Έλληνες: συντηρητικοί, αντιευρωπαίοι, συνωμοσιολόγοι

Άνοδο του αντιευρωπαϊσμού, του κοινωνικού συντηρητισμού καιτης συνωμοσιολογίας-αλλά με χαρακτηριστικές εξαιρέσεις σε επιμέρους θέματα-  δείχουν τα ευρήματα της νέας έρευνας της διαΝΕΟσις για το «Τι πιστεύουν οι Έλληνες το 2017», όπως τα σχολιάζουν ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας κ. Νίκος Μαραντζίδης, ο αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο ΕΚΠΑ κ. Αριστείδης Χατζής, ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά κ. Μιχάλης Γκλεζάκος και ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΕΚΠΑ κ. Σταύρος Τσακυράκης. 

Λεπτομερέστερα, σύμφωνα με τον "Αθήνα 9,84": 

1. Ο Αντιευρωπαϊσμός σε άνοδο

Στην πρώτη κιόλας ερώτηση του ερωτηματολογίου, οι πολίτες που δηλώνουν πως θεωρούν τη συμμετοχή της χώρας μας στην Ε.Ε. «θετική» και «μάλλον θετική» φτάνουν το 53,5% του γενικού πληθυσμού σήμερα, από 59,9% το Νοέμβριο του 2015 και 69% τον Απρίλιο του 2015. Οι κατηγορίες του πληθυσμού στις οποίες η «αρνητική» και «μάλλον αρνητική» αποτίμηση είναι πλειοψηφικές είναι οι λιγότερο μορφωμένοι, αυτοί που έχουν πολύ χαμηλά εισοδήματα, οι αγρότες, οι άνεργοι, οι ελεύθεροι επαγγελματίες (τεχνικών επαγγελμάτων), αυτοί που αυτοτοποθετούνται στην «κατώτερη τάξη» και αυτοί που αυτοτοποθετούνται πολιτικά στην «άκρα αριστερά», στην «αριστερά» και στην «άκρα δεξιά».

Όσον αφορά τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη, το ποσοστό που επιθυμεί την παραμονή στο ευρώ έχει πέσει πλέον στο 59,6% (από 73,9% τον Απρίλιο του 2015), ενώ το ποσοστό αυτών που επιθυμεί να επιστρέψουμε σε εθνικό νόμισμα έχει ανέλθει στο 33,1% (από 20,7% τον Απρίλιο του 2015). Οι πολίτες που θέλουν να διατηρήσουμε το κοινό νόμισμα πλειοψηφούν σε όλες τις ηλικιακές, εισοδηματικές και εκπαιδευτικές κατηγορίες, σε όλα τα επαγγέλματα και σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας. Πλειοψηφικό ρεύμα υπέρ δραχμής προς το παρόν εμφανίζεται μόνο σε λίγες, συγκεκριμένες πολιτικές και ιδεολογικές κατευθύνσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα 8% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι στα επόμενα 10 χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διαλυθεί, αλλά ταυτόχρονα ότι σε 10 χρόνια από σήμερα η Ελλάδα θα εξακολουθεί να είναι μέλος της.

“Οι μισοί Έλληνες πιστεύουν ότι η συμμετοχή στην ΕΕ δεν συμφέρει την Ελλάδα”, ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Γεωργακόπουλος. Συγκεκριμένα, το 47,7% πιστεύει ότι δεν εξυπηρετούν τη χώρα μας οι δομές της ΕΕ, ενώ το 48,1% θεωρεί ότι η ΕΕ αποτελεί πρόοδο και είναι υποχρεωτικό να συνεχίσουμε να παραμένουμε σε αυτή. Σύμφωνα με την έρευνα, οι πολίτες πιστεύουν ότι η Ελλάδα έχει, από την ένταξή της στην ΕΕ, ωφεληθεί μόνον σε τρεις τομείς: τον πολιτισμό, την προστασία του Περιβάλλοντος και τη διεθνή της θέση. Όσοι δε δηλώνουν ότι ανήκουν στα “άκρα”, είναι ραγδαία αντιευρωπαίοι και θέλουν να βγεί η χώρα από την Ευρώπη και το ευρώ.

Το πρώτο και μεγαλύτερο πρόβλημα που καταδεικνύει η έρευνα είναι ότι ο λαός δεν έχει κατανοήσει την αξία της ΕΕ και ότι πλανάται ένα grexit πάνω από το κεφάλι μας που είναι τρομακτικό και ο κόσμος δεν τρομάζει, σχολίασε ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά Μιχάλης Γκλεζάκος. «Ενώ το 94% πιστεύει ότι φταίει η ανεπάρκεια και η διαφθορά των ελληνικών κυβερνήσεων για τη σημερινή κατάσταση, εγώ θα περίμενα από έναν λαό που πιστεύει ότι φταίμε για όλα να προσπαθεί να κάνει κάτι για να διορθωθούμε ή έστω να αγκαλιάσει τις προσπάθειες που γίνονται προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν βλέπω τίποτα από αυτά, αλλά βλέπω ένα κόσμο που πιο πολύ αγκαλιάζει αυτούς που του λένε ότι δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα», σημείωσε ο κ. Γκλεζάκος.

Μάλιστα, χαρακτήρισε ως άκρως αρνητικό και πολύ ανησυχητικό το ότι πολλοί Έλληνες σκέφτονται με τρόπο παράλογο. Ειδική αναφορά έκανε στο ότι 8 στους 10 Έλληνες πιστεύουν ότι υπάρχουν μυστικές οργανώσεις που δρουν στο παρασκήνιο καθώς και στο ότι 4 στους 10 πιστεύουν ότι μας ψεκάζουν.

2. Δημοκρατία και Θεσμοί

Εννέα στους 10 Έλληνες δηλώνουν «υπερήφανοι που είναι Έλληνες» ενώ εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ‘οι Έλληνες είναι ένας λαός με μεγάλη ιστορία που παρά τη σημερινή κρίση ξεχωρίζει ακόμα για την ευφυία και τον πολιτισμό του» σε ποσοστό 62,3% (ένα ποσοστό που, πάντως, ήταν 10 μονάδες μεγαλύτερο τον Απρίλιο του ’15). Οι μόνες πληθυσμιακές ομάδες που διαφωνούν είναι οι πλουσιότεροι (48,3%) και οι ακροαριστεροί (28%).

Βεβαίως, όπως και πέρυσι οι Έλληνες πιστεύουν πως η κρίση οφείλεται «κυρίως στις δικές μας αδυναμίες» (62,1%). Ένα 76% πιστεύουν πως φταίμε «όλοι μας που συνηθίσαμε να δανειζόμαστε για να καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε» και σχεδόν όλοι (93,6%) πως φταίει «η ανεπάρκεια και η διαφθορά των ελληνικών κυβερνήσεων».

Οι Έλληνες πολίτες εξακολουθούν να έχουν εμπιστοσύνη στο δημοκρατικό πολίτευμα -9 στους 10 απαντούν «συμφωνώ» ή «μάλλον συμφωνώ» στην παραδοσιακή ερώτηση για το αν η δημοκρατία «παρά τα προβλήματά της είναι το καλύτερο σύστημα διακυβέρνησης». Υπάρχει όμως σαφής υποχώρηση στην αντίληψή τους για τη λειτουργία των θεσμών της δημοκρατίας στη χώρα μας.

Η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς παραμένει εξαιρετικά χαμηλή, με μόνες εξαιρέσεις τις ένοπλες δυνάμεις (81,3%), την αστυνομία (72,2%) και, φυσικά, την πάντα κυρίαρχη οικογένεια (97,2%).

3. Αντικρατιστές και φιλελεύθεροι;

Το συμπέρασμα της περυσινής έρευνας, ότι οι Έλληνες δηλώνουν πολύ περισσότερο «φιλελεύθεροι» στα θέματα της οικονομίας από ό,τι θα φανταζόταν κανείς, είναι εμφανές και φέτος, και μάλιστα αρκετά πιο έντονα, για λόγους που είναι αρκετά εύκολα ερμηνεύσιμοι.

Πλέον 6 στους 10 Έλληνες πιστεύουν πως «χρειαζόμαστε μικρότερο δημόσιο τομέα», ενώ το ίδιο ποσοστό πιστεύουν πως «το κράτος επεμβαίνει υπερβολικά και δεν επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας να δημιουργήσει πλούτο και θέσεις εργασίας».

Στην ερώτηση για τη μεταρρύθμιση που πιστεύουν ότι πρέπει να γίνει κατά προτεραιότητα και άμεσα, 4 στους 10 επιλέγουν την «αλλαγή του φορολογικού συστήματος», με πολύ μεγάλη διαφορά από μεταρρυθμίσεις στην παιδεία, τη δικαιοσύνη ή τη δημόσια διοίκηση.

Πλέον μόνο 4 στους 10 Έλληνες πιστεύουν ότι η φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας είναι σωστή (από 56,7% τον Απρίλιο του 2015), περισσότεροι πιστεύουν πως η φοροδιαφυγή δεν μπορεί να παταχθεί (71,1%) ενώ 1 στους 3 Έλληνες εξακολουθεί να δηλώνει πως, «αφού τόσο πολλοί φοροδιαφεύγουν, όταν μπορώ φοροδιαφεύγω κι εγώ», και 4 στους 10 χαρακτηρίζουν τη φοροδιαφυγή «θεμιτή άμυνα κατά της υπερβολικής φορολογίας». Ένα 84,9% πιστεύει, δε, πως η χαμηλότερη φορολογία θα βοηθούσε ώστε να έρθουν ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα.

4. Κοινωνικός συντηρητισμός

Οι Έλληνες εξακολουθούν να είναι πολύ επιφυλακτικοί απέναντι στο φαινόμενο της μετανάστευσης, μολονότι η κορύφωση της προσφυγικής κρίσης στα τέλη του 2015 έχει «μαλακώσει» ελαφρά τις απόψεις τους σε κάποια θέματα. Ένα 58% θεωρεί πως η παρουσία μεταναστών στη χώρα αυξάνει την ανεργία (από σχεδόν 70% τον Απρίλιο του 2015) ενώ ένα 64,4% θεωρούν πως οι μετανάστες αυξάνουν την εγκληματικότητα (από σχεδόν 75%).

Σε κάποια άλλα θέματα έχει εμφανιστεί και μια ελαφρά οπισθοχώρηση. To 66,5% των πολιτών εξακολουθεί να συμφωνεί ότι τα παιδιά των νόμιμων μεταναστών πρέπει να παίρνουν άμεσα την ελληνική υπηκοότητα, αλλά τον Απρίλιο του 2015 το ποσοστό αυτό ήταν 75,2%. Σήμερα, δε, μόνο ένα 37,6% θεωρούν τους μετανάστες κάτι «καλό», αλλά το αντίστοιχο ποσοστό για τους «πρόσφυγες» φτάνει το 49,3%. Τρεις στους 10 Έλληνες, εξάλλου, πιστεύουν ότι «πολλοί μουσουλμάνοι» συμφωνούν με τις τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών. Το ίδιο ποσοστό θεωρεί πιθανό το ενδεχόμενο μια τέτοια τρομοκρατική επίθεση να συμβεί στην Ελλάδα μέσα στον επόμενο χρόνο.

Παρά την επιφυλακτική στάση απέναντι στη μετανάστευση και τους μετανάστες ωστόσο, υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα στην παραδοσιακή ερώτηση «κατά την εκτίμησή σας, Έλληνας γεννιέσαι ή γίνεσαι;» Οι απαντήσεις των πολιτών πλέον είναι μοιρασμένες: 47% επιλέγουν το «Έλληνας γεννιέσαι», 48% το «Έλληνας γίνεσαι», ένα αποτέλεσμα μάλλον αναπάντεχο.

Είναι αξιοσημείωτο επίσης το ότι για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά παρατηρείται μια στροφή της κοινής γνώμης στο θέμα των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων, με το 50,4% των ερωτηθέντων δηλώνει υπέρ και των γάμων. Ωστόσο, το ποσοστό αυτών που συμφωνούν και με το δικαίωμα υιοθεσίας παιδιών από τα ομόφυλα ζευγάρια παραμένει χαμηλό, στο 25,8% (από 21,3% τον Απρίλιο του ’15). Πάντως είναι ενδιαφέρον το ότι στους νέους ηλικίας 17-24 το ποσοστό αυτό φτάνει το 48,6%.

5. Τα άλλα συμπεράσματα

Ένα αποτέλεσμα που προφανώς ενδιαφέρει πολλούς και θα συζητηθεί, είναι το ότι 8 στους 10 Έλληνες πιστεύουν ότι «υπάρχουν μυστικές οργανώσεις που δρουν στο παρασκήνιο και κινούν τα νήματα». Ένα άλλο, ακόμα πιο αξιοσημείωτο είναι το ότι 26,5% των συμπολιτών μας πιστεύουν πως τα ίχνη που αφήνουν τα αεροπλάνα στον ουρανό είναι «αέρια ψεκασμού». Το ποσοστό αυτό φτάνει στο 48% ανάμεσα στους αποφοίτους Δημοτικού, στο 42% στους αγρότες και στο 76% σε αυτούς που αυτοτοποθετούνται στην «άκρα δεξιά».

Η ταυτότητα της έρευνας

Αυτά τα συμπεράσματα βγήκαν από τις απαντήσεις σε 73 ερωτήσεις με περισσότερες από 200 μεταβλητές.

Η έρευνα έγινε τηλεφωνικά, σε συνεργασία με τη Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης ΕΠΙ ΠΑΜΑΚ τον Δεκέμβριο του 2016, και ήταν χωρισμένη σε δύο μέρη: Το Μέρος Α σε πανελλαδικό δείγμα 1.294 ατόμων, και το μέρος Β σε πανελλαδικό δείγμα 1.263 ατόμων.