Η ατίμωση του Τρίτου, η ΑΕΠΙ και οι άγνωστοι Πόντιοι δημιουργοί

[Σκηνή επικής ταινίας καταστροφής]: Tα δύο αγαπημένα μας θηρία, ο Γκοτζίλα και ο Κινγκ-Κονγκ συναντιούνται τυχαία στο ηλιοβασίλεμα με φόντο την κορυφογραμμή του λεκανοπεδίου της σύγχρονης Αθήνας.

[Φλασμπάκ]: Το καλοκαίρι του 2013, η τελευταία κουβέντα που εξέπεμψε η κρατική τηλεόραση, πριν κλείσει, ήταν το κινηματογραφικότατο «Ψυχή βαθιά», από το στόμα του αθλητικού συντάκτη Νίκου Κορόβηλα. Αν και στην τότε συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ συμμετείχε και η ΔΗΜΑΡ, κυριάρχησε η αντίληψη πως κάποια «μνημονιακή χούντα» ήρθε για να κλείσει το κανάλι. Μόλις ανακοινώθηκε η λειτουργία της ΝΕΡΙΤ και με αυτή την αφορμή, η ΔΗΜΑΡ αποχώρησε, προδίδοντας όσους την ψήφισαν, ξεκινώντας το μοιραίο ξετύλιγμα του κουβαριού της πτώσης της κυβέρνησης των «γερμανοτσολιάδων».

[Κάμερα στο χέρι]: Αναλαμβάνει η αντιμνημονιακή συμμαχία ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ και η ΕΡΤ ανοίγει και πάλι. Τα μνημόνια δεν σκίζονται, οι φωνές όμως πέφτουν και ο Διονύσης Τσακνής προτείνεται από τον υπουργό Επικρατείας και αρμόδιο για τα ΜΜΕ, Νίκο Παππά, για τη θέση του προέδρου του ΔΣ της ΕΡΤ. Στη συνέχεια, η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας στη Βουλή με πρόεδρο τη Ζωή Κωνσταντοπούλου γνωμοδοτεί θετικά το διορισμό αυτό, με 9 «ναι» (8 από βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και 1 από τον Νίκο Νικολόπουλο των ΑΝΕΛ). Ο γνωστός τραγουδοποιός μιλάει στην Επιτροπή για την τιμή που του κάνανε, το πραξικοπηματικό «μαύρο», τους αγώνες των εργαζομένων/απολυμένων και την αποκατάσταση του περί δικαίου αισθήματος…

Κι ενώ, φαινομενικά, όλα πια κυλάνε ομαλά στην κρατική τηλεόραση, στο κρατικό ραδιόφωνο και συγκεκριμένα στο αγαπημένο μας Τρίτο Πρόγραμμα (αυτό που παίζει κλασική μουσική κι έχει χιλιάδες χάρντκορ φανς που το ακούνε από το ραδιόφωνο της κουζίνας τους), κάτι δεν πηγαίνει καθόλου καλά. Έτσι λένε τουλάχιστον οι χάρντκορ φανς. Ένας από αυτούς, ο Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης, ιστορικός και πανεπιστημιακός, έστειλε μια ανοιχτή επιστολή διαμαρτυρίας αντάξια του πνεύματος και της σχολαστικότητας του Τρίτου, «προς τους κ. Διονύσιο Τσακνή - πρόεδρο της ΕΡΤ, κ. Λάμπη Ταγματάρχη - διευθύνοντα σύμβουλο της ΕΡT, κ. Νικόλαο Παππά - υπουργό Επικρατείας και αρμόδιο για τα ΜΜΕ, και κ. Πάνο Χρυσοστόμου - Συντονιστή του Τρίτου Προγράμματος». Την επιστολή μπορεί να τη διαβάσει όποιος θέλει στο www.tar.gr και αξίζει τον κόπο αφού εξιστορούνται ευτράπελα και εκπλήξεις του «ανανεωμένου» προγράμματος, με μια γλώσσα αυθεντικά τριτο-προγραμματική.

Ελπίζω να εισακουστεί ο κύριος, γιατί κι εγώ ακούω Τρίτο. Δεν ξέρω για τους άλλους, ο νυν πρόεδρος του ΔΣ της ΕΡΤ όμως ήταν μέχρι πριν λίγο καιρό μέλος του ΔΣ της ΑΕΠΙ, του Κινγκ-Κονγκ δηλαδή της ελληνικής showbiz, oπότε θα μπορούσε αν ήθελε να μας βοηθήσει όλους.

[Θαλασσινό τοπίο, ήχος οφ]: Αλλά για κάτσε λίγο. Τι σχέση έχουν όλα αυτά και ποια είναι αυτή η ΑΕΠΙ;

Ε λοιπόν, η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Α.Ε.Π.Ι.) είναι μια ανώνυμη εταιρεία η οποία λειτουργεί ως οργανισμός συλλογικής διαχείρισης και προστασίας του περιουσιακού δικαιώματος των δημιουργών μουσικών έργων (συνθέτες και στιχουργοί), βάσει των διατάξεων του Ν. 2121/1993 για την πνευματική ιδιοκτησία. Δεν είναι ένας συνεταιρισμός ή μία ένωση δημιουργών, όπως συμβαίνει παντού στο εξωτερικό, αλλά μία ιδιωτική εταιρεία, μία Α.Ε. Η οικογένεια Ξανθοπούλου, στην οποία και ανήκει η εταιρεία, συνηθίζει να διορίζει και να αμοίβει η ίδια το ΔΣ της –σαν μια σωστή Α.Ε.– αντί αυτό να εκλέγεται αμισθί από τους δημιουργούς/μέλη της, κάτι που είναι αυτονόητο σε όλο τον κόσμο, αφού έτσι εκπροσωπούνται δικαιότερα και αποτελεσματικότερα τα συμφέροντά τους, τα οποία υποτίθεται ότι η ΑΕΠΙ εκπροσωπεί.

[Ζουμ ιν στο σχετικό νόμο του 1993]: Kατά κοινή ομολογία πολλών και διακεκριμένων νομικών, ο νόμος αυτός είναι «ασαφής, μονοπωλιακός και παλαιολιθικός», αφού ψηφίστηκε πριν την έλευση του Ίντερνετ και της νέας κουλτούρας της ελεύθερης διακίνησης της πληροφορίας, που γέννησε η ψηφιακή επανάσταση. Φαίνεται ότι εξυπηρετούσε παλαιότερα το αθάνατο τρίγωνο ΑΕΠΙ –μεγάλες εγχώριες δισκογραφικές– μεγάλα μαγαζιά και μάλιστα, συντάχθηκε από το νομικό σύμβουλο της εταιρείας! Έφτιαξαν τους κανόνες του παιχνιδιού και το έκαναν στα μέτρα τους με τη συνδρομή του κράτους. Συνδετικό υλικό η μη συνεννόηση μεταξύ ημών των δημιουργών, η κομματική μικροσυνδικαλίστικη νοοτροπία και η φυσική ανευθυνότητα του καλλιτέχνη.

Εκτός από σποραδικές προσπάθειες αντίστασης μέσα σε ένα θολό νομικό τοπίο, συνήθως, η ΑΕΠΙ αντιμετωπίζεται από τη Δικαιοσύνη λες και είναι κάποια δημόσια αρχή, κι όχι μια Α.Ε. Πολλές φορές καταλήγουμε σε σιωπηρό συμβιβασμό και σχεδόν ποτέ σε θετικό αποτέλεσμα. Η καταναγκαστική συνενοχή όλων μας (γιατί είναι κι ο γραφών μέλος της ΑΕΠΙ) είναι γεγονός, αφού δεν προβλέπεται από το υπάρχον σύστημα άλλος τρόπος να λαμβάνουν οι δημιουργοί στην Ελλάδα όσα δικαιούνται.

Η μη πληρωμή των πνευματικών δικαιωμάτων είναι ποινικοποιημένη (κάτι που δεν συμβαίνει ούτε ακόμα κι αν χρωστάει κανείς χιλιάδες ευρώ στο ΙΚΑ) και με τη συνοδεία της Ελληνικής Αστυνομίας για το αυτόφωρο, παρακαλώ.

Η ΑΕΠΙ έχει τη νομικίστικη δυνατότητα να αποφασίζει μόνη της για τις τιμές, τους συντελεστές και τον τρόπο υπολογισμού τους, καθώς και δεν είναι διάφανο το πώς, σε ποιους, και αν μοιράζει τα έσοδά της. Από τα καταστήματα που παίζουν μουσική, εισπράττει βάσει τετραγωνικών μέτρων (!) και δεν ζητάει συγκεκριμένη playlist.

Η ΑΕΠΙ κρατάει από τα εισπραχθέντα ένα ποσοστό ως αμοιβή για τις υπηρεσίες και τη λειτουργία της ανάμεσα στο 25-35%, τη στιγμή που στο εξωτερικό το ποσοστό αυτό κυμαίνεται στο 4,5-25%. Κάθε μαγαζί για να πάρει άδεια από τον Δήμο χρειάζεται την έγκριση της ΑΕΠΙ.

Στην Ελλάδα υπάρχει δημόσιος ρυθμιστικός οργανισμός ονόματι ΟΠΙ, υποτιθέμενος επόπτης οργανισμών όπως η ΑΕΠΙ. Τις περισσότερες φορές, όμως, εμφανίζεται ως μάρτυρας κατηγορίας στο πλευρό της. Ίσως να μη φταίει μόνο η ελληνική δημοσιοϋπαλληλία αφού γενικά ο νόμος δεν λειτουργεί σωστά.

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν κι άλλες μικρότερες παρόμοιες εταιρείες, αν και πολύ πιο ανίσχυρες (όπως η Ερατώ της οποίας είμαι επίσης μέλος) που εισπράττουν κι αυτές με όποιο τρόπο μπορούν, με καλύτερη ομολογουμένως νοοτροπία. Το θέμα είναι ότι όλες δουλεύουν μέσα σε ένα χαοτικό σύμπαν που εξυπηρετεί λίγους και όχι τους δημιουργούς, τους επιχειρηματίες ή τους ακροατέςστο σύνολό τους.

Δεν υπάρχει μια αξιόπιστη και λειτουργική αρχή, λοιπόν, που να καταρτίσει ένα κοινό αμοιβολόγιο, να εισπράττει αυτή για όλους, να τα μοιράζει σωστά και να κάνει το διαιτητή σε τυχόν «αναποδιές». Γενικότερα, στην Αμερική και την Ευρώπη το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο έχει νόημα. Εδώ, μάλλον,το αφήσαμε στην τύχη του. Όπως και τα περισσότερα πράγματα άλλωστε.

Ναι, όταν κάποιος αρνείται να πληρώσει, απειλείται με φυλακή και πρόστιμο και τα δικαστήρια συνήθως αρκούνται σε κάνα-δυο μάρτυρες/υπαλλήλους της ΑΕΠΙ, που εγγυώνται ότι «πέρασαν απ’ έξω και άκουσαν τραγούδια γραμμένα από δημιουργούς που εκπροσωπεί η εταιρεία» για να καταδικάσουν ακόμα και ντελιβεράδικα με ραδιοφωνάκι δίπλα στη σχάρα ή μαγαζιά που παίζουν αποκλειστικά παραδοσιακά/δημοτικά αγνώστου συνθέτη και στιχουργού. Τα τελευταία ευτυχώς δικαιώθηκαν πρόσφατα, αφού οι Πόντιοι το πάλεψαν και κέρδισαν. Μπορούνε πια να παίζουν τα ποντιακά χωρίς να πληρώνουν την ΑΕΠΙ. Τα Torrents, επίσης, κέρδισαν το δικαίωμά τους να υπάρχουν στη χώρα μας.

[Κάρτα που αναγράφεται η εξής φράση] Μήπως η ΑΕΠΙ σιγά-σιγά χάνει έδαφος;

Σήμερα που μιλάμε, πάντως, τελεί υπό λογιστικό έλεγχο από ιδιωτική ελεγκτική εταιρεία. Εδώ κάποιες βασικές διευκρινήσεις περί του θέματος.

[Θάλασσα πάλι, ήχος οφ]: Πώς κι έτσι; Λες νά ’ναι η «πρώτη φορά αριστερά»;

Μπα, την προηγούμενη Δευτέρα ένας απλός σύλλογος (όχι Α.Ε. πάντως) που συστάθηκε πριν ενάμιση χρόνο –το ΜΕΤΡΟΝ– κάλεσε τους δημιουργούς της χώρας στο Θέατρο Αθηνών στη Βουκουρεστίου για τη γνωστοποίηση της λειτουργίας του, καθώς και για τις εξελίξεις στα περί πνευματικής ιδιοκτησίας και τις αντιξοότητες στην εργασία των δημιουργών. Ήδη είναι μέλη του συλλόγου πάνω από 100 δημιουργοί, μέλη της ΑΕΠΙ ή και μη μέλη της ΑΕΠΙ. Αργα και σταθερά εγγράφονται κι άλλοι. Ο σύλλογος εξέλεξε για πρόεδρο τον Φοίβο Δεληβοριά και ΔΣ, μέλη του οποίου επίσης είναι οι κύριοι Παναγιώτης Καλαντζόπουλος - αντιπρόεδρος, Αντώνης Πλέσσας - γραμματέας, Γιώργος Ανδρέου - ταμίας, Μανώλης Φάμελλος, Στάθης Δρογώσης και Φοίβος Τασσόπουλος (μέλη).

[Μεσαίο πλάνο, Φοίβος Δεληβοριάς]: Είχαμε απαυδήσει, ξεκινήσαμε να μιλάμε μεταξύ μας κάποιοι δημιουργοί και αποφασίσαμε να το ξεκινήσουμε έτσι μήπως και πιέσουμε για αλλαγές. Τα πράγματα δεν αλλάζουν διόλου εύκολα, αλλά τέλος πάντων, μέσα στον ενάμιση χρόνο ύπαρξής μας καταφέραμε τρεις νίκες, τρία σημαντικά βήματα. Την κατάργηση του «νόμου της Φρειδερίκης διά των απόρων κορασίδων», που χάρη σ’ αυτόν όλα αυτά τα χρόνια χαρίζαμε ένα 5% των εισιτηρίων των συναυλιών στο προσωπικό της Βουλής (!) και όχι σε κάποια φιλανθρωπία. Τη δυνατότητα –που δεν υπήρχε πριν– επιβολής κυρώσεων με σχετικό νόμο προς τους οργανισμούς, όπως η ΑΕΠΙ, όταν δεν λειτουργούν με διαφάνεια και νομιμότητα. Και το διαχειριστικό έλεγχο με εντολή ΥΠΠΟ –επί Γκερέκου η συζήτηση, επί Ξυδάκη η υπογραφή– της ΑΕΠΙ από το κράτος, πράγμα που συμβαίνει αυτή τη στιγμή.

[Τοπίο με βουνά, πλάνα από ελικόπτερο, η κάμερα βυθίζεται στο γκρεμό για να ανέβει στο τέλος και να συνεχίσει ευθεία. Η κίνηση σε τρεις φάσεις]

Δεν πρέπει, όταν στριμωχθεί, τότε απλώς να κλείσει η ΑΕΠΙ, όπως κάνουν συνήθως οι Α.Ε. με τους ιδιοκτήτες τους να εξαφανίζονται σε μια νύχτα. Έτσι, πάλι θα κερδίσουν αυτοί, ούτε καν οι εργαζόμενοι σε αυτή. Πρέπει –αν δε συμφωνήσουν με τις αλλαγές και το fairplay– να αποχωρήσουν και να εκλέξουμε εμείς οι δημιουργοί τα ίδια της τα μέλη, ένα νέο ΔΣ και να μπει κάποιος επίτροπος ή εγγυητής του κράτους, ώστε να εξορθολογιστεί πλήρως η εταιρεία, συνεχίζοντας σωστά πια τη δουλειά της και διατηρώντας το αρχείο και τα όποια λεφτά έχουνε μείνει, αν έχουνε μείνει.

Εμείς, αυτό προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε κι όχι ανέξοδες φωνές που συμβάλλουν στη σύγχυση και τη διαιώνηση του απαράδεκτου αυτού καθεστώτος.

Επίσης, δεν είναι μόνο η ΑΕΠΙ το θέμα, αλλά και κάθε ανάλογη περίπτωση διαχείρησης οποιονδήποτε πνευματικών δικαιωμάτων από τον οποιονδήποτε οργανισμό. Είναι κι ότι υπάρχουν πολλά «σούπερ μάρκετ» στο ευρύτερο παιχνίδι ΜΜΕ/showbiz που δεν θέλουν να πληρώνουν γενικά οποιαδήποτε πνευματική ιδιοκτησία, οποιουδήποτε δημιουργού, άσχετα με το αν υπάρχει ή όχι ΑΕΠΙ. Είναι και πράγματα, όπως το τι συμβαίνει με το ραδιόφωνο, με το ίντερνετ, το ασφαλιστικό και διάφορα άλλα που συζητάμε.

[Γρήγορο κι απότομο μοντάζ στατικών πορτρέτων]

Μίκης Θεοδωράκης, νοσταλγικός: Αλλά υπάρχει και η ΑΕΠΙ. Τι να πω γι' αυτή; Αρκεί να αναφέρω ότι τον Ιούλιο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο και Οκτώβριο του 1974, τότε που κατά γενική ομολογία όλα τα καταστήματα έπαιζαν τραγούδια μου, πήρα από «εκτελεστικά» δραχμές μηδέν!

Μάνος Χατζιδάκις, πάντα προφητικός: Είναι ευχής έργον να διαλυθεί πλέον η ΑΕΠΙ και να τεθεί σε άλλη βάση το θέμα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν προ πολλού δείξει το ποιόν τους.

Ο ίδιος σε συνέντευξή του στη Μαρία Ρεζάν τo 1984 απαντάει στην ερώτησή της αν θα ήθελε να κλείσει η ΕΡΤ και να χτιστεί από την αρχή: Κι αυτό θα το εισηγούμην, αλλά ο κόσμος δεν μπορεί να ζήσει πια χωρίς την ΕΡΤ. Θα πεθάνουν αν δεν τους δώσεις εκείνο, για το οποίο θα μπορούν να φωνάζουν και να διαμαρτύρονται. Η ΕΡΤ είναι πολύτιμη, διότι δίδει στον ελληνικό λαό την ευκαιρία να διαμαρτύρεται και να λέει «τι αίσχος που είναι η ΕΡΤ». Η αντιπολίτευση διαμαρτύρεται γιατί δεν της δίνουν περισσότερο χρόνο, οι άλλοι διαμαρτύρονται γιατί δεν τους δίνουν περισσότερη «Δυναστεία», άλλοι διαμαρτύρονται γιατί υπάρχει η «Δυναστεία» και όλοι είναι ευχαριστημένοι... Η ΕΡΤ είναι ένα απαραίτητο φάρμακο, για να ζούμε με την ψευδαίσθηση της ελευθερίας.

Από την ιστοσελίδα της Συσπείρωσης Δημοσιογράφων, Ιούνιος 2011: Η ΑΕΠΙ ζητά από το ΕΣΡ να λογοκρίνει την εκπομπή του Κώστα Βαξεβάνη στη ΝΕΤ πριν καν προβληθεί. Ο πρόεδρος του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου, κ. Λασκαρίδης, αποφάσισε να ζητήσει από την ΕΡΤ να ασκήσει προληπτική λογοκρισία στην εκπομπή.

[Κάρτα που αναγράφεται η εξής φράση] Η εκπομπή δεν έχει προβληθεί ακόμα.

Σημείωση: Ο –μάλλον αντιμνημονιακός– δημοσιογράφος δε βλέπω να βλέπει φως.

Κώστας Κυριακάκης, υπεύθυνος του MetalZone.gr, σχετικά με την υπόθεση για τη συναυλία των Krokus και του Ross The Boss (κιθαρίστα των Manowar), όπου η ΑΕΠΙ είχε κάνει αξίωση πνευματικών δικαιωμάτων: Στη δίκη (Απρίλιος 2012) η πρόεδρος του δικαστηρίου είχε ζητήσει από την ΑΕΠΙ να παραθέσει τις εξουσιοδοτήσεις των μουσικών για τους οποίους επικαλείται ότι έχει εντολή προστασίας των πνευματικών τους δικαιωμάτων, δηλαδή των Ross Τhe Boss και Marc Storace. H AEΠI στην επόμενη δίκη (Ιανουάριος 2013) δεν εμφανίστηκε ποτέ. Αμφισβητείται, με λίγα λόγια, το γεγονός ότι η ΑΕΠΙ αποδίδει τα προβλεπόμενα σε δημιουργούς του εξωτερικού!

Σωκράτης Μάλαμας, απλά κι ωραία: Βεβαίως η ΑΕΠΙ παίρνει ένα 7% επί των εισιτηρίων κάθε συναυλίας και μου επιστρέφεται, δήθεν ένα ποσό –δεν ξέρω πόσο–, είναι αδιαφανή πράγματα αυτά… Πληρώνω για να λέω τα ίδια μου τα τραγούδια!

[Μαύρο και τίτλοι τέλους]

[Παρασκηνιακά πλάνα με την Εύη Δρούτσα να κουνάει το δάχτυλό της μπροστά στον έκπληκτο σύλλογο ΜΕΤΡΟΝ, ωρυόμενη «πού θα βρείτε καλύτερα»] Η Εύη Δρούτσα είναι από τα πιο πρόσφατα μέλη του ΔΣ της ΑΕΠΙ από το οποίο πολλοί αποχώρησαν μετά τις τελευταίες εξελίξεις.