Ένας Έλληνας άστεγος, ξαπλωμένος σε ένα πεζούλι κουκούλα μέχρι πάνω, τράβηξε λίγο το σλίπινγκ μπαγκ, έβηχε δυνατά κι έλεγε ότι θα είχε πάνω από 40 πυρετό. Παραδίπλα άλλοι 15 άστεγοι Έλληνες και άλλοι τόσοι Μαροκινοί και Αλγερινοί. Όσοι δεν μπορούν να φύγουν για άλλες χώρες της Ευρώπης ως πρόσφυγες και δεν θέλουν να πάνε στο camp στο Ελληνικό, κοιμούνται για τέσσερις πέντε ημέρες εδώ, στην πλατεία Καραϊσκάκη, στην ακτή Τζελέπη, πριν φύγουν κι από εδώ, άγνωστο για πού. Μετά από λίγο εμφανίστηκαν έξι εφτά πιτσιρικάδες από το Αφγανιστάν με έναν άλλο τύπο που πήγαινε μπροστά, τον Μαξ από τη Βοστόνη. Ο Μαξ ρωτούσε τους άστεγους που είχαν ήδη πιάσει το μέρος αν είναι οκέι να μείνουν και οι Αφγανοί εκεί. Σύριοι, Ιρακινοί και Αφγανοί μπορούν να περάσουν από τα ελληνοσκοπιανά σύνορα της Ειδομένης ως πρόσφυγες και ρώτησα τον Μαξ γιατί δεν φεύγουν κατευθείαν. «Δεν έχουν φράγκο. Θα βάλω στο κινητό του ενός 5 ευρώ να πάρει τηλέφωνο τον πατέρα του στο Αφγανιστάν να τους στείλει λεφτά. Τους είπα αν θέλουν να πάνε στο Ελληνικό, αλλά είναι μακριά και προτιμάνε να μείνουν έξω στο δρόμο». Ο Μαξ ήρθε από την Αμερική ως εθελοντής και είναι πολύ διακριτικός. «Εδώ είναι χώρος που μένουν Έλληνες άστεγοι, πρέπει να τους ρωτήσω αν μπορούν να κοιμηθούν κι άλλοι εδώ, αφού τους διαβεβαιώσω όσο μπορώ ότι οι άνθρωποι έρχονται ειρηνικά». Μετά με ρώτησε αν ξέρω αν τα σύνορα με την ΠΓΔΜ είναι ανοιχτά ή κλειστά. «Ανοιχτά πρέπει να είναι γιατί κάποια λεωφορεία ετοιμάζονται να φύγουν». «Αυτό δεν σημαίνει τίποτα, τα λεωφορεία ενδιαφέρονται μόνο για να πάρουν τα λεφτά τους» είπε ο Μαξ.
Λίγες μέρες νωρίτερα τσακώθηκαν μεταξύ τους κάποιοι Αλγερινοί και μια γυναίκα που κοιμάται εκεί μου έδειχνε έναν τσιμεντόλιθο: «Μ’ αυτό το πράμα το χτυπήσανε το παιδί στο κεφάλι». Μετά από αυτή την ιστορία ο κλειστός χώρος πίσω από τα πεζούλια κλειδώθηκε και οι άνθρωποι, Έλληνες και μετανάστες, κοιμούνται έξω. Ένας άστεγος γύρω στα 60 έλεγε ότι «πιο παλιά οι Μαροκινοί και οι Αλγερινοί ήταν περισσότεροι, όμως τώρα περνάει το βράδυ το λιμεναρχείο και τους διώχνει, και με το άγριο αν δεν θέλουν να φύγουν, ή περνάνε και καταβρέχουν».
Λίγο πιο πέρα μια γυναίκα με μια μαντίλα που δεν έκρυβε το πρόσωπό της και δυο παιδάκια είχαν ακουμπήσει τις βαλίτσες τους κάτω και κάθονταν σε κάτι σκαλάκια. Η γυναίκα ήτανε γύρω στα 30 και πολύ όμορφη. Σκέφτηκα ότι χωρίς τη μαντίλα θα έδειχνε ακόμα πιο όμορφη. «Γεια σου. Είμαι δημοσιογράφος, από τη Συρία έρχεσαι;» Από τη Συρία ερχόταν αλλά ήταν πολύ κουρασμένη και είχε και τα παιδάκια να προσέχει, είπε.
Στο λεωφορείο για Ειδομένη
Εκείνη τη μέρα, την περασμένη βδομάδα, είχαν έρθει μέχρι το μεσημέρι στον Πειραιά τέσσερα καράβια με πρόσφυγες και αργά το απόγευμα θα ερχόταν άλλο ένα. Περισσότερα από 5.000 άτομα. Ένας φίλος που ταξίδευε με ένα από αυτά τα πλοία έλεγε ότι το πλοίο είχε χωριστεί στη μέση: τοποθετούσαν πρόσφυγες και μετανάστες από τη μία πλευρά και τους άλλους επιβάτες από την άλλη. Οι πρόσφυγες βγαίνουν από το καράβι βιαστικά, σχεδόν τρέχοντας, κι απ’ έξω περιμένουν τύποι που κρατάνε καρτελάκια. Σαν αυτούς που βρίσκονται στα λιμάνια των νησιών το καλοκαίρι με πινακίδες «Rooms to let», αλλά αυτοί κρατούσαν το όνομα της εταιρείας τα πούλμαν της οποίας θα φύγουν για Ειδομένη. Ένας τύπος που δουλεύει εκεί στο λιμάνι έλεγε ότι η μεγάλη πλειονότητα των προσφύγων έχουν βγάλει εισιτήριο για την Ειδομένη ήδη από τα νησιά. «Γιατί τους ταλαιπωρούν έτσι; Θα έπρεπε τα καράβια να πηγαίνουν κατευθείαν Θεσσαλονίκη, πρέπει να κάνουν το γύρο της μισής Ελλάδας;» Εισιτήρια για Ειδομένη βγάζουν και τα διάφορα πρακτορεία στο λιμάνι. Μπήκα σε ένα από αυτά. «Πόσο κάνει για Ειδομένη;» «Έχεις πολύ κόσμο μαζί σου;» ρώτησε ο υπάλληλος. «Όχι, ένα άτομο». «35 ευρώ είναι το εισιτήριο και το λεωφορείο κάνει εξίμιση με εφτά ώρες».
Απέναντι ήταν παρκαρισμένα κάποια λεωφορεία που περίμεναν το απογευματινό καράβι. «Εξίμισι με εφτά ώρες είναι άμα πας κατευθείαν» έλεγε ένας οδηγός, «αλλά συνήθως το ταξίδι διαρκεί μιάμιση με δυο μέρες. Μια φορά είχα κάνει τρεις μέρες. Δεν θέλει η αστυνομία να γίνεται συνωστισμός από λεωφορεία στα σύνορα και μας σταματάνε στο δρόμο για μερικές ώρες, στα Τέμπη, στη Λεπτοκαρυά και μερικά χιλιόμετρα πριν την Ειδομένη. Διαμαρτύρονται οι άνθρωποι που κάνουμε τόση ώρα, αλλά δεν γίνεται διαφορετικά. Στο δρόμο κάνουμε στάσεις στα μεγάλα εστιατόρια, για να φάμε κάτι και για τουαλέτα. Μόνο ένα μεγάλο μαγαζί στη Λάρισα κλείνει τις πόρτες και δεν δέχεται τον κόσμο μέσα ή στην καλύτερη περίπτωση τους βάζει πέντε-πέντε. Μια αηδία. Στα σύνορα πάει ένα-ένα πούλμαν. Πρώτα γίνεται ο έλεγχος από την ελληνική πλευρά και μετά από την πλευρά της ΠΓΔΜ, αλλά οι Σκοπιανοί πολλές φορές καθυστερούν τη διαδικασία επίτηδες. Όσοι έχουν πλαστά χαρτιά ή δεν έχουν καθόλου, γυρνάνε με αστυνομική συνοδεία πίσω στην Αθήνα. Δημοσιογράφος είπες ότι είσαι; Αν θέλεις να κάνεις δημοσιογραφία, πάρε ένα λεωφορείο και πήγαινε Ειδομένη».
«Καλοδεχούμενοι οι πρόσφυγες - Ανεπιθύμητοι οι φασίστες», έγραφε σε ένα τοιχάκι στο λιμάνι, στο δρόμο για την πύλη Ε2 που έρχονται τα καράβια από Μυτιλήνη. Στο Σταθμό Επιβατών Ακτής Περικλέους κάποιες γυναίκες γέμιζαν κούτες με ρούχα. Είναι όλες εθελόντριες και ο ΟΛΠ έχει παραχωρήσει κάποια δωματιάκια στην Παμπειραϊκή Πρωτοβουλία για Πρόσφυγες και Μετανάστες. Η Νέχια είναι από την Κούβα, έχει στην Ελλάδα 30 χρόνια και είναι κάθε μέρα εκεί. «Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο μπορεί να έβλεπες και 500 άτομα εδώ μπροστά να περιμένουν να πάρουν ρούχα. Τώρα ο υποδομές είναι καλύτερες στα νησιά και τα απαραίτητα τα παίρνουν από εκεί. Τώρα, επίσης, βγαίνουν από το καράβι σχεδόν τρέχοντας για να πάρουν τα λεωφορεία για Ειδομένη, έτσι βγαίνουμε κι εμείς με τα καρότσια έξω για να τους δώσουμε σκουφιά, γάντια, παλτά». Οι εθελοντές είναι πολλοί, Έλληνες και ξένοι, αλλά χρειάζονται, λέει, κι άλλοι. Έχουν στείλει πράγματα από Ολλανδία, Κροατία, Ισπανία, Βρετανία, Καναδά, ΗΠΑ, Αυστραλία. «Οι Ολλανδοί», λέει η Νέχια, «στείλανε κάτι πολύ ωραία πακετάκια για γυναίκες. Έχει μέσα οτιδήποτε μπορεί να χρειαστεί μια γυναίκα, για να κάνει το μπάνιο της κ.λπ. Από Καναδά, ΗΠΑ και Αυστραλία στείλανε πολλούς μάρσιπους και δείχνουνε στους πρόσφυγες πώς μπορούν να κουβαλάνε τα παιδιά τους μέσα σε αυτούς».
Εκείνη την ώρα εμφανίστηκε ένας τύπος, ο Κρις, που είναι 27 χρονών από την Ελβετία. Είναι μια ομάδα Ελβετών εθελοντών που ήρθαν από τα Χριστούγεννα και μαγειρεύουν κάθε μέρα. Εκείνη τη μέρα μαγειρέψανε για 3.500 άτομα, ρύζι με διάφορα λαχανικά και τσάι, ενώ μοιράζουν φρούτα και ξηρούς καρπούς. Τρεις τέσσερις από τους Ελβετούς είχαν ξαπλώσει κάτω από τον ήλιο και λιάζονταν, κάποιοι άλλοι έπλεναν τα καζάνια και άλλοι μαγείρευαν για το απογευματινό πλοίο. Ο Κρις λέει θα μείνουν μέχρι τα μέσα Μαρτίου και μετά θα πάνε σε άλλη χώρα, δεν έχουν αποφασίσει ακόμα πού. Η Νέχια αναφέρει ότι βοηθάει πολύ η γειτονιά, η Δραπετσώνα και το Κερατσίνι. «Δυο τρεις γυναίκες που μένουν από πάνω με το που βλέπουν να δένει πλοίο με πρόσφυγες κατεβαίνουν και βοηθάνε. Εθελοντές είναι και δυο τρεις Ρομά από το καταυλισμό παραδίπλα, στα Λιπάσματα. Ένα σχολείο από το Κερατσίνι μάς είχε φτιάξει ένα μεγάλο χάρτη της Ευρώπης με τις διαδρομές που ακολουθούν οι πρόσφυγες, τι ρούχα θα πρέπει να φοράνε σε κάθε μέρος ανάλογα την εποχή και άλλες τέτοιες πληροφορίες και περνούσαν οι πρόσφυγες, τον έβλεπαν και καταλάβαιναν δυο πράγματα».
Όσοι δεν έχουν εισιτήριο για Ειδομένη ή έχουν γνωστούς στην Ελλάδα, πάνε στην πλατεία Βικτωρίας όπου εκείνο το μεσημέρι πρέπει να ήταν περίπου 200 άνθρωποι. Έκατσα να πιω ένα καφέ πάνω στην πλατεία και μετά μπήκα μέσα. «Η τουαλέτα πού είναι;» Η υπάλληλος με κοίταγε. «Η τουαλέτα κάτω είναι;» «Περιμένετε να σας δώσω ένα κωδικό». Μου έδωσε ένα χαρτονάκι με κάτι νούμερα επάνω. Κωδικός τουαλέτας. «Πατήστε τον αριθμό που βλέπετε και θα ανοίξει η πόρτα». «Ο κωδικός είναι για να μη χρησιμοποιούν την τουαλέτα οι άνθρωποι της πλατείας;» «Διαφορετικά θα έπρεπε να είχαμε υπάλληλο τουαλέτας» απάντησε.
Σε ένα παγκάκι στην πλατεία, ανάμεσα σε μικρά κοριτσάκια που έπαιζαν σκοινάκι, γυναίκες με μαντίλες, μεγάλα πηγαδάκια ανδρών και δεκάδες βαλίτσες και σακβουαγιάζ, κάθονταν δύο μεγάλες γυναίκες και ένας ακόμα πιο μεγάλος άνδρας, Έλληνες, με δυο σκυλάκια τα οποία είχαν τραβήξει την προσοχή κάποιων παιδιών. «Στη γειτονιά μένετε; Πώς είναι τα πράγματα;» «Πώς να είναι; Αν έρθουν κάτω από το σπίτι σου και μένουν 300 άτομα πώς θα σου φαίνεται;» Σε όλη την πλατεία δεν υπάρχει ούτε μία τουαλέτα. Μια από τις γυναίκες στο παγκάκι έλεγε ότι επίτηδες δεν βάζουνε για να μη φανεί ότι υπάρχει κάτι πιο «επίσημο» εδώ πέρα, κάτι σαν ένας «άτυπος καταυλισμός». Δυο μέρες πριν στη Βικτώρια υπήρχε ελάχιστος κόσμος. Οι άνθρωποι που βρίσκονταν εκεί το μεσημέρι της Δευτέρας θα έφευγαν το βράδυ και το άλλο πρωί θα έπαιρναν άλλοι τη θέση τους.
Σε ένα άλλο παγκάκι κάθονταν στριμωγμένοι τέσσερις τύποι, όλοι από το Αφγανιστάν. Οι τρεις ήρθαν εκείνη τη μέρα στον Πειραιά, ο άλλος έχει 10 χρόνια στην Ελλάδα και πηγαίνει στην πλατεία για να βρει κάνα συμπατριώτη. Οι τρεις έκαναν 35 μέρες να φτάσουν και τον πιο πολύ δρόμο με τα πόδια. Στην πόλη τους, τη Χοστ, τη μέρα κυκλοφορεί κανονικά η αστυνομία αλλά το βράδυ η αστυνομία εξαφανίζεται και βγαίνουν οι ταλιμπάν που δεν το έχουν σε τίποτα να σηκώσουν το όπλο. Το πιο δύσκολο μέρος της διαδρομής ήταν να διασχίσουν το Ιράν, τα περισσότερα από τα 30.000 δολάρια που είχαν και οι τρεις μαζί στην αρχή του ταξιδιού ξοδεύτηκαν εκεί σε διάφορα «λαδώματα» για να περνάνε με ασφάλεια. Τώρα τους είχαν μείνει κάτι ψιλά και περιμένουν να τους στείλουν με τη Western Union για να φύγουν για Ειδομένη και από εκεί για Γερμανία. Στον Πειραιά ρώτησαν έναν οδηγό ταξί πού είναι το τρένο για να πάνε Βικτώρια κι εκείνος τους είπε ότι είναι πολύ μακριά και καλύτερα να τους μετέφερε εκείνος. Πειραιάς - Βικτώρια τους πήρε 25 ευρώ.
Στην πλατεία Καραϊσκάκη στο λιμάνι του Πειραιά, στην ακτή Τζελέπη, 100 μέτρα από τον ηλεκτρικό, κοιμούνται μόνιμα περίπου 15 Έλληνες άστεγοι και μαζί τους άλλοι τόσοι μετανάστες, από Αλγερία και Μαρόκο, άνθρωποι δηλαδή που δεν μπορούν να φύγουν για την Ευρώπη ως πρόσφυγες.
3°
