Πόλη, Νοσταλγία μου

Νοσταλγία, λέξη σύνθετη, έννοια πολυσύνθετη, αποτελείται από τα παράγωγα, νόστος που σημαίνει η επιστροφή στην πατρίδα και από τη λέξη άλγος, που σημαίνει πόνος. Το αέναο βάρος της ανάγκης για επιστροφή στην Πόλη, που κουβαλά ο ξενιτεμένος Έλληνας πραγματεύεται η έκθεση με τίτλο «Πόλη, Νοσταλγία μου», που διοργανώθηκε από το «Ίδρυμα Ανταλλαγέντων Λωζάνης Τουρκίας», με τη στήριξη του προγράμματος «Κων/πολη Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα 2010». Η έκθεση φιλοξενήθηκε στο Σισμανόγλειο Πολιτιστικό Μέγαρο από τις 9-19 Οκτώβρη και υποστηρίχθηκε επίσης από το «Σύνδεσμο Αποφοίτων Ζωγραφείου», τον «Νέο Κύκλο Κωνστινουπολιτών» και την «Ένωση Ομογενών εκ Κωνσταντινουπόλεως Βορείου Ελλάδος».

47 φωνές από το μακρινό ελληνικό παρελθόν ακούστηκαν μέσα στο χώρο να προφέρουν δυνατά «Η Πόλη, η πατρίδα μου». Αυτές είναι και οι μοναδικές λέξεις-συναισθήματα που συγκρατείς και εσύ ως θεατής. Πάνω στους φωτογραφικούς καμβάδες που μοιάζουν περισσότερο με προκηρύξεις νοσταλγούντων, καταζητούνται οι μυρωδιές, τα μέρη, οι γεύσεις, οι μουσικές, τα πρόσωπα που συνθέτουν τις διηγήσεις των «αγνοούμενων» α-πατρίδων. Μαρτυρίες και διαμαρτυρίες, για αυτά που αγάπησαν και για αυτά που δεν πρόλαβαν να ζήσουν. «Το σπίτι στο Ταρλάμπασι, οι καλοκαιρινές διακοπές στην Πρίγκηπο, ο απαγορευμένος έρωτας με έναν Τούρκο, το παγωτό καϊμάκι, οι φωνές των μποζαζήδων και των σαλεπτσήδων στις 5 η ώρα κάθε πρωί, το λεηλατημένο μαγαζί του πατέρα στο Μπαλίκ Παζαρί, οι φίλοι που έγιναν ξαφνικά εχθροί».

Οι προσφυγικές αυτές ιστορίες αποτελούν μια σύγχρονη εκδοχή-παραλλαγή του Ομηρικού Νόστου. Το ταξίδι του Οδυσσέα είχε ευτυχή κατάληξη, στην περίπτωση όμως των Ρωμιών το ταξίδι της επιστροφής δε ξεκίνησε ποτέ. Οι μνήμες, που αναδύονται μέσα από τις πολυάριθμες φωτογραφίες και το 40λεπτο ντοκιμαντέρ, που προβάλλεται παράλληλα με την έκθεση, παρ’ότι ξένες και μακρινές οικειοποιούνται από τα σώματα των Τούρκων θεατών, τα οποία ανίσχυρα αντιδρούν στη θλίψη των πρωταγωνιστών.

Η Leyla Bilici, 57 χρονών, γιατρός, μοιράζεται μαζί μου τις σκέψεις της. «Μακάρι να μην είχαν συμβεί όλα αυτά, μακάρι οι άνθρωποι να μην είχαν υποφέρει. Είναι πραγματικά μεγάλη ντροπή. Προσπαθώ να βάλω τον εαυτό μου στη θέση τους και είναι πραγματικά δύσκολο να αντέξεις τον τον πόνο του αποχωρισμού. Μερικά χρόνια πριν στο Σάριγιε, έτυχε να συναντήσω τρεις Έλληνες, περίπου στη δική μου ηλικία. Είχαν φύγει από την Πόλη το 1955. Αισθάνθηκα ένα βάρος ακούγοντας τους να μου μιλάνε για τις θολές παιδικές τους αναμνήσεις».

Ο Melih Arkun 54 χρονών, συνταξιούχος, επισκέφθηκε την έκθεση ύστερα από παρότρυνση του 80χρονου πατέρα του, του οποίου ο καλύτερος του φίλος ήταν Έλληνας. «Βλέποντας τις φωτογραφίες είναι αναπόφευκτο να συγκρατήσεις τον εαυτό σου και να μη συγκινηθείς. Οι Έλληνες και οι Τούρκοι είναι σαν αδέρφια, καθώς έζησαν για πολλά χρόνια μαζί κάτω από την ίδια στέγη. Δυστυχώς λόγω πολιτικών συμφερόντων, βρέθηκαν και οι δυο σε πολύ δυσάρεστη θέση. Οι λαοί μπορούν και πρέπει να συνυπάρχουν ειρηνικά». 

Η Tomris Sahran, η Τουρκάλα με τη Ρωμιά μητέρα, που δυστυχώς δεν πρόλαβε να τη γνωρίσει, καθώς την έχασε όταν ήταν ακόμα μωρό, με χαιρετά σε σπαστά ελληνικά και μου εκμυστηρεύεται στα τούρκικα. «Θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια, τους Έλληνες γείτονες μας. Η Πόλη τότε ήταν άλλη, ήταν διαφορετική. Η παρουσία των Ελλήνων προσέδιδε κάτι ιδιαίτερο στο χαρακτήρα Της. Ποτέ μου δεν περίμενα να χαθεί αυτή η ομορφιά. Ακόμα στεναχωριέμαι».

Ο Sefer Güvenç, γενικός γραμματέας του «Ιδρύματος Ανταλλαγέντων Λωζάνης» και ένας από τους βασικότερους επιμελητές των κειμένων, που συνοδεύουν τις φωτογραφίες των συνεντευξιαζομένων, μου εξηγεί τι ήταν αυτό που τους παρακίνησε για να ασχοληθούν με αυτό το θέμα. «Αυτό το χρόνο η Πόλη, είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Οι Έλληνες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής της ιστορίας. Αυτό το χαμένο κεφάλαιο, θελήσαμε να αναδείξουμε μέσα από αυτή την έκθεση, το ντοκιμαντέρ και το βιβλίο που κυκλοφορεί. Και εμείς οι ίδιοι αναρωτηθήκαμε ποιοι είναι οι λόγοι που ανάγκασαν τους Έλληνες να φύγουν από την πατρίδα τους. Τι άραγε σκέφτονται και πώς νιώθουν για την Πόλη; Ερωτήματα που απαιτούσαν μια ειλικρινή απάντηση. Για αυτό πήγαμε στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη και αναζητήσαμε παλιούς Κωνσταντινοπωλήτες επιδιώκοντας να μεταφέρουμε τις μνήμες τους ζωντανά στο ευρύ κοινό. Σήμερα, στην Πόλη, δυστυχώς έχουν παραμείνει μόνο 2000 Ρωμιοί. Ελπίζουμε να μην επαναληφθούν ποτέ αυτές οι τραγικές καταστάσεις που στιγμάτισαν και τους δυο λαούς. Η έκθεση αυτή αποτελεί μια νέα γέφυρα φιλίας που ενώνει ξανά Έλληνες και Τούρκους».

Η Çimen Turan, μέλος και αυτή του ιδρύματος και επιμελήτρια των κειμένων και του βιβλίου, είναι εκείνη που πρώτη εμπνεύστηκε την ιδέα για την έκθεση αυτή. «Είναι γνωστοί οι λόγοι που εξανάγκασαν τους Έλληνες να εγκαταλείψουν ότι πολυτιμότερο αγάπησαν, την πατρίδα τους. Η υπογραφή της υποχρεωτικής ανταλλαγής των δυο πληθυσμών το 1923, στάθηκε η αφορμή να προκαλέσει τα πρώτα κύματα μετανάστευσης. Το 1932-34 οι μη μουσουλμάνοι, απαγορεύτηκε να εξασκήσουν κάποια επαγγέλματα. Τα έτη 1942-44, ο αβάσταχτος φόρος περιούσιας που κλήθηκαν να πληρώσουν στο Τουρκικό κράτος, ο μαύρος Σεπτέμβρης του ’55, οι απελάσεις των Ελλήνων υπηκόων το ’64, οι επιθέσεις εναντίων των Ρωμιών το 1973-74 εξαιτίας των γεγονότων της Κύπρου στάθηκαν οι κυριότερες αιτίες για τον εσαεί εξοστρακισμό των Ελλήνων από την Πόλη. Και εγώ η ίδια υπήρξα παιδί γονιών που εκδιώχθηκαν από την περιοχή της Δράμας. Μεγάλωσα ακούγοντας ιστορίες για την κοντινή πατρίδα. Εμείς μπορούμε να καταλάβουμε πώς νιώθουν αυτοί οι άνθρωποι. Για αυτό θελήσαμε να τους γνωρίσουμε και να φέρουμε στο φως τις μνήμες της παλιάς ζωής τους».

Βουρκωμένα κόκκινα μάτια. Τσαλακωμένα χαρτομάντιλα εγκλωβισμένα στα χέρια. Σφραγισμένα χείλη και έρμαια ακίνητα σώματα μπροστά στα ταμπλό. Οι τίτλοι τέλους του ντοκιμαντέρ αρχίζουν και πέφτουν και μικρά υπόκωφα «γιατί» ακούγονται από τους θεατές. Άνθρωποι τρέχουν να πλησιάσουν τη Çimen, ζητώντας να τους βοηθήσει να βρουν τους δικούς τους Έλληνες αγνοούμενους.

Η έκθεση «Πόλη, Νοσταλγία μου», θα παρουσιαστεί και στην Αθήνα στο «Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ελληνισμού της Διασποράς- Α. Παπανδρέου» από τις 23 Οκτώβρη έως 1 Νοέμβρη και από 6 Νοεμβρίου θα ταξιδέψει και στη Θεσσαλονίκη.

0
false

18 pt
18 pt
0
0

false
false
false

/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-ansi-language:EN-US;}