Μεγαλώνοντας trans...

Tων ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΓΚΡΟΥΣ, ΗΡΩΣ ΠΑΡΤΣΑΚΟΥΛΑΚΗ

Lia Με λένε Lia. Θεωρώ τον εαυτό μου κορίτσι, αλλά γεννήθηκα αγόρι. Αλλά μου αρέσει να λέω ότι είμαι ένα κορίτσι εγκλωβισμένο μέσα στο σώμα ενός αγοριού. Άρχισα τη μετάβασή μου σε κορίτσι όταν ήμουν 6 χρονών. Τώρα είμαι σχεδόν αποκλειστικά κορίτσι. Στη δευτέρα δημοτικού ήταν η τελευταία φορά που με φώναξαν Liam, αλλά φέτος έχω αλλάξει επίσημα το όνομά μου σε Lia. Έτσι, έχω αλλάξει τα ρούχα μου, το όνομά μου, το δωματιό μου και τις αντωνυμίες μου. Αυτά είναι όσα χρειάζομαι, εκτός από το πέμπτο που λείπει ακόμα, το χειρουργείο και η ιατρική αγωγή, ώστε να δείχνω και σαν κορίτσι.

Daniel Το όνομα που μου έδωσαν ήταν Naima και τώρα με λένε Daniel. Είμαι αγόρι εδώ και τρία χρόνια και ήμουν κορίτσι για έξι. Δε μου αρέσει να με αποκαλούν «αυτή» πια και πραγματικά μου αρέσει να με θεωρούν αγόρι. Νομίζω ότι είναι πολύ δύσκολο να με συνηθίσουν έτσι γιατί ήμουν κορίτσι για τόσα χρόνια και δεν είμαι αγόρι παρά για λίγο καιρό.  

Διαλέξαμε μερικές από τις ιστορίες των παιδιών και καταγράψαμε τα λόγια τους. Δεν είναι το ίδιο με το να ακούς αυτά τα ίδια να μιλάνε, να τα βλέπεις να τρέχουν, να γελούν, να παρατηρείς τις συσπάσεις στα πρόσωπά τους, τη συστολή και την αμεσότητά τους, τις στιγμές που ξεσπάνε σε κλάματα. Δεν πάσχουν από κάποια αρρώστια, έχουν μια ιδιαιτερότητα της οποίας την αποδοχή δικαιωματικά διεκδικούν. Κι έτσι, τώρα που κόπασε η θύελλα των ημερών με τις αντιπαραθέσεις εντός και εκτός Βουλής για το νομοσχέδιο που αφορά στα διεμφιλικά άτομα, είναι ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά έναν καινούργιο κόσμο, που κοιτάει μπροστά. Γιατί από όσα ζήσαμε τελευταία δύο πράγματα μπορούμε να πούμε με σιγουριά. Το πρώτο είναι ότι μία αθέατη μερίδα συμπολιτών μας κατέκτησε μία νίκη. Και το δεύτερο, πως οι πολιτικοί συσκότισαν, αντί να φωτίσουν, το τι σημαίνει όλη αυτή η ιστορία των δικαιωμάτων, καλλιεργώντας τις συνθήκες για το κλείσιμο της κοινωνίας. Ίσως αν η συζήτηση για το νομοσχέδιο δεν είχε μετατραπεί σε πολιτικό παιχνίδι εντυπώσεων, η κοινή γνώμη να ήταν σε θέση να εστιάσει στην ουσία. 

90 λεπτά είναι πολλά, όμως αν παρακολουθήσει κανείς αυτό το ντοκιμαντέρ, το οποίο σίγουρα δεν είχε υπόψη του το 71,7% των ερωτηθέντων που απάντησαν στη δημοσκόπηση των ημερών ότι «σίγουρα ή μάλλον διαφωνεί με τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου στα 15 έτη», θα αποκτήσει μία σαφή εικόνα. Δεν μιλάμε για τους ορκισμένους εχθρούς της ανοιχτής κοινωνίας και των δικαιωμάτων, αυτοί ούτε θέλουν ούτε μπορούν. Οι υπόλοιποι, πώς μπορούμε να ανακόψουμε τη ροπή προς την οπισθοδρόμηση και τη συντήρηση; Τα ερωτήματα για το τι είναι «φυσιολογικό» και τι «ανώμαλο», τι «καλό» και τι «κακό», δεν μπορούν να απαντηθούν με οδηγό την άγνοια και τους θεματοφύλακες των πατροπαράδοτων αξιών.

Αναλογιζόμενοι τον περιορισμένο αριθμό ατόμων με διαφορετική έμφυλη έκφραση (gender-variant) ανά τον κόσμο και την αδυναμία ακριβή υπολογισμού, εύκολα συμπεραίνουμε ότι ελάχιστοι γνωρίζουμε, έχουμε συναναστραφεί ή ζήσει με τρανς άτομα, κι αυτή είναι ίσως μια εξήγηση του δισταγμού και της άγνοιάς μας. Η συχνότητα της δυσφορίας φύλου κατά πάσα πιθανότητα είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι καταγράφεται επισήμως γιατί οι άνθρωποι αυτοί κρύβονται, από τους άλλους και από τον εαυτό τους. Οι έρευνες δείχνουν ότι το 3-5% του γενικού πληθυσμού βιώνει σε κάποιο βαθμό δυσφορία φύλου ή, σωστότερα, η έμφυλη ταυτότητά τους δεν συμφωνεί με τα έμφυλα χαρακτηριστικά του σώματός τους. Σύμφωνα με μια έρευνα του 1997 το ποσοστό είναι από 1:50.000 έως 1:100.000, αλλά τα ποσοστά αυτά ποικίλλουν από χώρα σε χώρα, ανάλογα με το πόσο ανοιχτή είναι μια κοινωνία. Όσο πιο ανοιχτή και ανεκτική, τόσο πιο πιθανό είναι οι διαφυλικοί να φανερωθούν και άρα να καταγραφούν (πηγή: protagon.gr).

Για αυτό είναι σημαντικό για μια κοινωνία να «ανοίγει». Το να βλέπεις αυτά τα παιδιά, από την τρυφερή ακόμα ηλικία των 5-6 χρονών να προσπαθούν και να βρίσκουν το χώρο να εκφράσουν τα συναισθήματά τους είναι όχι μόνο συγκινητικό αλλά και εξαιρετικά γενναίο και ώριμo, καθώς είναι αυτά που αναλαμβάνουν να μας διαφωτίσουν. Ίσως τελικά να ήταν μια καλή ιδέα να ακούγονταν τα δικά τους λόγια εκείνες τις μέρες στη Βουλή.

Η εξαιρετική σειρά μίνι-ντοκιμαντέρ «Growing up trans» του αμερικανικού προγράμματος «Frontline», που γυρίστηκε πριν από δύο χρόνια, παρουσιάζει τι σημαίνει να μεγαλώνεις ως τρανς. Oκτώ παιδιά, ηλικίας από 9 έως 19 ετών, μοιράζονται την ιστορία τους στην κάμερα μαζί με τις οικογένειές τους, αποκαλύπτοντας τις δυσκολίες, τις ψυχολογικές μεταπτώσεις, το βάρος των αποφάσεων, την άποψη ειδικών και τελικά τη ζωή και την καθημερινότητά τους. Τα παιδιά αυτά είναι πρωτοπόροι, καθώς ανήκουν στην πρώτη γενιά παιδιών στις ΗΠΑ που μετέβησαν ιατρικά από το ένα φύλο στο άλλο. Μικροί άνθρωποι που αποφάσισαν πολύ νωρίς, με πλήρη συνείδηση της ταυτότητας φύλου τους, ότι δυσφορούν στο σώμα που γεννήθηκαν και επιθυμούν να προβούν σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες μετάβασης στο φύλο στο οποίο αισθάνονται ότι ανήκουν.

«Ήταν σα να ζούσα διπλή ζωή», ομολογεί. «Φαντάζομαι πως πολύς κόσμος νιώθει απλά άνετα, νιώθει στο στοιχείο του, αλλά εγώ φοβόμουν πολύ», λέει στην κάμερα η 13χρονη Ariel.

Όπως πολλά μικρά κορίτσια, λάτρευε τις πριγκίπισσες Ντίσνεϊ. Είχε μάλιστα ζητήσει από τους γονείς της να τη φωνάζουν με το όνομα διαφορετικής πριγκίπισσας κάθε μέρα: τη Δευτέρα Σταχτοπούτα, την Τρίτη Μπέλ, την Τετάρτη Χιονάτη… Για την Άριελ όμως, η προθυμία των γονιών της να τη φωνάζουν με αυτά τα ονόματα είχε ιδιαίτερη βαρύτητα, αφού είχε γεννηθεί αγόρι. Και δεν ήταν μεγαλύτερη από 9 χρονών, όταν αναγκαζόταν να «υποδύεται» το αγόρι στο σχολείο και δημόσια, από φόβο για την αντίδραση των συμμαθητών της αν καταλάβαιναν πως εκείνη είχε αυτοπροσδιοριστεί ως κορίτσι.

Ξεκίνησε να «ζει» δημόσια ως κορίτσι στην ηλικία των 11, όταν τίποτα δεν ήταν εύκολο ή αυτονόητο.

«Όταν είσαι ένα κορίτσι-αγόρι, όταν πατάς σε αυτή τη διπλή γραμμή, ακόμα κι όταν έχεις ήδη ολοκληρώσει τη μετάβαση, είναι πιο σκληρό και δέχεσαι περισσότερες απειλές, περισσότερα πειράγματα και εκφοβιστικές συμπεριφορές», παραδέχεται η Άριελ.

Αυτό που έκανε τη μεγαλύτερη διαφορά ήταν η στήριξη της οικογένειάς της και στο παρακάτω απόσπασμα του «Growing Up Trans» η Άριελ θυμάται πώς είχε αντιδράσει η γιαγιά της στην επιθυμία της να τη φωνάζουν με ονόματα από πριγκίπισσες Ντίσνεϊ.

Στον καθρέφτη του ο Alex Singh έβλεπε έναν δυνατό νεαρό άντρα με το μήλο του Αδάμ να ξεχωρίζει στο λαιμό του και το αμυδρό περίγραμμα από τα μελλοντικά του γένια να του σκουραίνει το πηγούνι. Κάπου στην αρχή των γυμνασιακών του χρόνων όμως, ο Alex «αντίκρισε» στον ίδιο καθρέφτη κάτι εντελώς διαφορετικό – το κορμί ενός μικρού κοριτσιού που μόλις έμπαινε στην εφηβεία.  

«Αυτό ήταν –είναι– τρομακτικό», λέει ο Alex. «Το μισώ. Δηλαδή, για οποιονδήποτε διεμφυλικό, άντρα ή γυναίκα, είναι ίσως η χειρότερη στιγμή της ζωής τους, γιατί στην πραγματικότητα μετατρέπονται σε κάτι που δεν επέλεξαν να είναι».

Στα 13, ο Alex «εντάχθηκε» σε μία νέα «γενιά» παιδιών που η μετάβαση στην εφηβεία δεν αποτελεί επόμενο στάδιο της παιδικής ζωής, αλλά μετάβαση από το ένα φύλο στο άλλο. Και μάλιστα τόσο νωρίς, ολοένα και πιο νωρίς, συνήθως με τη βοήθεια και φαρμακευτικών σκευασμάτων ή θεραπειών που δεν ήταν καν γνωστά ή διαθέσιμα μόλις μια γενιά πριν και ακόμα είναι σε ερευνητικό στάδιο.  

Καθώς εκείνος και η οικογένειά του αναζητούν το δρόμο τους στο νέο ορίζοντα που απλώνεται μπροστά τους, ο Alex αναγκάστηκε επιπλέον να αναμετρηθεί με βασικά και θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με το φύλο και την ταυτότητα – δηλαδή, εκτός από ένα μουστάκι και το μήλο του Αδάμ, έπρεπε να σκεφτεί τι είναι αυτό που σε κάνει «άντρα»;

«Έβλεπα αυτούς τους όμορφους, κουλ τύπους και πάντα έλεγα, θέλω να γίνω σαν αυτούς», θα πει.

«Ο Μόργκαν και ο Μπεν είναι δυο από αυτούς τους τύπους που θα ήθελα να τους μοιάσω. Όταν συνειδητοποίησα ότι εκείνοι δεν είχαν κανένα απολύτως πρόβλημα με μένα που ήμουν ένα τρανς αγόρι, ένιωσα κάτι εντελώς πρωτόγνωρο, σα να ανοίχτηκε ένας καινούργιος κόσμος μπροστά μου».   

«Οι άνθρωποι πίστευαν πως ήμουν ένα αλλόκοτο, παράξενο αγόρι, γι’ αυτό νομίζω και με απέρριπταν. Τώρα που έχω φίλους οι οποίοι πραγματικά με αποδέχονται και με σέβονται, φίλους αγόρια, νιώθω πολύ άνετα και νιώθω να είμαι ίσως και περισσότερο… «αγόρι», απ’ ό,τι υπήρξα ποτέ. Θα έλεγες δηλαδή, πως είμαι περισσότερο… ο εαυτός μου».

Ανάμεσα στις οκτώ ιστορίες του φιλμ έχει ενδιαφέρον και η περίπτωση του Isaac Preiss, που στα 20 –έχοντας μεταβεί ιατρικά πλήρως στο αρσενικό φύλο– αισθάνεται μεν εαυτός του, αλλά συνειδητοποιεί ότι το ιδανικό σώμα που πάντα επιθυμούσε δεν ήταν αυτό που βιολογικά του δόθηκε. Καταλαβαίνει ότι θα είναι για πάντα ένα κατασκεύασμα, αλλά δεν μετανιώνει, απλώς συνειδητοποιεί – ίσως να είναι και αυτή η διαδικασία μέρος της μετάβασης, μια καθόλου απλή υπόθεση.

Σε όλη αυτή την επίπονη διαδικασία, όχι μόνο της μετάβασης, αλλά και της αποδοχής της ταυτότητας φύλου, οι άλλοι πρωταγωνιστές είναι οι γονείς.

Η περίπτωση του Kyle Catrambone (33:46) είναι ίσως από τις πιο συγκινητικές της σειράς. Στα 13 δηλώνει ότι πάσχει από κατάθλιψη εδώ και τέσσερα χρόνια, με έντονο άγχος και δύο φορές που έφτασε πολύ κοντά στην αυτοκτονία. «Δεν αντέχω άλλο να ζω έτσι. Δεν μπορώ σε αυτό το σώμα, δε θα πάει καλά», λέει κλαίγοντας. Μιλά για την υποστήριξη που παίρνει από τη μητέρα του και τους δισταγμούς του πατέρα του ιδίως σε ό,τι αφορά την ιατρική του μετάβαση. Ήταν τρομοκρατημένος μέχρι να του μιλήσει ανοιχτά για όσα αισθάνεται.

«Ανησυχώ για τις παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής», λέει ο πατέρας του. «Το να την φωνάζουμε με άλλο όνομα και να ζει ως αγόρι είναι εντάξει, αλλά είναι άλλο να πάρει σε τόσο νεαρή ηλικία μία αμετάκλητη απόφαση αλλαγής φύλου... Δεν θέλω να θεωρεί ότι επειδή θα αλλάξει εξωτερική εμφάνιση, όλα θα φτιάξουν» συμπληρώνει, ενώ αργότερα εμφανίζεται πεπεισμένος να υπογράψει για την έναρξη της ορμονοθεραπείας με τεστοστερόνη.

Υποχωρεί μάλλον, όπως όλοι οι γονείς που εμφανίζονται στη σειρά. Είναι μπερδεμένοι, ανήσυχοι, φοβισμένoi για το μέλλον, την ευτυχία, την ψυχική ισορροπία και την υγεία των παιδιών τους, αλλά τελικά στέκονται δίπλα τους. Όπως η μητέρα του Άλεξ, που παραδέχεται ότι παρόλο που θα προτιμούσε η μετάβαση να γίνει χωρίς ιατρική αγωγή, αντιλαμβάνεται ότι εκείνη και ο σύζυγός της δεν αισθάνονται όπως το παιδί τους και δεν μπορούν να το αντιληφθούν, επομένως συναίνεσαν τελικά στην ορμονοθεραπεία αναλογιζόμενοι τη βαρύτητα που έχει αυτή η απόφαση στη ζωή του παιδιού τους (1:01:30).

Όσο για την περίπτωση του John και τις έντονες αντιρρήσεις και του δικού του πατέρα όσον αφορά την αλλαγή φύλου, φαίνεται πόσο σημαντική ήταν για εκείνον ακόμα και η νόμιμη αλλαγή του ονόματός του και η μετάβαση από το γυναικείο στο αντρικό (1:02:26).

«Είμαι γυναίκα επειδή το λέω εγώ», λέει η Lia Hodson. Για να μπορούν και έλληνες πολίτες να εκφέρουν αυτή τη φράση, όχι μόνο ιδιωτικά, αλλά με νομική υπόσταση, ψηφίστηκε στη χώρα μας το πολυσυζητημένο νομοσχέδιο.

Στο γιατί ήταν ανάγκη να συμβεί αυτό, ήδη από τα 15, απαντούν οι ιστορίες που παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ.