Οι πιο καταστροφικές φωτιές στην Ελλάδα: Όταν οι φλόγες σκορπούν τον θάνατο και τον όλεθρο

Με τους νεκρούς να υπερβαίνουν τους 80 και τις τεράστιες υλικές και φυσικές καταστροφές που άφησαν πίσω οι φωτιές στην ανατολική Αττική, ήρθαμε μπροστά σε μια εθνική τραγωδία που συγκλονίζει την κοινή γνώμη.

Παράλληλα, είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια μετράμε δυσανάλογα πολλές πυρκαγιές σε όλη τη χώρα, που είτε οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος είτε σε εμπρηστικές ενέργειες. Από την άλλη, η Αττική που δέχεται εδώ και δεκαετίες τη μεγαλύτερη «πίεση» για οικιστική ανάπτυξη, πλησιάζει να χάσει το 50% των δασών της.

Με αφορμή την πρόσφατη ανείπωτη τραγωδία ας δούμε τις μεγαλύτερες πυρκαγιές της τελευταίας 20ετίας που στιγμάτισαν την σύγχρονη ιστορία της χώρας.

Μάτι,2018: Το φονικό καλοκαίρι

Στις 23 Ιουλίου 2018, το απόγευμα ξέσπασε η πυρκαγιά στο Νέο Βουτζά και το Μάτι που έμελλε να γίνει η δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά παγκοσμίως κατά τον 21ο αιώνα. Ξεκίνησε από την ανατολική πλευρά της Πεντέλης και επεκτάθηκε με πρωτοφανή ταχύτητα λόγω των ισχυρών ανέμων στον παραθαλάσσιο οικισμό, εξαφανίζοντας από τον χάρτη το Μάτι και προκαλώντας καταστροφές σε παρακείμενες περιοχές. Υπολογίζεται ότι 1.500 κτίρια υπέστησαν ζημιές και εκατοντάδες οχήματα καταστράφηκαν. Παράλληλα κατέρρευσε το δίκτυο ηλεκτροδότησης, τηλεπικοινωνιών και ύδρευσης. 

Εν τω μεταξύ λίγες ώρες πριν είχε προηγηθεί πυρκαγιά στην περιοχή των Γερανείων Ορέων, στην Κινέτα. Σύμφωνα με στοιχεία δορυφόρων, σχεδόν 32.000 στρέμματα γης είχαν κάψει έως το βράδυ της Τετάρτης οι δύο καταστροφικές αυτές πυρκαγιές στην ανατολική Αττική και στα Γεράνεια Όρη. Η μεγαλύτερη έκταση, 19.233 στρέμματα, κάηκε στην περιοχή της Κινέτας, ενώ στην περιοχή του Νέου Βουτζά, της Ραφήνας και του Ματιού που όμως ήταν πιο πυκνοκατοικημένη, έγιναν στάχτη 12.759 στρέμματα.

Ο πρωθυπουργός της χώρας, Αλέξης Τσίπρας, κάνοντας λόγο για «ασύμμετρο φαινόμενο», ανέλαβε την πολιτική ευθύνη αλλά παραιτήσεις υπουργών δεν είχαμε… Ταυτόχρονα είναι σε εξέλιξη η έρευνα σχετικά με τις αιτίες των πυρκαγιών.

Η αντιπολίτευση από την πλευρά της, που κάλεσε σε παραιτήσεις μελών ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, επικεντρώθηκε στους ανεπαρκείς χειρισμούς των υπευθύνων και της κυβέρνησης μπροστά στη μαινόμενη πυρκαγιά. Στελέχη  της αντιπολίτευσης τόνισαν ότι η κυβέρνηση «δεν έλαβε κανένα μέτρο πρόληψης, ενώ όλοι γνώριζαν τις ακραίες καιρικές συνθήκες που θα επικρατούσαν στην ανατολική Αττική» και δεν ενημέρωσαν αμέσως τους πολίτες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους

Ηλεία: Ο «στρατηγός άνεμος» και τα τριχίλιαρα

Το 2007 είχαμε άλλο ένα πολύνεκρο καλοκαίρι εξαιτίας των πυρκαγιών. Η φωτιά εκδηλώθηκε τις πρωινές ώρες της 24ης Αυγούστου, στη Ζαχάρω και στέρησε τη ζωή από 49 άτομα, 26 από το χωριό Αρτέμιδα. Περίπου 20 χωριά και οικισμοί παραδόθηκαν στη μανία της πυρκαγιάς, περιουσίες κάηκαν ολοσχερώς, όπως και ένα από τα πιο όμορφα δάση της Ελλάδας ενώ απειλήθηκε και ο χώρος της Αρχαίας Ολυμπίας.

Το ίδιο καλοκαίρι εκδηλώθηκαν εκτεταμένες πυρκαγές σε πολλά σημεία  της χώρας όπως στην Λακωνία, την Αχαΐα και την Εύβοια. Μέχρι τις 30 Αυγούστου είχαν καεί 1.500 σπίτια,  6.000 άνθρωποι έμειναν χωρίς στέγη, 63 έχασαν τη ζωή τους, 147 χωριά ισοπεδώθηκαν, περισσότερα από 60.000 ζώα απανθρακώθηκαν και σχεδόν 1 εκατομμύριο στρέμματα δάσους και καλλιεργήσιμων εκτάσεων έγιναν στάχτη. Το ύψος των καταστροφών αποτιμήθηκε σε περισσότερα από 3,5 δις €.

Οι φωτιές κορυφώθηκαν λίγες μέρες μετά την προκήρυξη πρόωρων βουλευτικών εκλογών από τον Πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή, ο οποίος μίλησε για «ανείπωτη εθνική τραγωδία» ενώ ο υπουργός Δημόσιας Τάξης, Βύρωνας Πολύδωρας, έκανε λόγο για τον «στρατηγό άνεμο» και για «ασύμμετρη απειλή» -όπως άλλωστε και ο Αλέξης Τσίπρας στις πρώτες του δηλώσεις, την περασμένη εβδομάδα. Η τότε κυβέρνηση της ΝΔ αναφέρθηκε σε ένα οργανωμένο σχέδιο εμπρησμών το οποίο τέθηκε σε ισχύ σε συνδυασμό με την έλλειψη επαρκών δυνάμεων ώστε να αντιμετωπιστεί μία καταστροφή τέτοιας κλίμακας. Το υπουργείο Δημόσιας Τάξης, ζητούσε μάλιστα τότε πληροφορίες έναντι μεγάλης χρηματικής αμοιβής για την «αποκάλυψη και σύλληψη μελών εγκληματικής οργάνωσης».

Ήταν τότε που μοιράστηκαν χωρίς έλεγχο 3.000 ευρώ κατά οικογένεια. Αυτόματα παρουσιάστηκαν επιτήδειοι που ενώ δεν είχαν υποστεί ζημιά από τις πυρκαγιές, έσπευσαν να επωφεληθούν. Πάνω από 1.000 άτομα αναγκάστηκαν να επιστρέψουν τα χρήματα της κρατικής βοήθειας καθώς δεν μπορούσαν να χαρακτηριστούν «πυρόπληκτοι».

Για την πυρκαγιά κρίθηκαν ένοχοι οι Χαράλαμπος Καφύρας, πρώην νομάρχης Ηλείας, Πανταζής Χρονόπουλος, πρώην δήμαρχος Ζαχάρως, Παναγιώτης Τσούρας, ο πρώην πυροφύλακας Μίνθης, και η 84χρονη Σοφία Νικολοπούλου για πρόκληση εμπρησμού καθώς μαγείρευε. Οι ποινές που επιβλήθηκαν ήταν φυλάκιση 10 ετών για κάθε κατηγορούμενο, η οποία ήταν εξαγοράσιμη προς 5 ευρώ την ημέρα.

Το Γραμματικό στο έλεος της φωτιάς

Η φωτιά στο Γραμματικό του 2009 θεωρείτο ως τώρα η σοβαρότερη φωτιά στην Αττική. Η σπίθα ξεκίνησε στις 21 Αυγούστου, από το Σέσι Γραμματικού διαρκώντας 4 μέρες και καίγοντας 210.000 στρέμματα πευκοδάσους.  Λόγω των ανέμων εξαπλώθηκε γρήγορα σε Μαραθώνα, καίγοντας στο ενδιάμεσο, τμήμα της Πεντέλης και έφτασε να καίει σπίτια στο Ντράφι, την Ανθούσα, το Πικέρμι και την Παλλήνη αλλά και τμήμα στην περιοχή του Διονύσου. Χαρακτηριστικά εκκενώθηκαν περιοχές όπως ο Άγιος Στέφανος, η Πεντέλη, δύο νοσοκομεία .

Πάρνηθα: Η  καταστροφή του Εθνικού Δρυμού
 

Μια από τις πρώτες μεγάλες και σημαντικές πυρκαγιές του καλοκαιριού το 2007, ήταν αυτή στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας στις 28 Ιουνίου. Η πυρκαγιά ξεκίνησε από τα Δερβενοχώρια, στην βόρεια πλευρά του όρους και επεκτάθηκε γρήγορα στις πλαγιές του βουνού. Η φωτιά όμως δεν στάθηκε δυνατό να περιορισθεί πριν το βράδυ, σε μια ώρα που τα εναέρια μέσα πυρόσβεσης αδυνατούσαν να πετάξουν. Έτσι, μέχρι την νύχτα, οι επίγειες δυνάμεις ήρθαν αντιμέτωπες με μια ανεξέλεγκτη κατάσταση: Oι φλόγες πέρασαν μέσα στον Εθνικό Δρυμό και έφτασαν σε απειλητική απόσταση από τις εγκαταστάσεις του καζίνο, του πάρκου κεραιών και της Πολεμικής Αεροπορίας. Οι εγκαταστάσεις αυτές εκκενώθηκαν.

Μετά την κατάσβεση της πυρκαγιάς, ο απολογισμός ήταν καταστρεπτικός, τόσο για τον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας, όσο και για το μικροκλίμα της Αθήνας. 25.000 στρέμματα που ανήκαν στο Δρυμό κάηκαν όπως και εκατοντάδες, προστατευόμενα είδη ζώων που ζούσαν εκεί ενώ οι εναπομείναντες πληθυσμοί αντιμετώπισαν έντονα προβλήματα τροφής. Η πυρκαγιά επίσημα αποδίδεται σε πυλώνα της ΔΕΗ.

Σάμος

Το καλοκαίρι του 2000 η Σάμος ήρθε αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη φωτιά στην ιστορία της. Τυλίχθηκαν στις φλόγες καλλιεργήσιμες εκτάσεις 145.000 στρεμμάτων και 47 σπίτια στο χωριό Μαυρατζαίοι, όπου εντοπίστηκε ένας νεκρός. Το αεροδρόμιο του νησιού έκλεισε προσωρινά και χιλιάδες τουρίστες κατευθύνθηκαν προς τα θέρετρα της Τουρκίας.

Η πολύπαθη Πεντέλη

Το 1981 το δάσος Κοκκιναρά της Κηφισιάς τυλίχθηκε στις φλόγες με αποτέλεσμα να καταστραφούν δεκάδες σπίτια, 6.000 στρέμματα πρασίνου, η βόρεια πλευρά της Πεντέλης ενώ η φωτιά έφτασε μέχρι το κτήμα Συγγρού. Τελικά η φωτιά σταμάτησε λίγο έξω από την Κηφισιά. Τα δημοσιεύματα της εποχής κάνουν λόγο για ένα τεράστιο μαύρο σύννεφο που κάλυψε την Κηφισιά και το Μαρούσι και κατευθυνόταν προς Αθήνα ενώ σύμφωνα με αυτόπτες έλεγαν ότι η φωτιά ξεκίνησε από στύλο της ΔΕΗ και εξαπλώθηκε εξαιτίας των ανέμων. Η πυρκαγιά μαινόταν ολόκληρη τη μέρα και η Αττική είχε κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, καθώς συνεχώς άναβαν καινούργιες εστίες δημιουργώντας πύρινους κλοιούς στα βόρεια προάστια.

Το 1982 φωτιά κατέκαψε τον Διόνυσο, την Πεντέλη, την Εκάλη, το Πικέρμι, τον Γέρακα και τον Μαραθώνα. Περισσότερα από 25.000 στρέμματα πρασίνου έγιναν στάχτη ενώ δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στον Γέρακα. Δασολόγοι μιλούν για «φιλέτα» που φαγώθηκαν για να αποτελέσουν κατοικίες των πλουσίων καθώς οι τιμές της γης σε Διόνυσο, Εκάλη, Πεντέλη και τα γύρω προάστια είναι αστρονομικές. Και πάλι όμως δεν μαθεύτηκε πώς ξεκίνησαν οι φωτιές, αν επρόκειτο για εμπρησμό ή από κάποιο τυχαίο περιστατικό...

Από τις πλέον καταστροφικές φωτιές που κατέκαψαν την Αττική ήταν αυτές του Ιουλίου του 1995. Οι φλόγες ξεκίνησαν μια μέρα με δυνατούς ανέμους από χωράφι κοντά στον Άγιο Πέτρο, το οποίο ήταν πολύ κοντά σε γραμμή υψηλής τάσης της ΔΕΗ. Πικέρμι, Παλλήνη, Ντράφι, Ανθούσα και Πεντέλη παραδόθηκαν σχεδόν αμέσως στις φλόγες. Ολοσχερώς κάηκε το δάσος της Ραπεντώσας από τον Άγιο Πέτρο ως το Γερμανικό Νεκροταφείο. Επί τρεις ολόκληρες ημέρες η Πεντέλη καιγόταν.

Το μόνο που έμεινε όταν οι φλόγες κατέφαγαν τα πάντα στο πέρασμά τους ήταν αποκαΐδια 100.000 στρεμμάτων δάσους. Η πύρινη καταστροφή έφτασε στο Ντράφι, την Καλλιτεχνούπολη και τον Νέο Βουτζά. Την ίδια περίοδο κάηκαν και 9.000 στρέμματα στον Ωρωπό. Καταστροφικές πυρκαγιές ξέσπασαν και στο Σχηματάρι και τα Βίλια.

Όσες προσπάθειες αναδάσωσης έγιναν μετά τις πυρκαγιές του 1995 στην Πεντέλη και τις γύρω περιοχές κατακάηκαν 3 χρόνια αργότερα. Καινούργιες φωτιές, με πολλά μέτωπα, που ξεκίνησαν από τον Νέο Βουτζά και από την Ανθούσα συνέχισαν να καίνε ότι είχε ξεκινήσει δειλά να φυτρώνει και όσες περιοχές είχαν «γλιτώσει» το 1995. Συνολικά υπολογίζεται ότι έγιναν στάχτη 75.000 στρέμματα μέσα σε 3 χρόνια.