Οι εργάτες του σεξ στην Ομόνοια, το Πεδίον του Άρεως και το Ζάππειο, το παζάρι για τα 5 ευρώ, το προφυλακτικό που πότε μπαίνει και πότε όχι, ο στιγματισμός και η αληθινή ιστορία ενός escort.
Ένα βράδυ στο Πεδίον του Άρεως: τρεις ανήλικοι Αφγανοί, 16-17 ετών, μιλούν με έναν μεγαλύτερης ηλικίας άνδρα, ο οποίος τους προσφέρει από ένα ευρώ για να έχουν σεξουαλική δραστηριότητα. Τελικά, η διαπραγμάτευση δεν προχώρησε γιατί ο τύπος αρνήθηκε να ανεβάσει την προσφορά του στα δύο ευρώ, που ζητούσαν τα παιδιά. Τα παραπάνω διηγήθηκαν οι νεαροί Αφγανοί στον Παναγιώτη Δαμάσκο, ο οποίος είναι κοινωνιολόγος Yγείας και υπεύθυνος του Γραφείου Ψυχοκοινωνικής Στήριξης του Τμήματος Παρέμβασης στην Κοινότητα του ΚΕΕΛΠΝΟ. «Μη σου φαίνεται παράξενο, η συμφωνία κάποιες φορές μπορεί να είναι και ένα σουβλάκι».
Το Πεδίον του Άρεως –όλες τις ώρες της ημέρας, αλλά κυρίως όσο πέφτει η νύχτα–, το Ζάππειο, δρόμοι γύρω από την Ομόνοια, μέσα και έξω από κινηματογράφους με έργα σεξ, τρία-τέσσερα μπαράκια που βρίσκονται γύρω από την πλατεία Βικτωρίας, είναι οι χώροι όπου συγκεντρώνονται οι άνδρες εργάτες του σεξ. Υπάρχουν και οι escorts (συνοδοί), αλλά αυτοί είναι μια διαφορετική περίπτωση. Εργάζονται με αγγελίες σε γκέι ιστοσελίδες γνωριμιών, είναι πιο επιλεκτικοί με τους πελάτες τους, ενώ και τα χρήματα που παίρνουν είναι περισσότερα. Στους δρόμους οι τιμές ξεκινούν από περίπου 5 ευρώ και δύσκολα ξεπερνούν τα 20 ευρώ. Οι escorts θα πάρουν τουλάχιστον 40 με 50 ευρώ την ώρα.
«Ο χώρος που εκδίδονται», λέει ο Π. Δαμάσκος, «επηρεάζει τη στάση τους απέναντι στην πορνεία. Άνδρες που εργάζονται περιστασιακά, στο δρόμο κυρίως, έχουν μια “μη επαγγελματική” στάση που σημαίνει και περισσότερο ελαστικά μέτρα προφύλαξης».
Η ομάδα δρόμου του ΚΕΕΛΠΝΟ επισκέπτεται αυτές τις πιάτσες και μοιράζει ενημερωτικά φυλλάδια για το ασφαλές σεξ, προφυλακτικά, προσπαθεί να εκπαιδεύσει τους εργάτες του σεξ πώς να διαπραγματεύονται τη χρήση προφυλακτικού, παραπέμπει σε δωρεάν τεστ HIV και ηπατίτιδων και ενημερώνει για τις δυνατότητες πρόσβασης στις υπάρχουσες υπηρεσίες υγείας. Το 2015 προσέγγισε εκδιδόμενους από Ελλάδα, Αφγανιστάν, Ιράν, Αλβανία, Ρουμανία, Συρία, Μαρόκο, Ινδία, Πακιστάν, Βουλγαρία, Ουκρανία, Μπαγκλαντές και Μολδαβία. Μια παρόμοια και αμιγώς εθελοντική ομάδα λειτουργεί και ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή».
Στην Ομόνοια
Δύο δρόμους κάτω από την πλατεία καμιά 30αριά πιτσιρικάδες, Ρουμάνοι, Βούλγαροι, Έλληνες και Ρομά, κάθονταν στα πεζούλια, περπατούσαν πάνω κάτω και πείραζαν τη Λήδα Πολυχρονοπούλου, τη μοναδική κοπέλα που συμμετείχε εκείνη τη μέρα στην ομάδα street work της «Θετικής Φωνής». Οι περισσότεροι μέχρι 25 χρονών και γνωστοί με τα παιδιά του street work. «Σχεδόν όλοι τους είναι περιστασιακοί στην πιάτσα. Πώς είναι το επάγγελμα του σερβιτόρου για ένα φοιτητή; Κάπως έτσι είναι γι’ αυτούς. Οι περισσότεροι το έμαθαν από κάποιο φίλο και δεν έχουν σκοπό να μείνουν για πολύ σε αυτή τη δουλειά, όταν βρουν κάτι άλλο θα σταματήσουν» λέει ο Στέργιος Μάτης, υπεύθυνος του street work και ενημερωτής του Checkpoint. «Πρέπει να είσαι σωστός απέναντί τους για να σε εμπιστευτούν. Και μόνο αν σε εμπιστευτούν θα σου μιλήσουν για κάποιο πρόβλημά τους ώστε να μπορέσεις να τους βοηθήσεις και να τους παραπέμψεις όπου έχουν ανάγκη» λέει ο Γιώργος Παπαδοπετράκης, συντονιστής της ομάδας street work και αντιπρόεδρος της «Θετικής Φωνής».
Σχεδόν όλοι έχουν ένα «μάτσο» στιλ, που μοιάζει κάπως αταίριαστο με τη μετεφηβική τους ηλικία. Όμως, πρέπει να δείχνουν «άνδρες» γιατί «άνδρα» θέλει και ο πελάτης. Και νεαρό. Επίσης, σχεδόν κανείς τους δεν αυτοπροσδιορίζεται ως γκέι, παρότι έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες. Ο Π. Δαμάσκος αναφέρει ότι ενώ οι γυναίκες πέφτουν πολλές φορές θύματα βίας του πελάτη, στους άνδρες συμβαίνει το ανάποδο. Είναι οι ίδιοι που κάποιες φορές μπορεί να ασκήσουν βία λόγω της δικής τους εσωτερικευμένης ομοφοβίας. Περισσότερο «επιρρεπείς» σε ομοφοβικά συναισθήματα είναι οι αλλοδαποί που προέρχονται από μουσουλμανικές χώρες. Πολλές φορές χωρίς έγγραφα, με διαφορετικό πολιτιστικό και θρησκευτικό υπόβαθρο, καταφεύγουν στην πορνεία μην έχοντας άλλη διέξοδο και καθώς πολλές φορές αισθάνονται ντροπή γι’ αυτό που κάνουν, η αντίδρασή τους μπορεί να είναι αναπάντεχη απέναντι σε έναν πελάτη που θα ζητήσει κάτι εκτός συμφωνίας ή που θα τους προσβάλει. Ωστόσο, και οι άνδρες εργάτες του σεξ δέχονται βία από ομοφοβικά άτομα εκτός πελατειακής σχέσης.
Το σινεμά παίζει στρέιτ έργο. Αν το έργο ήταν γκέι οι εργάτες του σεξ δεν θα έκαναν πιάτσα εκεί «γιατί δεν είναι γκέι». Στο υπόγειο, δίπλα στις τουαλέτες, όπου υπάρχει φως, οι εθελοντές κολλάνε αφίσες που παροτρύνουν στη χρήση προφυλακτικού. Από τη μία πέντε-έξι πελάτες και απέναντί τους άλλοι τόσοι εργάτες του σεξ. Κοιτάει και μετράει ο ένας τον άλλον σε ένα διαρκές παζάρι που θα κρατήσει περίπου μέχρι λίγο μετά τα μεσάνυχτα, όταν αρκετοί από αυτούς θα πάρουν το δρόμο για τα μπαράκια της Βικτώριας.
Ευάλωτη και «αόρατη» ομάδα
Σε παλιότερη έρευνα που είχε γίνει σε χώρες της Νότιας Ευρώπης είχε φανεί ότι μόνο το ένα δέκατο των προγραμμάτων που απευθύνονται σε εκδιδόμενα άτομα περιλαμβάνουν και τους εκδιδόμενους άνδρες. «Φαίνεται ότι οι εκδιδόμενοι άνδρες, ενώ υπάρχουν, για τους σχεδιαστές κοινωνικής πολιτικής μάλλον είναι αόρατοι» λέει ο Π. Δαμάσκος. Καθώς και ότι υφίστανται διπλό στιγματισμό «τόσο ως εκδιδόμενοι όσο και ως ομοφυλόφιλοι». Στην περίπτωση που είναι και αλλοδαποί το στίγμα είναι τριπλό.
Πρόκειται για μια κοινότητα η οποία είναι ευάλωτη σε πολλά επίπεδα. Η περιορισμένη γνώση για τους κινδύνους υγείας και η περιορισμένη ικανότητα διαπραγμάτευσης της χρήσης προφυλακτικού, καθώς προτεραιότητα είναι τα χρήματα, μεγαλώνει τους κινδύνους για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Επίσης, η δυσκολία αποδοχής του σεξουαλικού προσανατολισμού οδηγεί σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Η χρήση ουσιών, που σε αυτά τα περιβάλλοντα πολλές φορές γίνεται σχεδόν αναπόφευκτη, επηρεάζει την ικανότητα λήψης σωστών αποφάσεων. Οι αλλοδαποί εκδιδόμενοι είναι ακόμα πιο ευάλωτοι: μαζί με όλα τα άλλα δεν ξέρουν τη γλώσσα, πολλές φορές δεν έχουν χαρτιά και ο φόβος της δίωξης είναι πάντα εκεί, δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας ή δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. Σε τέτοιες καταστάσεις ευαλωτότητας η χρήση προφυλακτικού σίγουρα δεν θα είναι το πρώτο πράγμα που θα συζητηθεί.
Ο Παναγιώτης Δαμάσκος λέει ότι όσο το εκδιδόμενο άτομο αντιμετωπίζεται ως άτομο χωρίς δικαιώματα, τόσο το επίπεδο κινδύνου που παίρνει είναι υψηλότερο. Πως άλλο ο χώρος της πορνείας και άλλο ο εκδιδόμενος, ο οποίος θα πρέπει να στηριχθεί. Και πως το ισχύον νομικό πλαίσιο, αν και μιλάει για εκδιδόμενα άτομα, αποσιωπά εντελώς τις ιδιαιτερότητες της ανδρικής πορνείας, με αποτέλεσμα οι εκδιδόμενοι άνδρες να αντιμετωπίζονται ως μη νόμιμοι και να μην (ή να αδυνατούν να) προβαίνουν σε διαδικασίες που νομιμοποιούν την εργασία τους στο σεξ.
Μάλιστα, μέχρι την πρόσφατη κατάργησή του, στις 24/12/2015, το άρθρο 347 του Ποινικού Κώδικα ποινικοποιούσε το σεξ μεταξύ ανδρών όταν αυτό ήταν αποτέλεσμα συναλλαγής με οικονομικό όφελος.
Εκείνες τις μέρες στο Πεδίον του Άρεως είχε στηθεί ένα μικρό πανηγύρι με πάγκους και τέντες. Πίσω από τις τέντες διασκορπισμένα σε μικρές παρέες περίπου 100 άτομα έπιναν σίσα. Είναι η πιάτσα που εκδιώχθηκε από την Τοσίτσα για να μην τους βλέπουν οι τουρίστες που επισκέπτονταν το Μουσείο. Και πιο πίσω, σε άλλα σημεία του πάρκου, που όταν ο ήλιος πέφτει και δεν έχει φεγγάρι δεν βλέπεις μπροστά σου, γιατί καμία λάμπα δεν λειτουργεί, τριγύριζαν ή κάθονταν στα παγκάκια Έλληνες και μετανάστες, εργάτες του σεξ και πελάτες. Κάποιοι δεν γνώριζαν λέξη ελληνικά, κάποιοι έβλεπαν την ομάδα και απομακρύνονταν γρήγορα στο σκοτάδι και κάποιοι έπαιρναν τα προφυλακτικά και τα ενημερωτικά φυλλάδια από τους εθελοντές της Θετικής Φωνής, όπως θα γινόταν στη συνέχεια και στο Ζάππειο.
Η διαφορετική ιστορία ενός escort
Ο Λουκ είναι 23 χρόνων και σπουδάζει Ψυχολογία σε ΑΕΙ. Είναι escort (συνοδός) και sex worker από το καλοκαίρι του 2015. Στην αγγελία του γράφει ότι το μέγεθός του είναι XL, ότι είναι αμφισεξουαλικός, με κανονική σωματική διάπλαση, μιλάει ελληνικά και αγγλικά, στο πρωκτικό σεξ είναι μόνο ενεργητικός, από φετίχ δέχεται light παιχνίδια σαδομαζόχ, ουρολαγνεία και παιχνίδια ρόλων. «Sex worker είναι αυτός που θα συναντηθεί με κάποιον για να κάνει σεξ με αμοιβή. Ο escort μπορεί να πάει για καφέ, για δείπνο, για ένα ταξίδι, δηλαδή η σεξουαλική δραστηριότητα, αν και συνήθως δεν λείπει, δεν είναι απαραίτητη». Εντάξει τύπος ο Λουκ, ήπιαμε μια μπίρα στον παλιό Χασάν στη Μεσολογγίου και είπαμε δυο πράγματα.
Τα χρήματα. «Δεν είναι τα χρήματα το μόνο κίνητρό μου. Αυτή η δουλειά δεν με κάνει να ζω, αλλά να ζω κάπως πιο άνετα. Ένα ραντεβού μιας ώρας με διείσδυση κυμαίνεται από 50 έως 70 ευρώ. Ο καθένας φυσικά ζητάει ό,τι θέλει, ενώ είναι πολύ συνηθισμένο ο πελάτης να κάνει συνέχεια παζάρια. Το σέβομαι, όμως, γιατί δεν είναι εύκολο για τον άλλο να βγάλει και να σου δώσει 50 ευρώ».
Οι σχέσεις και οι φίλοι. «Δεν έχω μόνιμη σχέση. Στο διάστημα αυτό γνώρισα δυο τρεις ανθρώπους που με ενδιέφεραν και τους είπα από την πρώτη στιγμή ότι είμαι escort γιατί θέλω να είμαι απόλυτα ειλικρινής. Έφυγαν αμέσως. Μια φίλη μου σταμάτησε να μου μιλάει για δύο μήνες. Και στην lgbt κοινότητα μη νομίζεις ότι όλοι είναι open mind».
Οι πελάτες. «Οι ηλικίες τους είναι κυρίως μεταξύ 30 και 45. Γκέι άνδρες και γκέι ζευγάρια. Μια φορά μου έτυχε να συναντηθώ με ζευγάρι άνδρα-γυναίκας. Μου αρέσει πολύ να πηγαίνω με ζευγάρια, αισθάνομαι πως είναι τιμή μου να με εμπιστεύονται δύο άνθρωποι οι οποίοι έχουν ήδη χτίσει κάτι μεταξύ τους και με το δικό τους τρόπο θέλουν να ανανεώσουν τη σχέση τους. Έχει τύχει να μου αρέσει κάποιος αλλά προσπαθώ να τα διαχωρίζω αυτά όταν πρόκειται για δουλειά. Πριν συναντηθώ με κάποιον μιλάω μαζί του αρκετά στο τσατ αλλά και στο skype, προσπαθώ να καταλάβω καλά τις προσδοκίες του. Αρκετοί μου ζητούν σεξ χωρίς προφυλακτικό, κάτι που δεν κάνω. Ούτε και τα φιλιά στο στόμα μου αρέσουν. Κάτι άλλο που δεν μου αρέσει είναι που μερικοί δεν σε σέβονται. Άλλα έχεις κανονίσει και μετά επιμένουν για άλλα πράγματα. Έχουν στο μυαλό τους ότι για λίγα χρήματα παραπάνω είσαι διατεθειμένος να κάνεις τα πάντα, δεν σε παίρνουν πολύ στα σοβαρά όταν λες “αυτό δεν το κάνω”. Τα ραντεβού μου προτιμώ να γίνονται στο χώρο μου, γιατί αισθάνομαι πιο ασφαλής. Ή σε ξενοδοχείο. Ο πελάτης, βέβαια, πολλές φορές φοβάται περισσότερο. Ένας οικείος χώρος είναι καλύτερος και για τους δύο».
Κίνητρο. «Το σκεφτόμουν πολύ στην αρχή και φοβόμουν, συζητώντας το όμως με φίλους που είναι κι εκείνοι escort, μου έγινε πιο σαφές το όλο πράγμα, οι δισταγμοί μου μειώθηκαν και το έκανα. Σίγουρα το κίνητρό μου δεν ήταν μόνο το οικονομικό και σε καμία περίπτωση δεν είμαι ούτε αισθάνομαι θύμα. Το κάνω γιατί θέλω να εξερευνήσω τα όρια του ανθρωπίνου σώματος, ό,τι έχει να κάνει με το σεξ και το σώμα. Φοβάμαι, βέβαια, μη με πιάσουν και θα ήθελα να ήταν νόμιμο όλο αυτό. Ξέρω ότι με τόσα που συμβαίνουν γύρω μας, με τους πρόσφυγες για παράδειγμα, μπορεί να πει κανείς τι μας λες τώρα, εδώ ο κόσμος χάνεται, όμως είναι ανθρώπινο δικαίωμα το να αξιοποιεί ο καθένας το σώμα του όπως θέλει και το δικαίωμα αυτό πρέπει να υποστηριχθεί».
• Στα checkpoint της «Θετικής Φωνής» κλείνεις ραντεβού και κάνεις δωρεάν και ανώνυμο τεστ για HIV σε χρόνο που δεν ξεπερνάει τα 5 λεπτά. Αθήνα, Πιττάκη 4, Μοναστηράκι, 210 3310400, www.athcheckpoint.gr. Θεσσαλονίκη, Αλ. Σβώλου 15, 2310 282284, www.thesscheckpoint.gr
• Σύμφωνα με την έρευνα EMIS («Θετική Φωνή», 2010), από τους 2.380 ερωτηθέντες άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, το 9,8% πλήρωσε κάποιον για να κάνει σεξ και το 2,6% δέχτηκε χρήματα έστω και μία φορά για να κάνει σεξ.
• Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών στις θέσεις του για τη σεξουαλική εργασία που δημοσίευσε πρόσφατα, χρησιμοποιεί τους όρους «σεξουαλική εργασία» και «σεξουαλικά εργαζόμενη» ή «εργαζόμενος στο σεξ» αντί των όρων πορνεία, πόρνη, εκδιδόμενος/η, ιερόδουλη, καθώς, όπως λέει, αυτοί οι όροι προκαλούν το στιγματισμό των συγκεκριμένων προσώπων (www.transgender-association.gr).
• Το street work της «Θετικής Φωνής» εκτός από εκδιδόμενους άνδρες προσεγγίζει τοξικοεξαρτημένους (Πεδίον Άρεως, Πανεπιστήμιο) και εκδιδόμενες/ους τρανς (Συγγρού). Για να γίνει κάποιος εθελοντής, θα παρακολουθήσει πρώτα 5 τετράωρα σεμινάρια (www.positivevoice.gr).
«Σε ό,τι αφορά στην ανδρική πορνεία που απευθύνεται σε γυναικεία πελατεία γνωρίζουμε ακόμα πιο λίγα. Είναι λιγότερο αναπτυγμένη και λειτουργεί μέσω αγγελιών, τηλεφωνικών γραμμών, γυμναστηρίων και μπαρ. Νεαροί Έλληνες, ιδιαίτερα σπουδαστές και μάλιστα στρατιωτικών σχολών, έχουν ιδιαίτερη πέραση ως συνοδοί. Μπορούμε να πούμε ότι αυτού του είδους η πορνεία είναι ακόμα πιο παραγνωρισμένη και ένας σημαντικός παράγοντας γι’ αυτό είναι ότι εδώ οι γυναίκες καταπατούν ένα ανδρικό προνόμιο και αντιστρέφουν τους όρους, όπου αυτή τη φορά το αντικείμενο ηδονής είναι ο άνδρας και όχι η γυναίκα». - Παναγιώτης Δαμάσκος
