς το μέλλον;
«Έχουμε πολλά σχέδια. Αρχικά θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για δημόσια και ιδιωτικά σχολεία. Θέλουμε να καθιερώσουμε το Waste Fest σε ετήσια βάση και να ασχοληθούμε περισσότερο με την ανακύκλωση και την ιδέα της κυκλικής οικονομίας και να επεκτείνουμε την ιδέα του Zero Waste σε άλλες πτυχές της καθημερινής μας ζωής, πέρα από το φαγητό. Θέλουμε επίσης οι μελλοντικές μας ενημερωτικές δράσεις να εισαγάγουν το καλλιτεχνικό στοιχείο, για παράδειγμα να οργανώσουμε μία έκθεση φωτογραφίας με κεντρικό στοιχείο τα απορριπτέα τρόφιμα. Παράλληλα δουλεύουμε και πάνω σε ένα ντοκιμαντέρ. Τέλος, θέλουμε να φτιάξουμε ένα δίκτυο το οποίο να συνδέει τους καταναλωτές με επιχειρήσεις που έχουν πλεόνασμα στα προϊόντα τους. Το προϊόν στη συνέχεια να δίνεται στον καταναλωτή είτε δωρεάν είτε σε μία μειωμένη τιμή. Ο σκοπός φυσικά είναι να μειώσουμε ή τελικά να εξαλείψουμε την σπατάλη του φαγητού», εξηγεί η Κατερίνα.
Open Call
«Κάθε άτομο ας ψάξει λίγο παραπάνω για το ζήτημα και ας δει το πως μπορεί να συμβάλλει στην καταπολέμηση αυτού του προβλήματος», προτρέπει η Έμμα. «Είμαστε πάντα ανοιχτοί σε ιδέες για το πως μπορεί η ομάδα μας να προχωρήσει ή να μεγαλώσει και φυσικά χρειαζόμαστε πάντα εθελοντές να μας βοηθήσουν με πιο πρακτικά θέματα, όπως το κουβάλημα ή το μαγείρεμα στις δράσεις μας».
16°
