Η μαύρη τρύπα της Μανωλάδας είναι πάντα εδώ

Αυτή την εποχή περίπου 3.000 μετανάστες, κυρίως από ασιατικές χώρες, ζουν σε παραπήγματα από καλάμια και πλαστικό και εργάζονται στη συγκομιδή της φράουλας, στη Μανωλάδα. Εκεί, όπου το 2013 κάποιοι επιστάτες είχαν πυροβολήσει εργάτες γης επειδή είχαν ζητήσει τα δεδουλευμένα τους. Τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει πολύ από τότε. Η τοπική κοινωνία εξάγει τις φράουλες και ευημερεί, οι εργάτες γης δουλεύουν σε συνθήκες που παραπέμπουν σε δουλοπαροικία και η Πολιτεία κάνει τα στραβά μάτια, όπως λέει στην ATHENS VOICE ο Βαγγέλης Ντούβλης, υπεύθυνος του Νομικού Τμήματος της Generation 2.0 for Rights, Equality & Diversity *, η οποία από τον Δεκέμβριο ίδρυσε το παρατηρητήριο Manolada Watch.  

Τι είναι το Manolada Watch;
Το Manolada Watch είναι το παρατηρητήριο της οργάνωσης Generation 2.0 for Rights, Equality & Diversity που φιλοδοξεί να μεταφέρει όσο πιο πιστά και αντικειμενικά γίνεται την εικόνα της τρέχουσας κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή της Μανωλάδας ως προς τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των μεταναστών εργατών γης. Εκεί, δηλαδή από τη Λακόπετρα Αχαΐας ως τη Γαστούνη Ηλείας, παράγεται πάνω από το 90% της ελληνικής φράουλας. Το μεγαλύτερο ποσοστό της παραγωγής αυτής εξάγεται με αποτέλεσμα το εμπόριο της φράουλας να φέρει μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και ευμάρεια στους κατοίκους της περιοχής. Δυστυχώς όμως αυτή βασίζεται και στην εκμετάλλευση χιλιάδων μεταναστών που εργάζονται εκεί ως εργάτες γης και συμβάλλουν αποφασιστικά στη μεγέθυνση της οικονομίας της περιοχής υφιστάμενοι όμως συμπεριφορές που παραπέμπουν σε δουλοπάροικους.

Γιατί στη Μανωλάδα και όχι κάπου αλλού;
Τέτοια φαινόμενα υπερεκμετάλλευσης της εργασίας, που φτάνει στα όρια της καταναγκαστικής εργασίας, έχουμε δει να συμβαίνουν σε πάρα πολλά σημεία της ελληνικής επαρχίας. Πολλοί μετανάστες αλβανικής καταγωγής είχαν πέσει θύματα άγριας εκμετάλλευσης κατά τη δεκαετία του ’90. Η πρακτική ήταν να εργάζονται ολόκληρη την αγροτική περίοδο και όταν πλέον έπαυε η χρησιμότητά τους καταγγέλλονταν από τους εργοδότες στην αστυνομία ως μετανάστες χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα και τελικά απελαύνονταν χωρίς να πληρωθούν. Παρόμοιες καταστάσεις μ’ αυτές συνέβησαν 20 χρόνια αργότερα στην περιοχή της Ν. Μανωλάδας. Όμως σ’ αυτήν την περίπτωση οι εργάτες δεν μπορούσαν να απελαθούν εύκολα στις χώρες καταγωγής τους και επίσης ο αριθμός τους ήταν πάρα πολύ μεγάλος. Έτσι τον Απρίλιο του 2013 μίλησαν τα όπλα. Όταν οι εργάτες διαμαρτυρήθηκαν για τα δεδουλευμένα τους βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις καραμπίνες των επιστατών. Ευτυχώς από τα επεισόδια του 2013 δε θρηνήσαμε κάποιον νεκρό. Η ελληνική δικαιοσύνη δεν διέγνωσε τη σοβαρότητα των περιστατικών αυτών και ουσιαστικά αθώωσε τους δράστες. Αυτό οδήγησε στην καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο. Μόλις φέτος η ελληνική δικαιοσύνη αναγνωρίζοντας το λάθος της φιλοδοξεί να το διορθώσει, αν και πλέον το αποτέλεσμα της αναίρεσης που έχει υποβληθεί θα έχει μόνο τυπικό χαρακτήρα. Επιπλέον οι εργάτες γης στη Μανωλάδα έχουν υποστεί και δύο πυρκαγιές σε δύο από τους κύριους καταυλισμούς τους το 2009 και το 2018 και πάλι από καθαρή σύμπτωση δεν θρηνήσαμε θύματα.

Τι εθνικότητας είναι οι μετανάστες; Πόσοι περίπου είναι;
Ο κύριος όγκος των εργατών (συνήθως πάνω από τα 2/3) προέρχεται από το Μπαγκλαντές. Υπάρχουν όμως και αρκετοί εργάτες από το Πακιστάν, την Αίγυπτο αλλά και ευρωπαϊκές χώρες, όπως Αλβανία, Μολδαβία, Βουλγαρία, Ρουμανία. Κάθε χρόνο η αναλογία τους καθώς και οι απόλυτοι αριθμοί μέσα στο έτος διαφέρουν αλλά σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι συνήθως διαβιούν στην περιοχή 2.000 Μπαγκλαντεσιανοί, 300 Πακιστανοί, 200 Αιγύπτιοι και 200 Ευρωπαίοι από τις παραπάνω χώρες ως επί το πλείστον. Αυτοί οι αριθμοί την περίοδο της φύτευσης, αλλά ιδιαίτερα της συγκομιδής τριπλασιάζονται. Η περίοδος υψηλής ανάγκης εργατικών χεριών είναι από το Δεκέμβριο ως και τον Απρίλιο.

Πού μένουν; Ποιες είναι οι συνθήκες στέγασης;
Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πλέον. Η δυναμικότητα της περιοχής σε κλίνες είναι περιορισμένη και μειώνεται περαιτέρω καθώς πολλοί ιδιοκτήτες αρνούνται να μισθώσουν τα ακίνητά τους προτιμώντας να τα κρατάνε κλειστά. Το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται ούτε με ημιμόνιμες εγκαταστάσεις (Isobox, λυόμενα κ.λπ.) καθώς οι παραγωγοί αρνούνται να αναλάβουν αυτό το κόστος. Έτσι οι εργάτες αναγκάζονται να διαμένουν σε πρόχειρα παραπήγματα φτιαγμένα από καλάμι και πλαστικό και να δημιουργούν τέτοιους καταυλισμούς σε όλη την περιοχή. Αυτοί πέραν του ότι αποτελούν υγειονομική βόμβα καθώς δεν διαθέτουν ούτε τρεχούμενο νερό, ούτε τουαλέτες, μπορούν εύκολα να αναφλεγούν αφού αποτελούνται από πολύ εύφλεκτα υλικά (πλαστικό, καλάμια, κουβέρτες, φιάλες υγραερίου).

Έχετε εικόνα για τις αμοιβές και τις ώρες εργασίας;
Οι αμοιβές τους ανέρχονται συνήθως σε ημερομίσθιο 24 ευρώ για οκτώ ώρες εργασίας. Μην ξεχνάμε όμως ότι κατά τους θερμούς μήνες οι θερμοκρασίες που μπορεί να σημειωθούν μέσα στα θερμοκήπια είναι τόσο υψηλές που η εργασία στις μεσημβρινές ώρες είναι σχεδόν απαγορευτική ή εντελώς αδύνατη.

Απ’ ό,τι φαίνεται, όταν υπάρχει ανάγκη για περισσότερα εργατικά χέρια, φτάνουν κατά εκατοντάδες οι εργάτες γης. Πώς λειτουργεί αυτό; Από στόμα σε στόμα μεταξύ τους;
Συνήθως ναι. Στην κοινότητα των Μπαγκλαντεσιανών για παράδειγμα είναι πολύ γνωστό εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον ότι από το Δεκέμβριο ως τον Απρίλιο μπορεί κανείς να βρει μεροκάματο στα θερμοκήπια της φράουλας. Επειδή δε υπάρχει πλέον ένας σεβαστός αριθμός ατόμων που ζουν μόνιμα στην περιοχή η πληροφορία για τη ζήτηση εργατικών χεριών μεταφέρεται αυθημερόν σε όλη τη χώρα. Οπότε χιλιάδες μετανάστες που διαβιούν συνήθως στην Αθήνα μετακομίζουν σε τακτική βάση κάθε χρόνο από το Δεκέμβριο ως και τον Απρίλιο στην ευρύτερη περιοχή της Μανωλάδας.

Υπάρχουν και σε άλλες περιοχές της χώρας αντίστοιχα φαινόμενα;
Υπάρχουν πάρα πολλά τέτοιου τύπου φαινόμενα σε όλη την Ελλάδα. Μπορεί να τα βρει κανείς αν ψάξει στις περιοχές όπου έχει αναπτυχθεί υπέρμετρα η παραγωγή ενός προϊόντος κατά την περίοδο της συγκομιδής. Για παράδειγμα σε ημιορεινές περιοχές ελαιοκαλλιέργειας όπου η χρήση μηχανικών μέσων είναι πολύ δύσκολη, υπάρχει μεγάλη εποχική ανάγκη εργατικών χεριών. Σε πολλές από αυτές παρατηρούνται παρόμοια φαινόμενα. Όμως η έκταση του φαινομένου, οι συνθήκες διαβίωσης και τα θλιβερά περιστατικά που έχουν συμβεί κάνουν τη Μανωλάδα ξεχωριστή περίπτωση. Ειδικά η οργάνωσή μας, το Generation 2.0 RED, έχει στρέψει το ενδιαφέρον της εκτός από τη Μανωλάδα και στα Φιλιατρά Μεσσηνίας. Εκεί έχουμε 100-150 μετανάστες αφρικανικής καταγωγής που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα με κυριότερο αυτό της στέγασης.

Η Πολιτεία τι κάνει απέναντι σε όλα αυτά που περιγράφετε;
Η Πολιτεία κάνει τα στραβά μάτια. Υποκύπτει στην πίεση των μεγαλοπαραγωγών που βολεύονται με αυτήν την ανώμαλη κατάσταση καθώς επιτυγχάνουν την παραγωγή τους με το χαμηλότερο δυνατό εργατικό κόστος. Και είναι ανώμαλη γιατί δεν καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές για τους εργάτες τους, δεν έχουν καμία ευθύνη για τους εργαζόμενούς τους και δεν χρειάζεται να μεριμνήσουν  για τις συνθήκες ασφάλειας και υγιεινής τους. Οι άνθρωποι που εργάζονται για αυτούς είναι δε εντελώς ευάλωτοι, χωρίς νόμιμα έγγραφα παραμονής, χωρίς επαρκή γνώση της ελληνικής γλώσσας, χωρίς καμία ασφάλιση, χωρίς καν μια μόνιμη διεύθυνση. Η επιθεώρηση εργασίας (ΣΕΠΕ) κάνει ελέγχους μόνο όταν συμβεί κάποιο πολύ δυσάρεστο γεγονός και επανέλθει το ζήτημα στην επικαιρότητα. Οι όποιοι έλεγχοι τελικά διενεργούνται, θα γίνουν στην περίοδο Ιουλίου-Οκτωβρίου όταν πλέον δεν πραγματοποιείται καμία αγροτική εργασία στην παραγωγή της φράουλας και το πόρισμα θα είναι «ουδέν αξιοσημείωτο». Αυτό ακριβώς είδαμε να συμβαίνει και πριν από μερικούς μήνες. Η δημιουργία μιας νόμιμης άδειας παραμονής για μετανάστες εποχικούς εργάτες γης καθίσταται πλέον επείγουσα, καθώς το υπάρχον νομικό πλαίσιο (Ν. 4251/14 άρθρο 13Α), γνωστό στην περιοχή και ως «τροποποίηση Μπαλαούρα», είναι εντελώς ανεπαρκές και δεν έχει βοηθήσει καθόλου στην επίλυση του ζητήματος. Ακόμα όμως και το απλούστατο, η επικύρωση της σύμβασης 129 του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ΔΟΕ), είναι ένα ζήτημα που χρονίζει και αποτελεί όνειδος για τη χώρα μας.

*Μη κερδοσκοπικός οργανισμός ανθρώπων διαφορετικής καταγωγής που συνεργάζονται για να προωθήσουν την ισότιμη συμμετοχή σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, μέσω της ενδυνάμωσης των κοινοτήτων (από το g2red.org).