Τα μπιστρό των αθεράπευτα αισιόδοξων

Αθηναϊκά μπιστρό: Μια ματιά μέσα στο χρόνο, μια συζήτηση με το Μάριο Στρόφαλη

Τα bistro(t) πρωτοεμφανίζονται γύρω στο 1814, λίγο μετά την ήττα του Ναπολέοντα στη μάχη του Παρισιού. Επίσημα συναντάμε τη λέξη κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, να προκύπτει από τη γαλλική λέξη «bistreau» που σημαίνει ξενοδόχος, αφού τα πρώτα μπιστρό ουσιαστικά βρίσκονταν σε πανσιόν ή σε φτωχά διαμερίσματα που πρόσφεραν κάτι απλό για φαγητό, καφέ, κρασί και ένα κρεβάτι για ύπνο. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι προέκυψε από τη λέξη «bistrouille», ένα είδος καφέ με λικέρ που πρόσφεραν τότε τα μικρομάγαζα.

«Τη χρυσή τους περίοδο τη συναντάμε στα 50s και στα 60s» μας λέει ο Μάριος Στρόφαλης, αγαπημένος μουσικός και ένας από τους εμπνευστές του πολυ-φεστιβάλ «Το Μικρό Παρίσι των Αθηνών», που φέτος ασχολήθηκε με την κουλτούρα των μπιστρό και των καφέ του μεταπολεμικού Παρισιού. Στο μυθιστόρημα «Η λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων» του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά (εκδ. Πόλις), συναντάμε μια αναπαράσταση εκείνης της εποχής. Της εποχής του ροκ-εν-ρολ και του πολέμου της Αλγερίας. Ο κεντρικός ήρωας συχνάζει στο Balto, ένα μπιστρό στη λεωφόρο Ντανφέρ-Ροσρό που στην πίσω του αίθουσα φιλοξενεί μία Λέσχη σκακιστών και έρχεται σε επαφή με πολιτικούς πρόσφυγες από κομμουνιστικές χώρες, τον Ζοσέφ Κεσέλ και τον Ζαν-Πολ Σαρτρ. «Ήταν τόποι συνάθροισης των ελεύθερων φωνών. Σε τέτοιους χώρους έβρισκαν στέγη καλλιτέχνες, συγγραφείς και αντιφρονούντες και συζητούσαν ανοιχτά για όλα. Αλμπέρ Καμί, Σιμόν ντε Μποβουάρ, Ζαν Πολ Σαρτρ, Πάμπλο Πικάσο, Σαλβαδόρ Νταλί, Κορνήλιος Καστοριάδης, άφησαν το στίγμα τους σε αυτούς τους χώρους» επισημαίνει. «Στο καφέ που βρισκόταν κοντά στο Πανεπιστήμιο 8, έγιναν οι πρώτες ζυμώσεις των φοιτητών λίγο πριν τον Μάη του ’68. Υπάρχει κάτι μαγικό σε αυτούς τους χώρους. Ένα μπιστρό στην Μπουλόν με ένα μπιστρό στη Βενσέν είναι σε επικοινωνία μεταξύ τους. Είναι σαν να μπήκε ο Καμί στο Café de Flore και ο λόγος του να διαδόθηκε και στα υπόλοιπα» περιγράφει. «Στα 90s, εν μέσω του πολέμου της Βοσνίας, βρέθηκα κι εγώ σε ένα τέτοιο χώρο, όπου συζητούσαν δύο παρέες Γιουγκοσλάβων που είχαν σταματήσει πια να κάθονται μαζί. Η συζήτηση γινόταν ανοιχτά όμως κι ας κάθονταν σε διαφορετικά τραπέζια. Τότε τους ζήτησε ένας Γάλλος φίλος μου, μαθηματικός, να συνεχίσουν τη συζήτηση στα γαλλικά για να καταλάβουμε όλοι τι λένε. Ήταν μια στιγμή που βιώσαμε όλοι πολύ έντονα καθώς υπήρχε διαφωνία, αλλά τελικά ακούστηκαν όλες οι απόψεις. Γι'αυτό δε θεωρώ ότι είναι τυχαίοι οι στόχοι των τωρινών επιθέσεων. Σε τέτοιους χώρους, στα μικρά μπιστρό δηλαδή, δημιουργούνται κανάλια επικοινωνίας διαφορετικών ομάδων ή κοινοτήτων, ανοίγονται δρόμοι κόντρα στην πνευματική περιχαράκωση ενώ αποτρέπεται η γκετοποίηση».

Τα αθηναϊκά μπιστρό έχουν τη δική τους ταυτότητα. Σίγουρα είναι επηρεασμένα από τη γαλλική κουλτούρα, όμως το καθένα προσθέτει τις δικές του πινελιές. Το Mollini στην Ιπποκράτους, για παράδειγμα, έχει ύφος Αθήνας του μεσοπολέμου, ενώ το Cue στο Παγκράτι έχει εντάξει αργεντίνικες γεύσεις στα πιάτα. Το Chez Violette στα Εξάρχεια έχει Γαλλίδα ιδιοκτήτρια και αυθεντικά γαλλικά πιάτα, ενώ δυο αγόρια παίζουν (ακορντεόν και φωνή) γαλλικές μουσικές που σε μεταφέρουν κατευθείαν Παρίσι. Άλλα, όπως το L’arret du temps στο Παγκράτι, έχουν αυστριακές επιρροές που είναι εμφανείς από το σερβίρισμα ακόμα, ενώ κάποια, όπως το Le Pierrot Bistro στον Πειραιά, είναι αμιγώς γαλλικά. Το Γιασεμί στην Πλάκα έχει αφήσει το δικό του σημάδι στα σκαλάκια της Μνησικλέους, ενώ το Lotte στο Κουκάκι έχει συνδυάσει γερμανικές και γαλλικές πινελιές με άρωμα παλιάς Αθήνας. Το μπιστρό Βανίλια στο Κουκάκι θυμίζει σπίτι, ενώ το A Tempo Art Bistro στη Στοά Όπερα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μουσική. Τα Petite Fleur παίζουν μουσική μόνο από βινύλια ή φιλοξενούν live και έχουν δώσει βάση στη σοκολάτα. Μια βόλτα στην πόλη αρκεί για να πάρει κανείς μια γεύση.

Joann Sfar - Charlie Hebdo

Υ.Γ. Ξεκίνησα να ασχολούμαι με το θέμα των μπιστρό μία εβδομάδα πριν τις επιθέσεις στο Παρίσι. Το βράδυ, όσο διάβαζα για τον Μάη του ’68, χτύπησε ξαφνικά το τηλέφωνο και με ειδοποίησαν για τα τραγικά γεγονότα. Η πρώτη μου σκέψη ήταν να μεταφέρω το θέμα σε κάποιο μελλοντικό τεύχος αλλά στο μεταξύ είδα το σκίτσο του Joann Sfar του «Charlie Hebdo» που έστελνε το δικό του μήνυμα λέγοντας: «Φίλοι από όλο τον κόσμο, ευχαριστούμε που προσεύχεστε για το Παρίσι, αλλά δεν χρειαζόμαστε άλλη θρησκεία! Πιστεύουμε στη μουσική! Τη φιλία! Τη ζωή! Τη σαμπάνια και τη χαρά! Το Παρίσι είναι ζωή» και άλλαξα γνώμη, γιατί πράγματι το Παρίσι είναι ζωή.

Κεντρική φωτό: Henri Cartier Bresson