Θριάσιο: Πόσο βρώμικη είναι η πίσω αυλή της Αθήνας;

Οι κάτοικοι στην Ελευσίνα, τη Μάνδρα, τον Ασπρόπυργο και τη Μαγούλα έχουν μάθει να ζουν μέσα σε πνιγηρούς καπνούς, γιγαντιαία φουγάρα, απόβλητα, μπάζα, επιχειρήσεις χωρίς άδεια, παράνομα διαλυτήρια, δηλητηριασμένα ποτάμια, σκουπίδια. Οι πιο άτυχοι από όλους είναι εκείνοι στους καταυλισμούς και τις παράγκες. Με τη θάλασσα στον κόλπο της Ελευσίνας, όπως μας λένε κάτοικοι, σχετίζονται βάσει των «οδηγιών προς ναυτιλομένους» που τους δίνουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις. Όταν πρασινίζει έπηξε σε σάπια φύκια και πλαγκτόν, αν η επιφάνειά της ιριδίζει τότε πρόκειται για πετρέλαιο, πίσσες, λάδια και απόβλητα βόθρων. Λάσπη στον βυθό υποδηλώνει ύπαρξη μολύβδου και υδραργύρου. Οιωνοί που πρέπει κάποιος να εξετάσει πολύ προσεκτικά, αν παρόλα αυτά θέλει να κάνει μια βουτιά.

Βρισκόμαστε στην καρδιά της μεγαλύτερης πεδιάδας της Αττικής, στο Θριάσιο Πεδίο. Εδώ συγκεντρώθηκε περί το 40% της βαριάς βιομηχανίας ολόκληρης της χώρας, καθιστώντας την περιοχή μία από τις πιο επιβαρημένες περιβαλλοντικά στην Ελλάδα. Η πρόσφατη καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το υψηλό ποσό που καλείται η χώρα να πληρώσει για τα αστικά λύματα του Θριασίου Πεδίου, επαναφέρουν «ενοχλητικά» στο προσκήνιο την «πίσω αυλή του Λεκανοπεδίου», όπως οι ίδιοι οι κάτοικοι αποκαλούν τον τόπο τους. Διυλιστήρια πετρελαίου, χαλυβουργεία, τσιμεντοβιομηχανίες, βιοτεχνία πυρομαχικών, ναυπηγεία, διαλυτήρια πλοίων, βυρσοδεψεία, εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διακίνησης προϊόντων πετρελαίου, µονάδες αναγέννησης ορυκτελαίων, χαρτοβιομηχανία, χηµικές βιομηχανίες, βιοτεχνίες πλαστικών - ελαστικών, λατομία. Κάποιες από τις πιο ρυπογόνες βιομηχανικές μονάδες υψηλού κινδύνου, που υπάγονται στην οδηγία Sevezo (η οποία στοχεύει στην πρόληψη μεγάλων ατυχημάτων σχετιζομένων με επικίνδυνες ουσίες και στον περιορισμό των συνεπειών τους) εγκαταστάθηκαν σταδιακά στα δυτικά της Αττικής. Συνολικά λειτουργούν περισσότερες από 2.000 επαγγελματικές εγκαταστάσεις, ενώ στον ίδιο χώρο κατοικούν περισσότεροι από 100.000 πολίτες.

Ποιο είναι όμως το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της γιγάντωσης των δραστηριοτήτων αυτών στο Θριάσιο Πεδίο και τον κόλπο της Ελευσίνας;

«Έχουμε σχεδιάσει τα τελευταία 60 με 70 χρόνια μια υπερανάπτυξη, με αποτέλεσμα να έχουμε πλέον έναν χερσαίο χώρο αβίωτο και έναν θαλάσσιο σοβαρά επιβαρημένο» μας λέει ο κ. Χρήστος Αναγνώστου, Γεωλόγος - Ιζηματολόγος, πρώην Δ/ντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ. «Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες στο Θριάσιο Πεδίο αλλά και στον κόλπο της Ελευσίνας έχουν συντελέσει στην υποβάθμιση ή ακόµα και στην εξαφάνιση φυσικών οικοσυστημάτων (δάση, ποτάµια, λιμνοθάλασσες, παράκτια γεωποικιλότητα). Το σηµαντικότερο δε πρόβληµα στο Θριάσιο Πεδίο και στον κόλπο της Ελευσίνας είναι η ρύπανση όλων των βασικών στοιχείων του γήινου συστήµατος. Ρύπανση εδαφών, υδάτων, θαλάσσια ρύπανση και ρύπανση της ατµόσφαιρας, µε αρνητικές συνέπειες στην ισορροπία αυτών των στοιχείων αλλά και στην υγεία των κατοίκων της περιοχής».
Παράλληλα ερευνητές του Εργαστηρίου Ανόργανης & Οργανικής Γεωχημείας του Πολυτεχνείου Κρήτης, που μελέτησαν στο παρελθόν τον κόλπο της Ελευσίνας, αναφέρουν πως σ’ αυτόν καταλήγουν καθημερινά: βιομηχανικά απόβλητα, ρύποι, ατμοσφαιρικά αιωρούμενα σωματίδια και υγρά απόβλητα από το ρέμα Αγίου Γεωργίου (στο οποίο φτάνουν μεταξύ πολλών άλλων και τα στραγγίσματα του χώρου ταφής απορριμμάτων των Άνω Λιοσίων).

Περιβαλλοντικές βόμβες πίσω από τους ψηλούς φράκτες

Κατά καιρούς τόσο οι κάτοικοι όσο και οι Αρχές της περιοχής έχουν κάνει λόγο για περιβαλλοντικές βόμβες, καθώς μέσα σε απορρίμματα έχουν εντοπιστεί ακόμη και ιατρικά απόβλητα δίπλα σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ενώ στον Ασπρόπυργο, όπου δραστηριοποιούνται οι 19 από τις επιχειρήσεις που αναφέραμε παραπάνω, οι κάτοικοι τρομάζουν καθώς δεν ξέρουν πίσω από τους ψηλούς φράκτες τη φύση των εργασιών που πραγματοποιούν κάποιες επιχειρήσεις. Πριν τέσσερις μόλις μήνες, οι επιθεωρητές εντόπισαν δεκάδες βαρέλια με όξινη πίσσα και απόβλητα της διαδικασίας αποχρωματισμού του ναυτιλιακού πετρελαίου που χρησιμοποιούν οι λαθρέμποροι, προκειμένου να το εισάγουν στην αγορά ως πετρέλαιο θέρμανσης. Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν ζώα που εκτρέφονταν από τον ιδιοκτήτη τους και φυσικά διοχετεύτηκαν στην αγορά. 

Σύμφωνα με την κ. Χριστίνα Κονταξή, γενική διευθύντρια του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, στην περιοχή του Θριασίου καταγράφεται εδώ και χρόνια κακή ποιοτική και ποσοτική κατάσταση, κάτι που σημειώνεται και στην πλέον πρόσφατη (29 Δεκεμβρίου 2017) 1η Αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής.

«Είναι γεγονός ότι ακόμα και σήμερα δεν έχει καταφέρει η χώρα να συνδέσει, τόσο στις νομοθετικές όσο και στις εν γένει διαδικασίες λειτουργίας του κράτους, αυτά που στη φύση είναι αναπόσπαστα. Έτσι καταλήγουμε να είμαστε θεατές στο ίδιο έργο. Κατάρτιση σχεδίων στα οποία γίνεται αναφορά σε λήψη μέτρων που τελικώς δεν λαμβάνονται, σε χρονοδιαγράμματα που τελικώς δεν τηρούνται, με αποτέλεσμα να καταγράφονται καθυστερήσεις, παραβάσεις και να επιβάλλονται πρόστιμα» επισημαίνει η κ. Κονταξή.

Η «καμπάνα» του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα λύματα

Στις 24 Ιουνίου 2004 η Ελλάδα καταδικάστηκε για πρώτη φορά για την απουσία αποχέτευσης σε Ελευσίνα, Ασπρόπυργο, Μάνδρα, Μαγούλα. Σύντομα ακολούθησε άλλη μία καταδίκη για την απόρριψη στα υπόγεια ύδατα της περιοχής του Θριασίου Πεδίου επικίνδυνων υγρών αποβλήτων από τις βιομηχανίες της περιοχής. Πριν από λίγες μέρες, 13 χρόνια μετά, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ανακοίνωσε την επιβολή χρηματικού προστίμου σχετικά με την επεξεργασία των αστικών λυμάτων του Θριασίου Πεδίου. Συγκεκριμένα, η χώρα υποχρεώνεται σε καταβολή κατ’ αποκοπήν ποσού ύψους 5 εκατομ. ευρώ και βαθμιαίως μειούμενης χρηματικής ποινής ύψους 3,28 εκατομμυρίων ευρώ ανά εξάμηνο, λόγω καθυστέρησης της πλήρους εφαρμογής των μέτρων που προβλέπονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Με τη νέα του απόφαση, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι η Ελλάδα δεν έχει ακόμη εκπληρώσει πλήρως τις υποχρεώσεις της από την απόφαση του 2004. Εξάλλου, το δευτερεύον αποχετευτικό δίκτυο δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί στο σύνολό του (το τμήμα Κάτω Ελευσίνας του οικισμού της Ελευσίνας δεν διαθέτει ακόμη τέτοιο δίκτυο) και σχεδόν το μισό του πληθυσμού της περιοχής του Θριασίου Πεδίου δεν είναι ακόμη συνδεδεμένο στο τριτοβάθμιο δίκτυο.

Ενδιαφέρον είχε δε και η ανταλλαγή επιχειρημάτων ανάμεσα στην ελληνική πλευρά και το Δικαστήριο, μέχρι να φτάσουμε σε αυτή την απόφαση. Η εκπρόσωπος της χώρας είχε υποστηρίξει, όπως περιγράφεται στο Τύπο, πως οι εκκρεμότητες στο δευτερεύον δίκτυο οφείλονται στα αρχαία της περιοχής, ότι έως ότου εκδοθεί η «παρούσα απόφαση» θα έχουν ολοκληρωθεί οι συνδέσεις, ενώ στις αντικειμενικές δυσκολίες κατέταξε την αδυναμία των κατοίκων να επωμιστούν το κόστος σύνδεσης, λόγω της οικονομικής κρίσης. Εκεί η απάντηση του δικαστή ήταν αποστομωτική: «Θα παραμείνει δηλαδή το αδιέξοδο μέχρι να πλουτίσουν οι κάτοικοι;» Επίσης, η εκπρόσωπος της Ελλάδας χαρακτήρισε υπερβολικά υψηλά και δυσανάλογα με τη σοβαρότητα της υπόθεσης τα προτεινόμενα πρόστιμα, ενώ το Δικαστήριο, αν και έλαβε υπ’ όψιν τις δυσκολίες αρχαιολογικού χαρακτήρα, αλλά και την οικονομική κρίση, επέμεινε στο υψηλό πρόστιμο, υποστηρίζοντας ότι «η επιβολή χρηματικής ποινής συνιστά πρόσφορο οικονομικής φύσεως μέσο, προκειμένου να παρακινηθεί η Ελλάδα σε λήψη των αναγκαίων μέτρων για την πλήρη εκτέλεση της αποφάσεως του 2004».

Στο βάθρο της ντροπής για το περιβάλλον η Ελλάδα

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του WWF Ελλάδας «Νόμος και περιβάλλον στην Ελλάδα: Έκθεση 2017 για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας», η Ελλάδα είναι στη δεύτερη θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ για μη συμμόρφωση σε αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, που συνεπάγονται πρόστιμα εκατομμυρίων ευρώ, ενώ έρχεται δεύτερη επίσης στις ανοιχτές υποθέσεις παραβίασης του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ. Πρόκειται για 24 υποθέσεις που εκκρεμούν, δημιουργώντας αρνητικές συνθήκες με σημαντική οικονομική διάσταση και ακριβότερη την υπόθεση για τις χωματερές, όπου η χώρα πρέπει να πληρώσει περισσότερα από 37,3 εκατ. ευρώ. Την ίδια στιγμή, ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το ποσοστό των χρημάτων που δεν εισπράττει το κράτος από επιβαλλόμενα πρόστιμα για παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. 

«Η περιβαλλοντική νομοθεσία δεν είναι παιχνίδι. Είναι κανόνες ζωής για το περιβάλλον και το φυσικό μας χώρο, την ποιότητα της ζωής μας και βεβαίως την υγεία της οικονομίας» λέει η επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF Ελλάς, Θεοδότα Νάντσου. «Η ελλιπής ή και μηδενική εφαρμογή της κοστίζει στον κρατικό κορβανά, αποδυναμώνει τις προοπτικές για μια πραγματικά δίκαιη ανάπτυξη, πλήττει τη διεθνή εικόνα της χώρας και υποθηκεύει το παρόν αλλά και το μέλλον μας».