Άνθρωποι και ιστορίες στο Ελληνικό

Στους τρεις μεγάλους καταυλισμούς του Ελληνικού, οι γυναίκες από τις 8 το βράδυ και μετά δεν πίνουν νερό για να μη χρειαστεί να πάνε τουαλέτα. Είτε γιατί φοβούνται, είτε γιατί είναι μακριά από τη σκηνή τους. Αν τελικά σηκωθούν, θα πρέπει να συνοδεύονται κι από έναν άντρα της οικογένειας μαζί. Αν είναι γυναίκες μόνες ή, ακόμα χειρότερα, αν είναι μόνες με παιδί, θα περιμένουν να ξημερώσει. 

Ο χώρος του παλαιού αεροδρομίου στο Ελληνικό είναι η μόνη ανεπίσημη, μη οργανωμένη δομή σε όλη τη χώρα. Στους τρεις πρόχειρους καταυλισμούς, στις αφίξεις, στο γήπεδο του χόκεϊ και στο γήπεδο του μπέιζμπολ, τη Δευτέρα 28 Νοεμβρίου ζούσαν 2.340 άνθρωποι (Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης, www.media.gov.gr). Το 95% είναι Αφγανοί και στη μεγάλη τους πλειοψηφία ήρθαν από την Ειδομένη. Στις αφίξεις και στο χόκεϊ οι σκηνές είναι κολλητά η μία στην άλλη. Μεγάλα σεντόνια, στερεωμένα ψηλά, προσπαθούν να δημιουργήσουν μια αίσθηση ιδιωτικότητας. Δεν έχει προβλέψει κανείς να μένουν οι οικογένειες με τις οικογένειες και οι μόνοι άντρες με τους μόνους άντρες. Έτσι, ειδικά από τις 10.30 το βράδυ που ο υπεύθυνος του καταυλισμού φεύγει και δεν υπάρχει κανένας υπεύθυνος, παρά μόνο ένα δυο περιπολικά να σταθμεύουν τριγύρω, ο καθένας κάνει όπως καταλαβαίνει. Μια οικογένεια με μικρά παιδιά μπορεί να θέλει να πέσει για ύπνο από νωρίς. Αν στη διπλανή σκηνή μένουν τρεις τέσσερις άντρες, μπορεί να έχουν όρεξη να ακούσουν μουσική και να πιουν μπίρες. Η φασαρία κρατάει 20 ώρες το 24ωρο. 

Ο ένας πάνω στον άλλο και οι εντάσεις 

Στις αφίξεις υπάρχει ταβάνι από πάνω. Στο μπέιζμπολ είναι χύμα σκηνές 10 ατόμων στο χώμα. Αλλά τους είπαν, λέει, ότι για να μην πλημμυρίζουν κάθε φορά που βρέχει, θα βάλουν κάτω παλέτες. Κατά άλλους, οι υποδομές στο Ελληνικό δεν βελτιώνονται γιατί είναι ένας άτυπος καταυλισμός, ο οποίος κάποια στιγμή θα εκκενωθεί. Αλλά οι άνθρωποι που ζουν εδώ δεν έχουν καμία ενημέρωση. Για το πότε θα εκκενωθεί και για το πού θα μεταφερθούν. Οι επιλογές τους είναι δύο: ή να ζητήσουν άσυλο ή να γυρίσουν πίσω. Και μια τρίτη. Να αναζητήσουν έναν παράνομο τρόπο διαφυγής. 

Ήταν από τις ημέρες που ο καιρός είχε αρχίσει να αλλάζει κι έκανε ψύχρα αλλά όλοι κυκλοφορούσαν με τις σαγιονάρες. Είχαμε ραντεβού στις αφίξεις με την Ασπασία Κάκαρη, υπεύθυνη Επικοινωνίας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF), οι οποίοι λειτουργούν εδώ μονάδες Ψυχολογικής Υποστήριξης, Σεξουαλικής Αναπαραγωγής Υγείας και Αγωγής Υγείας, και με τον πολιτιστικό διαμεσολαβητή, τον Μοχάμεντ Μιρζάι, ο οποίος είναι Αφγανός και ζει στην Ελλάδα 10 χρόνια. Ο Μοχάμεντ γνωριζόταν με τους περισσότερους και μας ξενάγησε, πρώτα στις αφίξεις. Οι τουαλέτες είναι χωριστές, ανδρών και γυναικών, όμως οι πόρτες δεν ασφαλίζουν. Αν σε κάποια τετραγωνικά τύχει να ζουν μαζεμένες οικογένειες ο χώρος είναι πολύ πιο καθαρός. Είναι δύσκολο, αλλά προσπαθούν να αυτοοργανωθούν. Εκτός από τον καθαρισμό, κάποιοι κάνουν μαθήματα σε άλλους. Είτε στη γλώσσα τους, γραφή και ανάγνωση, είτε αγγλικών. Ένα άνοιγμα στο χώρο με ένα χαλί κάτω είναι ο τόπος προσευχής. Κι ένα χαρτί προσδιόριζε ποιες ώρες θα προσεύχονται οι σιίτες και πότε οι σουνίτες. Οι σιίτες προσεύχονται τρεις φορές την ημέρα και οι σουνίτες πέντε. «Εσείς μας λέτε όλους μουσουλμάνους, αλλά είναι πολύ γενικό. Όπως οι χριστιανοί είναι ορθόδοξοι, καθολικοί, προτεστάντες κ.λπ., έτσι είμαστε κι εμείς σιίτες και σουνίτες» λέει ο Μοχάμεντ. 

Το κοριτσάκι αυτό ζει στο χώρο του χόκεϊ μαζί με άλλους 868 ανθρώπους 

Στις αφίξεις τον περασμένο Ιούλιο δολοφονήθηκε ένας 16χρονος και τραυματίστηκαν άλλοι δύο Αφγανοί, από τρεις ομοεθνείς τους που συνελήφθησαν. Οι δράστες κυκλοφορούσαν με μαχαίρια και ρόπαλα, θέλοντας να αποκτήσουν «αρχηγικό» ρόλο στο χώρο. Τον περασμένο Μάιο ο δήμαρχος Αλίμου, Ανδρέας Κονδύλης, κατήγγειλε ότι κάποιοι εξέδιδαν στην πορνεία ανήλικους εντός του καταυλισμού. «Τέτοια περιστατικά υπήρξαν, δεν ξέρω αν συμβαίνουν τώρα. Η εισαγγελία είχε διατάξει έρευνα, ενώ στα σημεία όπου είχαν υποδειχθεί, εκεί που κάνουν τέρμα τα λεωφορεία, πολύ κοντά στις αφίξεις, τώρα υπάρχει πάντα ένα περιπολικό. Η κατάσταση, πάντως, έχει βελτιωθεί. Μέχρι και πριν το καλοκαίρι ζούσαν εκεί περίπου 6.000 άνθρωποι, τώρα είναι πολύ λιγότεροι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι συνθήκες για τους ίδιους είναι οι σωστές. Ο αρμόδιος υπουργός παραδέχεται ότι ο χώρος δεν είναι κατάλληλος, μας λέει ότι θα εκκενωθεί και οι άνθρωποι θα μεταφερθούν σε “κανονικές” δομές φιλοξενίας. Το πρόβλημα είναι ότι εμείς, η τοπική αυτοδιοίκηση, μαθαίνουμε τελευταίοι οτιδήποτε πρόκειται να γίνει. Δεν υπάρχει συνεννόηση, μια συνεργασία. Μόνο αν το πράγμα φτάσει στο ως εδώ και μη παρέκει, τότε ζητούν τη βοήθειά μας» μας λέει ο κ. Κονδύλης. 

Σαν ταινία περιπέτειας 

Στο χόκεϊ, μια μεγάλη κατασκευή από σκληρά πανιά που θυμίζει θερμοκήπιο, είναι το μέρος όπου οι άνθρωποι έχουν στήσει τις σκηνές τους. Η φασαρία που κάνουν αυτά τα πανιά με τον παραμικρό αέρα είναι τραγική. Ο Μοχάμεντ Αζίμ, 37 χρόνων, πριν αφήσει το Αφγανιστάν για λόγους ασφάλειας, εργαζόταν ως καλλιγράφος και δάσκαλος ζωγραφικής. Τους τελευταίους 8 μήνες ζει με τη σύζυγό του και τα τρία τους παιδιά στο Ελληνικό και μέχρι και πριν λίγο καιρό έκανε μαθήματα ζωγραφικής και καλλιγραφίας. Οι μαθητές του έφταναν τα 180 άτομα. Μας προσκάλεσε στη σκηνή του, βγάλαμε παπούτσια και καθίσαμε οκλαδόν, καθώς η Ζομπαϊντέ, η σύζυγός του, ετοίμασε για όλους μας καυτό τσάι. Η καταγωγή του Μοχάμεντ είναι από την πόλη Χεράτ. Πρώτα έφυγε για το Ιράν, όπου έζησε 8 χρόνια. Μια ζωή στην περιπέτεια. «Έμεινα εκεί χωρίς να έχω χαρτιά.

Ο χώρος του μπέιζμπολ (673 άτομα στις 28/11). Πώς σου φαίνεται για το χειμώνα; 

Ο Μοχάμεντ Μιρζάι ζει 10 χρόνια στην Ελλάδα 

Διατηρούσα γραφείο γραφιστικής, αλλά παράνομα – δεν μπορούσα να εγκαταστήσω την επιχείρησή μου κάπου μόνιμα, άλλαζα μαγαζί κάθε δύο χρόνια. Κινδύνευα διαρκώς με απέλαση. Όταν άνοιξαν τα σύνορα σκέφτηκα ότι ήταν ευκαιρία να φύγω, να ζήσω κάπου με αξιοπρέπεια. Δεν είχα στόχο κάποια χώρα. Έφτασα στην Ελλάδα από τα νησιά. Στην αρχή μέναμε στην Ειδομένη και όταν έκλεισε, μας μετέφεραν στο Ελληνικό. Τώρα δεν έχουμε άλλη επιλογή – είμαστε αναγκασμένοι να μείνουμε εδώ». 

«Έκανα μαθήματα σε 180 άτομα, 50 από αυτούς παιδιά. Είχα, επίσης, δημιουργήσει 5 ομάδες ποδοσφαίρου, οι 2 από αυτές για γυναίκες, αν και οι υπεύθυνοι δεν μας βοήθησαν να τις προχωρήσουμε. Οργάνωνα πολλές δράσεις και δεν με κούραζε καθόλου αυτό. Όμως, από την ημέρα που έβρεξε, το νερό μπήκε στις σκηνές μας, καταστρέφοντας χαρτιά και υλικά. Εδώ και ένα μήνα δεν έχω πια δυνατότητα και όρεξη για ζωγραφική. Τώρα πλέον ζωγραφίζω με το μυαλό μου και κάνω έτσι νοητά εξάσκηση». 

Ο Μοχάμεντ και η οικογένειά του έχουν κάνει προεγγραφή για την αίτηση ασύλου και περιμένουν τη συνέντευξή τους σε περίπου ένα μήνα. Πώς ονειρεύονται τη ζωή σε πέντε χρόνια από σήμερα; Μοχάμεντ: «Εμείς είμαστε μια γενιά που μας κάψανε. Εγώ θα προσπαθήσω η επόμενη γενιά, τα παιδιά μου, να μη ζήσουν όπως εμείς. Δεν με πειράζει σε ποια χώρα θα πάμε. Το θέμα είναι να με αναγνωρίζουν εκεί ως πρόσφυγα και ως ζωγράφο». 

Ο ζωγράφος Μοχάμεντ Αζίμ μας παρουσιάζει κάποια από τα έργα του  

Να είσαι έγκυος στο Ελληνικό 

Δύο γυναίκες αγκαλιασμένες μπροστά στην κινητή μονάδα των ΓΧΣ για θέματα γυναικολογικής και σεξουαλικής υγείας. Η μία είναι μια νεαρή Αφγανή, η οποία βρίσκεται μόνη εδώ με το νεογνό της, και η άλλη η μαία των γιατρών Ευαγγελία Μότσκα. Η Ευαγγελία νωρίτερα ήταν στην Υεμένη, στο Νότιο Σουδάν, στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας, στην Ειδομένη και τώρα εδώ. «Για τις γυναίκες η νύχτα είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα.

Μετά τις 8 το βράδυ σταματούν να πίνουν νερό για να αποφύγουν τις νυχτερινές επισκέψεις στην τουαλέτα. Αν αποφασίσουν να πάνε θα είναι μόνο με συνοδεία. Δεν είναι μόνο η διαφορετική τους κουλτούρα, είναι και ο φόβος, καθώς, έστω και μεμονωμένα, έχουν σημειωθεί περιστατικά σεξουαλικής βίας», λέει η Ευαγγελία. 

Στο Ελληνικό 40 γυναίκες είναι έγκυοι και άλλες 20 έχουν νεογνά, κάτω των 40 ημερών, και δεν υπάρχει η παραμικρή επίσημη μέριμνα γι’ αυτές. «Τις εμβολιάζουμε, τους χορηγούμε αντιβιώσεις και συμπληρώματα διατροφής, φροντίζουμε να γίνονται όλες οι απαραίτητες εξετάσεις. Όταν είναι αναγκαία η δευτεροβάθμια φροντίδα, τις παραπέμπουμε σε νοσοκομείο, συνήθως στο Αλεξάνδρα, όπου μεταφέρονται με δική μας συνοδεία.

Εκεί λαμβάνει χώρα η θεραπεία ή ο τοκετός και στη συνέχεια φροντίζουμε ώστε να επιστρέψουν ασφαλείς. Βοηθάμε επίσης με την έκδοση των πιστοποιητικών γέννησης του παιδιού, καθώς οι ίδιοι δεν έχουν καμία πρόσβαση». Οι γυναίκες γεννάνε και μετά από δυο τρία 24ωρα γυρνάνε «στην τέντα τους», όπως λέει η Ευαγγελία. Δεν πίνουν νερό και δεν τρώνε σωστά με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, ενώ τα νεογνά δεν είναι καθόλου προστατευμένα και κινδυνεύουν οι ζωές τους. 

Πρόστιμο σε πρόσφυγα στο λεωφορείο 

Στο γήπεδο του μπέιζμπολ οι σκηνές είναι κάτω στο χώμα. Η πιο απομακρυσμένη σκηνή από την τουαλέτα είναι πάνω από 100 μέτρα. Ο Μοχάμεντ είπε στον Σιραχμέντ, έναν Αφγανό γύρω στα 50 με γυναίκα και πέντε παιδιά, ότι είμαστε δημοσιογράφοι και ο άνθρωπος νόμισε ότι θα βρει το δίκιο του: έβγαλε και μας έδειχνε χαρτιά που αποδεικνύουν την αναπηρία του – θα έπρεπε, λέει, να μένει κάπου καλύτερα. Η όμορφη κόρη του έλεγε ότι ζώντας στη σκηνή δεν μπορείς να σκεφτείς, να συγκεντρωθείς, να δεις τι θα κάνεις. Όποιος από τους πρόσφυγες και μετανάστες θέλει, μπορεί να βγει από τον καταυλισμό, να πάει μια βόλτα. Ο Σιραχμέντ λέει ότι του έκοψαν πρόστιμο δυο φορές στο λεωφορείο. Αλλά έτσι κι αλλιώς δε θέλει να βγαίνει μη ζηλέψουν τα παιδιά του κάτι που θα δουν και δεν μπορεί να τους το πάρει. Η διαδρομή τους, Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ιράν, Τουρκία, Λέσβος και μετά εδώ. «Δεν με πειράζει πού θα είμαστε. Αρκεί κάπου να αναγνωριστούμε. Αν αυτό δεν μπορεί να γίνει στην Ελλάδα θα πάμε κάπου αλλού». 

Η ψυχολογία των ανθρώπων είναι πολύ επιβαρημένη, πολλοί δεν μπορούν να κοιμηθούν τις νύχτες, λέει η Ασπασία Κάκαρη. Ξεκίνησαν το ταξίδι τους για να σώσουν τις οικογένειές τους, βάζοντάς τες σε κίνδυνο. «Για φαντάσου να έφυγες για να σωθείς και να έχασες το παιδί σου ή κάποιον δικό σου σε αυτό το ταξίδι». Όσοι αποφασίσουν να ζητήσουν άσυλο, κάνουν μια προεγγραφή και μετά περιμένουν για μήνες τη συνέντευξη.

Μεγάλη αναμονή, απραξία, ανασφάλεια για το τι τους περιμένει, κακές συνθήκες διαβίωσης, όλα αυτά δημιουργούν ένα ασφυκτικό ψυχολογικό περιβάλλον. 

Οι άνθρωποι στο Ελληνικό δεν τσιγκουνεύονται το χαμόγελο κι ένα «γεια» στα αγγλικά. Αλλά «καλύτερα μην προτείνεις χειραψία σε γυναίκα», λέει ο Μοχάμεντ. Μη δει κανείς από δίπλα και ποιος ξέρει τι μπορεί να σκεφτεί. Στην αναπαραγωγική μονάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα γίνεται μια προσπάθεια να πλησιάσουν και οι σύζυγοι των γυναικών, αλλά ελάχιστοι αισθάνονται άνετα με αυτό, το αποφεύγουν. Ελάχιστοι, επίσης, είναι αυτοί που έχουν χρήματα. Κάποιοι μπαινοβγαίνουν κάθε μέρα γιατί κατάφεραν να βρουν μια ψιλοδουλειά κάπου στο κέντρο. Ψυγείο εννοείται πως δεν έχει κανείς και ό,τι τρόφιμο περισσέψει αποθηκεύεται προσεκτικά σε κάποια γωνία. Πέντε έξι κορίτσια κρατούσαν μπλε τετράδια. Η Ζομπαϊντέ, καθηγήτρια Φαρσί στην πατρίδα της, τους κάνει μαθήματα γραφής και ανάγνωσης. Η ώρα δεν περνάει όλη μέρα τριγύρω από τη σκηνή. Οι γυναίκες φροντίζουν τα παιδιά, οι άντρες καπνίζουν σε παρέες, τα παιδιά τρέχουνε πίσω από μια μπάλα. Και περιμένουν. 

Οι πρόσφυγες  να μεταφερθούν το συντομότερο σε κατάλληλους χώρους

Στέλλα Νάνου

Εκπρόσωπος του Τομέα Επικοινωνίας και Ενημέρωσης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα

«Οι συνθήκες και στους τρεις χώρους στο Ελληνικό (αφίξεις, χόκεϊ, μπέιζμπολ) είναι προβληματικές, παρότι η κατάσταση έχει βελτιωθεί σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, κυρίως λόγω της μείωσης του πληθυσμού και της εντονότερης δραστηριοποίησης των οργανώσεων.  Είναι από τις δομές που πρέπει να κλείσουν το συντομότερο δυνατό. Το θέμα είναι ότι δεν υπάρχουν και πολλά περιθώρια βελτίωσης, καθώς οι χώροι εκεί δεν είναι κατάλληλοι για τη φιλοξενία ανθρώπων. Μην ξεχνάμε και το χειμώνα που ήρθε και ειδικά στο μπέιζμπολ οι άνθρωποι ζουν σε σκηνές. Στο Ελληνικό υπάρχουν επίσης θέματα ασφάλειας κατά καιρούς, υπάρχουν εντάσεις οι οποίες σε μεγάλο βαθμός οφείλονται στις κακές συνθήκες αλλά και στην κατάσταση αναμονής των ανθρώπων, της διαρκούς αγωνίας, καθώς δεν ξέρουν τι θα γίνει στο μέλλον. Επίσης, δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι χώροι για ευάλωτες ομάδες, όπως είναι τα ασυνόδευτα παιδιά και οι μόνες γυναίκες κ.λπ. Όλα αυτά είναι προβλήματα τα οποία αναγνωρίζουν και οι αρμόδιες αρχές, που έχουν δεσμευτεί κατά καιρούς για το κλείσιμο του Ελληνικού και τη μεταφορά των προσφύγων και των μεταναστών σε δομές που θα πληρούν τις προδιαγραφές. Μέχρι όμως οι άνθρωποι να μεταφερθούν σε πιο κατάλληλους χώρους, η προτεραιότητα για την Ύπατη Αρμοστεία και για άλλους ανθρωπιστικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στο Ελληνικό είναι να προβούν σε όλες τις απαραίτητες προετοιμασίες εν όψει του χειμώνα. Για παράδειγμα, έχουμε προχωρήσει στη διανομή χειμωνιάτικων ειδών και προσπαθούμε να βρούμε λύσεις για την παροχή θέρμανσης. Δίνουμε προτεραιότητα στη μεταφορά των πιο ευάλωτων σε διαμερίσματα, ξενοδοχεία και κτίρια, στο πλαίσιο του προγράμματος στέγασης της Ύπατης Αρμοστείας, που υλοποιεί σε συνεργασία με εταίρους σε ολόκληρη τη χώρα και έχει δημιουργήσει μέχρι στιγμής περισσότερες από 17.500 θέσεις φιλοξενίας». 

Η Ευαγγελία Μότσκα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα 

Μαθαίνοντας αγγλικά