Τα παράπονά σου στον… Συνήγορο του Πολίτη

Η ραγδαία αύξηση κατά ένα τέταρτο των αναφορών από την προηγούμενη χρονιά προς τον Συνήγορο του Πολίτη (ΣτΠ) καταγράφεται στην Ετήσια Έκθεση του Θεσμού, που δόθηκε σήμερα, Δευτέρα 26 Μαρτίου, στη δημοσιότητα. Η έκθεση παρουσιάζει κατά ενότητες τις δραστηριότητες της Ανεξάρτητης Αρχής για το 2017.

Επίκεντρα της φετινής Έκθεσης είναι: 

• Το ζήτημα του κράτους Δικαίου και της νομιμότητας της διοικητικής δράσης στην Ελλάδα του 2017.
• Η προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων: καταπολέμηση των κάθε είδους διακρίσεων, περιστατικών αυθαιρεσίας, ή παραβιάσεων εγχώριων και διεθνών υποχρεώσεων της χώρας
• «Οι πολύπλευρες νομοθετικές, προαγωγικές, επικοινωνιακές δράσεις, που σκοπό έχουν να προωθήσουν την δυναμική της, να διαχύσουν την τεχνογνωσία της, να επεκτείνουν τις συνεργασίες της, και εν γένει να υποστηρίξουν το έργο της και να το επικοινωνήσουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με απώτερο στόχο την προάσπιση της νομιμότητας, των δικαιωμάτων, της ισονομίας και της ίσης μεταχείρισης για κάθε κάτοικο της ελληνικής επικράτειας και κάθε Έλληνα, όπου και αν βρίσκεται, εφόσον συναλλάσσεται με το ελληνικό κράτος».

Ο ΣτΠ, έχοντας ξεκινήσει 20 χρόνια πριν σαν μια Ανεξάρτητη Αρχή στα χρόνια της κυβέρνησης Σημίτη, διευρύνει συνέχεια τις δραστηριότητές του -όλες ανεξαίρετα σε φιλολαϊκή - κοινωνική κατεύθυνση, φτάνοντας πολύ πέρα από την αρχική προδιαγραφή ενός obudsman, απλού δηλαδή μεσολαβητή μεταξύ κράτους και πολίτη. Μάλιστα, οι προσπάθειες που κάνει τόσα χρόνια ο  ΣτΠ κάθε άλλο παρά έχουν τη βοήθεια και τη συμπαράσταση όλων των εκάστοτε πρωθυπουργών ή αρμόδιων υπουργών. Δυο από τους επικεφαλής που λάμπρυναν το θώκο ήταν οι κ. Νικηφόρος Διαμαντούρος, που στη συνέχεια έγινε Ευρωπαίος Μεσολαβητής, και ο κ. Γιώργος Καμίνης, που εκλέχτηκε δυο φορές δήμαρχος της Αθήνας. Επικεφαλής της Αρχής υπήρξε επίσης η κ. Kαλλιόπη Σπανού, ενώ τώρα είναι ο κ. Ανδρέας Ποττάκης.

Η A.V. παρουσιάζει ορισμένες βασικές αναφορές του Συνηγόρου του Πολίτη για τη χρονιά που πέρασε, με βάση τις οποίες αναδεικνύεται η πολύμορφη δραστηριότητά του.

Η ερμηνεία για την αύξηση των αναφορών
Η αύξηση κατά ένα τέταρτο των αναφορών από την προηγούμενη χρο­νιά, επαναφέρει στο προσκήνιο τις διαπιστώσεις του Συνηγόρου του Πολίτη ότι η σοβαρή αδυναμία διαχείρισης των επιπτώσεων της δημοσιονομικής κρίσης και των συνακόλουθων αυστηρών δημοσιονομικών περιορισμών έχουν εντείνει το πλήθος των παραπόνων έναντι του κρατικού μηχανισμού, αντανακλώντας ταυ­τόχρονα και την επιδεινούμενη έλλειψη εμπιστοσύνης προς το κράτος και τις υπηρεσίες του. Οι πηγές των προβλημάτων και της κακοδιοίκησης εντοπίζονται για μια ακόμη χρονιά σε εκείνους τους τομείς όπου τα τελευταία χρόνια επήλθαν ραγδαίες αλλαγές στη νομοθεσία, αλλά και σε τομείς όπου παρατηρείται αδυνα­μία ανταπόκρισης των υπηρεσιών εξαιτίας της πάγιας πλέον υποστελέχωσης, των προβληματικών διαδικασιών και, αναμφισβήτητα, των περικοπών χρηματοοικο­νομικών πόρων (Γραφήματα 2 και 2Α). 

Δικαιώνεται η απόφαση της Αρχής να κάνει χρήση των νέων τεχνολογιών με την δυνατότητα υποβολής των αναφορών με ηλεκτρονικό τρόπο, μέσω της ιστοσελίδας της Αρχής, καθώς το 66% των αναφορών του 2017 υποβλήθηκε με τον τρόπο αυτό ή μέσω τηλεομοιοτυπίας και όχι με την αυτοπρόσωπη υποβολή, πράγμα που φαίνεται να διευκόλυνε σημαντικά την καταγραφή των προβλημάτων των κατοίκων της Περιφέρειας (Γράφημα 4).

Επιπλέον, στο πλαίσιο της ψηφιοποιημένης επικοινωνίας της Αρχής με τους πολίτες, εφέτος καταγράφεται και η επισκεψιμότητα της ιστοσελίδας του Συνηγόρου του Πολίτη καθώς και η ανταπόκριση στις αναρτήσεις στα Μέσα Κοι­νωνικής Δικτύωσης. Καταγράφεται επίσης και η εξυπηρέτηση των πολιτών μέσω του τηλεφωνικού κέντρου.

Η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων του Συνηγόρου του Πολίτη παρουσιάζει και το 2017 εξαιρετικά υψηλό ποσοστό με το 76% των βάσιμων αναφορών να επι­λύεται θετικά για τους αναφερόμενους πολίτες ενώ σχετικά χαμη­λότερη από άλλες χρονιές εμφανίζεται και η μη ανταπόκριση της Διοίκησης (4%) ( Γράφημα 7)

Ο ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΩΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΣ ΘΕΣΜΟΣ

Κεντρικός θεματικός φάκελος: Νομιμότητα και Κράτος Δικαίου
Η δυνατότητα της Αρχής να είναι άμεσος συνομιλητής των πολιτών, της διοίκησης αλλά και της Πολιτείας, της επιτρέπει να αποτυπώσει με ακρίβεια, πληρότητα και ενάργεια το σύνολο των θεμάτων που συνιστούν τον όρο κακοδιοίκηση. Στο πλαίσιο της παρούσας έκθεσης τα προβλήματα που εντοπίζονται και αναδεικνύονται, έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς τον εξακοντισμό της νομιμότητας από τη λειτουργία της Διοίκησης. Η διαμεσολάβηση μεταξύ δύο απαιτητικών συνομιλητών, του πολίτη από τη μία μεριά και της Διοίκησης από την άλλη, αποτελεί μία συνεχή πρόκληση.

Η μη τήρηση της νομιμότητας λαμβάνει σύμφωνα με το περιεχόμενο των αναφορών των πολιτών και την επεξεργασία των θεμάτων από το επιστημονικό προσωπικό κυρίως έξι συγκεκριμένες μορφές:

1.  μη εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας,
2.  παρερμηνεία του νόμου,
3.  επιλεκτική ή και προβληματική εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου,
4. πολυνομοθεσία με ασάφειες και κακή νομοθέτηση
5. νομοθέτηση πέραν των ορίων εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος και
6.  ύπαρξη διοικητικών δυσλειτουργιών στην εφαρμογή της νομοθεσίας

Ειδικές θεματικές ενότητες
Οι θεματικές ενότητες που ξεχώρισαν ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της χρονιάς για τη σοβαρότητά τους, το ενδιαφέρον που συγκεντρώνουν από την πλευρά των πολιτών και τον επίκαιρο χαρακτήρα τους, είναι οι ακόλουθες:

• Επιβολή μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης για οφειλές προς το Δημόσιο
• Κοινωνική Ασφάλιση και Παροχές
• Κοινωνική Αλληλεγγύη
• Διαχείριση και προστασία φυσικού περιβάλλοντος και φυσικών πόρων
• Μετανάστευση και Πολιτικό Άσυλο
• Ιθαγένεια και Αστική Κατάσταση
• Ποινικός Εγκλεισμός
• Προβλήματα ένταξης στην αγορά εργασίας
• Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης
• Προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού στο σχολείο
• Προστασία ανηλίκων και ενεργοποίηση υποστηρικτικών μηχανισμών
• Επιμέλεια-γονική μέριμνα
• Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Ο Συνήγορος και τα ανθρώπινα δικαιώματα
Πέραν του διαμεσολαβητικού και ελεγκτικού του ρόλου, ο Συνήγορος στην πορεία του από το 1998 έως σήμερα, ενδύθηκε μια σειρά νέων αρμοδιοτήτων, ή, σε πεδία που ήδη παρενέβαινε βάσει της γενικότερης αρμοδιότητάς του, του ανατέθηκαν με εξειδικευμένη νομοθεσία ευρύτερα καθήκοντα και νέες αρμοδιότητες, που σχετίζονται με:

• την υπεράσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, την καταπολέμηση των διακρίσεων,
• την επίβλεψη των επιστροφών των αλλοδαπών κατοίκων τρίτων χωρών στις πατρίδες τους
• την καταπολέμηση της αυθαιρεσίας των σωμάτων ασφαλείας και των σωφρονιστικών μηχανισμών,
• την προάσπιση της δημόσιας υγείας,
• την πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας.

Νομοθετικές οργανωτικές προτάσεις
Ο Συνήγορος του Πολίτη, συνήθως με σημείο εκκίνησης τις εκάστοτε ατομικές αναφορές, πέραν του διαμεσολαβητικού και ελεγκτικού του ρόλου, έχει αναδειχθεί σε μείζονα συνομιλητή της Διοίκησης αλλά και της εκτελεστικής εξουσίας, ως προς την οργάνωση των δημοσίων υπηρεσιών, τις δημόσιες πολιτικές την προώθηση προτάσεων που ζητούν την ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας για βελτίωση του νομικού-κανονιστικού πλαισίου, αλλά και τον σχολιασμό νομοθετικών πρωτοβουλιών, σχεδίων και εκθέσεων διαφόρων φορέων της Πολιτείας. Έχοντας το προνόμιο να συγκεντρώνει ευρεία γνώση, βαθιά εμπειρία και σφαιρική εποπτεία της κατάστασης, υποβάλλει σημαντικό αριθμό νομοθετικών και οργανωτικών προτάσεων προς τις αρμόδιες υπηρεσίες, τους φορείς και την πολιτική ηγεσία των Υπουργείων. Οι προτάσεις του άλλοτε τυγχάνουν θετικής υποδοχής εξ αρχής, άλλοτε χρειάζεται να τις επαναλάβει περισσότερες φορές, και άλλοτε δεν βρίσκουν ανταπόκριση από την Διοίκηση, πράγμα που συχνά οδηγεί σε αδιέξοδες καταστάσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις, η Πολιτεία αναγκάζεται εξ άλλων λόγων (λ.χ. δικαστικών αποφάσεων) να υιοθετήσει με μεγάλη καθυστέρηση απόψεις που είχε διατυπώσει ο Συνήγορος, και τις οποίες εάν είχε υλοποιήσει εγκαίρως, θα είχε αποκομίσει σημαντικά οφέλη, τόσο η ίδια όσο και οι πολίτες.

Δράσεις προαγωγής
Στο πλαίσιο της ευρείας αποστολής του Συνηγόρου του Πολίτη και των πολλαπλών αρμοδιοτήτων του, ένα μεγάλο και σημαντικό κομμάτι των δράσεών του στοχεύει στην προαγωγή και την προώθηση δικαιωμάτων διαφόρων ομάδων του πληθυσμού, όπως είναι κατ’ εξοχή οι ανήλικοι, οι ευάλωτες ομάδες, και οι ομάδες που υφίστανται διακρίσεις και άνιση μεταχείριση. Στόχος των δράσεων αυτών αποτελεί η ευρεία πληροφόρηση, η διάδοση των δικαιωμάτων και η ευαισθητοποίηση τόσο των ειδικών όσο και του κοινού. Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν συναντήσεις επικοινωνίας και εργασίας, συνεργασίες με φορείς εγχώριους και διεθνείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, οργάνωση εκδηλώσεων ή συμμετοχή σε εκδηλώσεις, εκδόσεις έντυπες και ηλεκτρονικές, συμβουλευτικές και επιμορφωτικές δράσεις καθώς και ανάληψη κάθε πρωτοβουλίας που μπορεί να λειτουργεί προς την κατεύθυνση της επίτευξης των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων.

Ειδική έκθεση του Συνήγορου του Πολίτη για τις μεταναστευτικές ροές και την προστασία των προσφύγων
Ο Συνήγορος του Πολίτη δημοσίευσε ειδική έκθεση τον Απρίλιο 2017 με τίτλο: «Η πρόκληση των μεταναστευτικών ροών και της προστασίας των προσφύγων. Ζητήματα Διοικητικής διαχείρισης και δικαιωμάτων».). Η ειδική έκθεση έχει στόχο να αναδείξει τον βαθμό και το επίπεδο ανταπόκρισης της διοίκησης στις απαιτήσεις του φαινομένου, τόσο στην πιο ακραία εκδήλωσή του, όσο και στην παρούσα, πιο προβλέψιμη και ασφαλώς περισσότερο διαχειρίσιμη φάση. Περιλαμβάνει τις διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα του Συνηγόρου του Πολίτη μετά από δεκάδες αυτοψίες σε κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης στα νησιά του Αιγαίου, σε δομές προσωρινής φιλοξενίας στην ηπειρωτική χώρα,  και σε χώρους κράτησης σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Δράσεις δημοσιότητας και συνεργασίες
Ο Συνήγορος του Πολίτη είναι ένας θεσμός ιδιαζόντως εξωστρεφής και συνεργατικός. Αναγνωρίζοντας ότι η άρτια γνώση του νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου, η μαχητική διαμεσολάβηση, η ελεγκτική παρέμβαση και η αγωνιστική προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών, καθίστανται ισχυρότερες όταν επικοινωνηθούν, και επιθυμώντας να διασφαλίσει αποτελεσματικές συνέργειες με θεσμούς ομόλογους και παρεμφερείς, αλλά και με ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς με τους οποίους διασταυρώνεται κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων του, ο θεσμός δραστηριοποιείται στην διοργάνωση εκδηλώσεων και συναντήσεων καθώς και στην συμμετοχή σε εκδηλώσεις άλλων φορέων, ελληνικών και διεθνών,  και παράγει ένα πολύ σημαντικό επικοινωνιακό έργο, ενδείξεις απλές του οποίου αποτελούν τα όσα αναφέρονται στη συνέχεια.

Για περισσότερες πληροφορίες και πληρέστερα στοιχεία για τις δράσεις της Αρχής, άρτια ενημέρωση προσφέρει το site της, το οποίο καταβάλλεται σημαντική προσπάθεια να τηρείται επίκαιρο και πλήρες, όχι μόνο στην ελληνική αλλά και στην αγγλική γλώσσα, όπου περιέχονται όλες οι ειδήσεις και δραστηριότητες διεθνούς ενδιαφέροντος. 

Εμπλουτισμός του νομικού πλαισίου της Αρχής το 2017
Το έτος 2017 οι αρμοδιότητες του Συνηγόρου του Πολίτη εμπλουτίστηκαν με τέσσερις νομοθετικές ρυθμίσεις, ως εξής:

• Ν. 4488/2017 άρθρο 72  Πλαίσιο για την προαγωγή εφαρμογής της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες (ΑμεΑ)
• Ν.  4491/2017 άρθρα 9 και 10 Εθνικός Μηχανισμός Εκπόνησης, Παρακολούθησης και Αξιολόγησης των Σχεδίων Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού 
• Ν. 4443/2016, άρθρα 56 και 57: Κανονισμός Λειτουργίας του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας.
• Ν. 4509/2017 (ΦΕΚ Α 201/22.12.2017) "Μέτρα θεραπείας ατόμων που απαλλάσσονται από την ποινή λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής και άλλες διατάξεις».