Ο δημοσιογράφος και ανταποκριτής του ΑΠΕ-ΜΠΕ στη Μυτιλήνη, Στρατής Μπαλάσκας, θυμάται με αφορμή τον εορτασμό της ημέρας των ερωτευμένων το πώς ανακάλυψε ότι ο Άγιος Βαλεντίνος είναι από τη Λέσβο με ντοκουμέντα αδιάσειστα να το αποδεικνύουν.
«Πέρασαν σχεδόν 10 χρόνια από τότε που ανήμερα της γιορτής του Αγίου Βαλεντίνου, βρέθηκα έξω από την καθολική εκκλησία των Αγίων Φραγκίσκου και Κλάρας των Ιταλών, στην οδό Γκιλφόρδου 7, στην Αθήνα. Η αποχώρηση από την εκκλησία νέων με κόκκινα τριαντάφυλλα μου προκάλεσε την περιέργεια να ρωτήσω το πώς και το γιατί. Κάπως έτσι έμαθα για την ύπαρξη λειψάνων του Αγίου στον ναό και ρωτώντας παρακάτω έμαθα πως τα λείψανα αυτά προέρχονται από… τη Μυτιλήνη.
Κάπως έτσι γεννήθηκε και η δημοσιογραφική έρευνα που οδήγησε στη δημοσίευση του πρώτου ρεπορτάζ στις 14 Ιανουαρίου του 2009 στην «Ελευθεροτυπία» που αποκάλυπτε πρωτοσέλιδα πως ο Άγιος Βαλεντίνος ήταν… Μυτιληνιός!
Επιτρέψτε μου τη φράση μόνο «κουδούνια» δε μου κρέμασαν. Περνώντας τα πρωινά από την οδό Ερμού της Μυτιλήνης διαισθανόμουν τα πίσω από τη πλάτη μου γελάκια, μάλιστα ένας έμπορος που σήμερα υπεραμύνεται της υπόθεσης, γείτονας ων της Μυτιληνιάς Φραγκοκλησιάς και άρα προσδοκών και μεροκάματο από τη γιορτή τόλμησε να μου πει ειρωνικά: «Τι άλλο θα φαντασθείς για να βγάλεις μεροκάματο….». Ας είναι…Πλην όμως τα στοιχεία ήταν ντοκουμέντα αδιάσειστα. Λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου βρέθηκαν το 1907 μετά από ένα ταξίδι πολλών αιώνων, από τις ρωμαϊκές κατακόμβες όπου ο μάρτυρας ετάφη, στη Μυτιλήνη. Η ευάριθμη τότε Κοινότητα των Καθολικών της Μυτιλήνης δια της Λουκίας Θεοφανοπούλου Μπαρτζίλι δώρησαν τα λείψανα που μέχρι τότε κρατούσαν σπίτι τους, στον καθολικό ναό της Θεοτόκου στην οδό Ερμού, στη Φραγκοκλησιά.
Το γεγονός αποδεικνύεται από επίσημα έγγραφα που λένε πως στις 26 Απριλίου του 1907 ο τότε καθολικός αρχιεπίσκοπος Σμύρνης Δομήνικος Μαρέγκος, στη διάρκεια μιας ποιμαντικής του επίσκεψης στη Μυτιλήνη, προέβη σε αυτοψία και αυθεντικοποίηση των λειψάνων του Αγίου Βαλεντίνου που εν το μεταξύ είχαν τοποθετηθεί κάτω από το κεντρικό ιερό βήμα του καθολικού ναού της Μυτιλήνης. Σώζεται και το ιδιόχειρο σημείωμα του τότε καθολικού εφημερίου Μυτιλήνης π. Βίτου - Ροβέρτου, που μεταξύ των άλλων επιβεβαιώνει με ημερομηνία «Μυτιλήνη 1.5.1907» την πραγματοποιηθείσα αυτοψία.
Κάπως έτσι, τα λείψανα ξεχάστηκαν μέχρι το 1990. Όταν και ο υπερήλικας εφημέριος του καθολικού ναού της Μυτιλήνης, φραγκισκανός μοναχός π. Τορκουάτο Μορίνι σφράγισε τη Φραγκοκλησιά, πήρε τα λείψανα και αναχώρησε μαζί τους για την Αθήνα. Η καθολική Κοινότητα της Μυτιλήνης είχε εκλείψει, ο ναός κατέρρεε, όλα έδειχναν πως επαναλαμβάνονταν η γνωστή ιστορία των Ελλήνων που αρέσκονται σε «Ελλήνων Κοινότητες» σε όλο το Γαλαξία εκτός από κοινότητες των άλλων… στην Ελλάδα. Μέχρι και το καθολικό νεκροταφείο της Μυτιλήνης καταστράφηκε εκείνα τα χρόνια, οι τάφοι μπαζώθηκαν, έγιναν δρόμος και κάποιο τμήμα του νεκροταφείο έγινε παιδική χαρά. Να μη αναφερθώ και στην περιουσία της Φραγκοκλησιάς που πουλήθηκε «μπιρ παρά», ό,τι δε απέμεινε πίσω χρησιμοποιήθηκε κατά το δοκούν κάποιων Μυτιληνιών. Για καφενείο και υπαίθριο παζάρι χρησιμοποιήθηκε η στοά που οδηγεί στον κυρίως καθολικό ναό… Ή δεν το θυμόσαστε πατριώτες;
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ο Υπουργός Αιγαίου Νίκος Σηφουνάκης χρηματοδότησε με πέντε εκατομμύρια δραχμές τη μελέτη επισκευής του καθολικού ναού. Ακολούθησε η ένταξη του ναού μνημείου σε Ευρωπαϊκό πρόγραμμα, η ολοκλήρωση των εργασιών σε αυτό και τέλος σε συνδυασμό με την επαναδημιουργία μιας μικρής καθολικής κοινότητας αποτελούμενης κυρίως από μετανάστες και Ευρωπαίους καθολικούς που ζουν στη Μυτιλήνη, φτάσαμε στην επιστροφή των λειψάνων στο χώρο όπου ανήκουν.
Ποιος είδε το Θεό και δεν τον φοβήθηκε. Αυτός ο μικρός άμβωνας αγάπης της καθολικής εκκλησίας ανάμεσα σε δεκάδες άμβωνες αγάπης της Ορθοδοξίας στο νησί ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών. Προερχόμενες από κάποιους που θεωρούν κατ' αρχάς και κατά συνήθεια ότι κατέχουν τη μια και μόνη αλήθεια. Μπορεί να είναι έτσι, αλλά τι έχει κανείς να φοβηθεί από μια ομάδα Καθολικών που τιμούν τον Άγιο τους; Θυμήθηκα το πώς και δυστυχώς ακόμα, οι Κούρδοι έποικοι της Ίμβρου όταν μεταφέρθηκαν στο νησί στα πλαίσια του προγράμματος ερημοποίησης του από θύματα στη νοτιοανατολική Τουρκία έγιναν θύτες. Θυμήθηκα τις εκκλησιές της ανατολής που έγιναν χωματερές και τα τζαμιά στη Μυτιλήνη που γίνανε ως και κατάστημα πώλησης γεωργικών ειδών με αποχωρητήριο στον χώρο του μιχράμπ.
Κάπως έτσι θεωρώ πως χρήζει ενίσχυσης η υπόθεση του καθολικού ναού της Μυτιλήνης και τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου. Ως χρέος προς την πολυπολιτισμικότητα και την ανοχή που διέκρινε το Ρωμέικο προτού του φορέσουν ένα ζευγάρι στενά παπούτσια και το κάνουν Ελλάδα. Ως καθήκον υπεράσπισης των μνημείων μισαλλοδοξίας στον τόπο μας. Γιατί πολύ μίσος κυκλοφορεί προς τον άλλως δοκούντα κι ας ορκίζονται κάποιοι περί του αντιθέτου. Και μια προσωπική δημόσια εξομολόγηση. Απολύτως προσωπική και μη εκπορευόμενη από κανέναν άλλον - όπως κάποιοι διαδίδουν - και ο νοών νοείτω.
Ο Άγιος Βαλεντίνος είναι άγιος της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας μάρτυρας της τοπικής εκκλησίας της Ρώμης σχεδόν οκτώ αιώνες πριν το μεγάλο σκάνδαλο και ταυτόχρονα τη μεγάλη τραγωδία της διαίρεσης των Χριστιανών, το Σχίσμα. Σήμερα μέρα μνήμης του Αγίου κατά τα αρχαία εορτολόγια που ήταν τοπικά χριστιανικά εορτολόγια κι όχι εορτολόγια της μιας ή της άλλης Εκκλησίας θα ανάψω το δικό μου κερί στη μνήμη του στο παρεκκλήσι της γειτονιάς μου μονολογώντας «Θαυμαστός ο Θεός εν τοις αγίοις αυτού… και ο Θεός ημών εν αγίοις επαναπαύεται». Και προσευχόμενος κάτι επιτέλους να γίνει για να βάλουμε μυαλό. Προσευχόμενος για την αγάπη επιτέλους μεταξύ των ανθρώπων, χωρίς λουλούδια, καρδούλες, αρκουδάκια και σοκολάτες».
Φεστιβάλ στο νησί της Αγάπης
Κορυφώνονται σήμερα στη Μυτιλήνη οι εκδηλώσεις του καλλιτεχνικού φεστιβάλ «the island of love» που ξεκίνησε την 1η Φεβρουαρίου, με αφορμή τον εορτασμό του Αγίου Βαλεντίνου και τη φιλοξενία των ιερών λειψάνων στην καθολική εκκλησία της πόλης. Οι εθελοντές που συγκρότησαν την ομάδα ΙΔΕΑ δημιούργησαν στην καρδιά του χειμώνα ένα καλλιτεχνικό φεστιβάλ για την αγάπη και τον έρωτα. «Κεντρικό θέμα του φεστιβάλ, τα πτηνά. Σύμφωνα με ένα ποίημα Άγγλου ποιητή, την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου τα πουλιά βγαίνουν στη φύση για την αναζήτηση συντρόφων. Με αφορμή αυτό εμπνευστήκαμε τη δημιουργία ενός πολιτιστικού φεστιβάλ γραμμάτων και τεχνών στην πόλη μας που θέλουμε να γίνει θεσμός» λέει η Φερενίκη Τσαμπαρλή καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ.
Δεκατέσσερα γλυπτά πτηνά
Στα πλαίσια του φεστιβάλ, διεθνώς αναγνωρισμένοι καλλιτέχνες έφτασαν στο νησί και φιλοτέχνησαν 14 γλυπτά πτηνά που κατασκευάστηκαν από ανακυκλώσιμα υλικά, ενώ το κοινό μπορούσε να τους παρακολουθήσει κατά τη διάρκεια των εργασιών τους στην αίθουσα τελετών του ιστορικού κεντρικού σχολικού συγκροτήματος. Μάλιστα, πραγματοποιήθηκε ανοιχτή συζήτηση με τους εικαστικούς καλλιτέχνες. Η Γωγώ Κολυβήρα, διοργανώτρια εικαστικών εκθέσεων, σύμβουλος της Αθηναϊκής Depot Art Gallery συντόνισε τη συζήτηση, ενώ η προσκεκλημένη εισηγήτρια δημοσιογράφος και συγγραφέας Στέλλα Παναγιωτοπούλου μίλησε με τίτλο: « Τι χρώμα έχουν άραγε τα φτερά του Έρωτα;». Ανέπτυξε αφενός την έννοια του χρώματος και την πρόσληψή του μέσω του μηχανισμού της ανθρώπινης όρασης και του οπτικού φλοιού στο επίπεδο της φυσιολογίας και αφ' ετέρου το χρώμα όπως συναντάται στη φύση. Επιπλέον, αναφέρθηκε σε τάσεις χρωμοφιλίας και χρωμοφοβίας στη Τέχνη.
Στην ανοιχτή συζήτηση συμμετείχαν ως μεμονωμένοι καλλιτέχνες οι Δημήτρης Αντωνίτσης, Χρίστος Ευσταθίου και ο Johannes, πρόσφυγας ζωγράφος από την Ερυθραία Αφρικής, ο οποίος είχε φυλακιστεί στη χώρα του επειδή ζωγράφιζε. Στους συμμετέχοντες εικαστικούς ήταν, επίσης, ο επικεφαλής της ομάδας Ni, διακεκριμένος ζωγράφος Χρήστος Κεχαγιόγλου με κάποια από τα μέλη της. Τα παρόντα μέλη της ομάδας ήταν οι ζωγράφοι Κώστας Λάβδας, Πάνος Κουφός, Μαρία Χαρατσάρη, Αλέξανδρος Βουρλής, Σωτηρία Σμυρναίου και Ελεάνα Μποζίνη.
Σημειώνεται ότι η ομάδα - project Ni της οποίας εμπνευστής είναι ο Χρήστος Κεχαγιόγλου, είναι μια ανοιχτή πλατφόρμα επαγγελματιών καλλιτεχνών όπου η ζωγραφική πράξη, κατά παράδοση ατομική και μοναχική, αναζητά την έννοια της ομαδικότητας. Αντί της κλασικής έννοιας του «σχεδίου» που αποτελεί παραδοσιακά τη βάση της ζωγραφικής πράξης, τον οδηγό του έργου, εδώ ιδρύεται και δοκιμάζεται ένα άλλο σύστημα του «μοντέλου». Οι συμμετέχοντες συναποφασίζουν μια «στρατηγική», τόσο αισθητική όσο και κατασκευαστική, η οποία πλέον σε όλη την διαδικασία θα αποτελεί το κοινό όραμα.
Τέσσερις ακόμη διαφορετικές εκθέσεις πλαισιώνουν το «the island of love». Φωτογραφίες, στη Φωτογραφική Εταιρεία Μυτιλήνης, με θέμα «Φως το Ερωτικόν». Λέσβιων εικαστικών, με θέμα «Τα Φτερά του Έρωτα», στη δημοτική πινακοθήκη. Εικονογραφικού κολάζ, με τίτλο «Ερωτικές Υποθέσεις», στο αρχαιολογικό μουσείο. Και λαϊκής τέχνης, με θέμα «Έρωτας και Πουλιά», στο Επιμελητήριο Λέσβου. Οι εκθέσεις ολοκληρώνονται αύριο Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου.
Μαγευτικό ήταν, επίσης, το ρεσιτάλ της λυρικής σοπράνο Μαρίας Γαλάνη μέσα στον καθολικό ναό μεταστάσεως της Θεοτόκου, όπου φυλάσσονται τα ιερά λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου, ενώ τρεις μεγάλες συναυλίες με το Νίκο Ζιώγαλα, τη Νένα Βενετσάνου και την Έλλη Πασπαλά απογείωσαν τη μουσική παρέμβαση των εκδηλώσεων.
Καλλιτεχνική δράση όμως θα πραγματοποιηθεί και στην Αθήνα σήμερα στις 12. 30 μετά το μεσημέρι στην οδό Λέσβου στη Κυψέλη. Συγκεκριμένα, θα πραγματοποιηθεί performance της εικαστικού Ραφαέλλας Τσόπτση, σε συνεργασία με την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και την ομάδα Genius Loci. Τίτλος του performance «Emotional Contact» και στόχος του η δημιουργία αντιδράσεων με τον κόσμο, η δημιουργία συναισθημάτων και επικοινωνίας μεταξύ των περαστικών αλλά και των συμμετεχόντων.
Οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονται, σήμερα Τρίτη 14 Φεβρουαρίου, με εκδήλωση φιλοτέχνησης έργου από παιδιά στο πάρκο Αγίας Ειρήνης, με τον τίτλο «Η Αγάπη είναι Πολύχρωμη». Το βράδυ και μετά τη θεία λειτουργία και τη λιτάνευση των λειψάνων του Αγίου Βαλεντίνου στην προκυμαία της πόλης θα πραγματοποιηθούν εκδήλωση χορού στην κεντρική αγορά και ένα μεγάλο πάρτι.
20°
