Λονδίνο: Μια πόλη ανεκτικότητας, πολυμορφίας και ανοιχτών οριζόντων

Πώς γίνεται και κάθε φορά που πηγαίνω στο Λονδίνο, 30 χρόνια τώρα, έχω πάντα την ίδια αίσθηση ανακούφισης κι ανοιχτών οριζόντων. Ένα από τα πράγματα που παρατηρείς στο Λονδίνο, αν ζήσεις εδώ εύλογο καιρό, είναι ότι κανείς δεν κρίνει τον άλλο από την εξωτερική του εμφάνιση. Καθείς φοράει ό,τι γουστάρει, όπως το γουστάρει, κουρεύεται όπως θέλει ή δεν κουρεύεται, ταιριάζει τα χρώματα ή όχι – and nobody bats an eyelid, που λέμε και στ’ αγγλικά. Πώς όταν πας στο Παρίσι και βλέπεις τις περισσότερες Γαλλίδες ντυμένες στην τρίχα και σου κάνει εντύπωση; Το ακριβώς αντίθετο.

Είμαι στο Overground, την υπέργεια γραμμή που αγκαλιάζει το κεντρικό Λονδίνο, και κατευθύνομαι από τον νότο προς τα βορειοδυτικά, στη Mildmay line. O υπέργειος σιδηρόδρομος Overground (εν αντιθέσει με τον υπόγειο Underground, γνωστό τοις πάσι ως the Tube – το μετρό, δηλαδή, του Λονδίνου) υπάρχει από το 2007, αλλά μόλις πρόσφατα άλλαξαν τα πολλά παρακλάδια του ονομασία, για να είναι πιο εύκολη η πλοήγηση σ’ αυτά.

[Φίλε αναγνώστη, αν δεν έχεις μπει σε λάθος κατεύθυνση στο Οverground ενώ βιάζεσαι κι είναι αργά το βράδυ και, αντί να πηγαίνεις ανατολικά, παίρνεις τρένο προς τα δυτικά, γιατί αυτό καταλήγει κάποια στιγμή στα ανατολικά κι εσύ μπερδεύτηκες και αναγκάζεσαι να κατέβεις στην επόμενη στάση για να πάρεις την αντίθετη γραμμή, μόνο και μόνο για να σου πουν ότι δεν έχει άλλο service από εκεί και καληνύχτα σας, τότε δεν ξέρεις πόσο ευεργετική είναι η μετονομασία των κλάδων του Οverground σε ξεχωριστές γραμμές].

Εν πάση περιπτώσει, το Οverground απέκτησε όντως πρόσφατα ξεχωριστά ονόματα για τους διάφορους κλάδους του: Lioness, Mildmay, Windrush, Weaver, Suffragette, Liberty. Κάθε όνομα έχει και τη συμβολική του σημασία. Οι Lionesses είναι τα κορίτσια της εθνικής Αγγλίας, που κατάφεραν αυτό που προσπαθούσαν δεκαετίες τ’ αγόρια: να πάρουν το ευρωπαϊκό κύπελλο ποδοσφαίρου. Windrush είναι η γενιά των νόμιμων μεταναστών από την Καραϊβική που έφτασε με το πλοίο HMT Empire Windrush στο Έσσεξ της Αγγλίας το 1948, δούλεψε για το Στέμμα, μεγάλωσε παιδιά κι εγγόνια, μόνο και μόνο για ν’ αποκαλυφθεί ότι η κυβέρνηση δεν είχε καταγράψει σωστά τα ονόματα των αφιχθέντων, με αποτέλεσμα το 2018 ν’ αρχίσουν να έρχονται (με τον κλασικό ζήλο των νεο-Τόρις) χαρτάκια για απέλαση σε σπίτια παππούδων, γιαγιάδων και των απογόνων αυτών… Το βρετανικό κράτος προσπάθησε να τα μαζέψει όπως όπως και τώρα έχει ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης για τη γενιά του Windrush και, ναι, και μια γραμμή του υπέργειου μετρό στο όνομά τους.

Η γραμμή Suffragette είναι αυταπόδεικτη· η Weaver περνάει από το παλιό κλωστοϋφαντουργικό κέντρο της πόλης, στο ανατολικό Λονδίνο, εξού και τ’ όνομά της. Η Liberty σε φτάνει ως τις ανατολικές εσχατιές, στο Ρόμφορντ, κι εκτός από την ίδια την έννοια της ελευθερίας φυσικά, θυμίζει πως κάποτε η περιοχή ήταν ένα «liberty», δηλαδή μια μεσαιωνική μονάδα αυτοδιοίκησης στην οποία η βασιλική εξουσία δεν ίσχυε και τα δικαιώματα που προβλέπονταν για το Στέμμα είχαν μεταβιβαστεί σε ιδιώτες.

Και τέλος, ναι, υπάρχει και η γραμμή Mildmay, στην οποία αυτή τη στιγμή βρίσκομαι. Το Mildmay ήταν ένα μικρό φιλανθρωπικό νοσοκομείο που παρείχε πρωτοποριακή νοσοκομειακή φροντίδα τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 σε ασθενείς με HIV. Ήταν ένα από τα αγαπημένα φιλανθρωπικά ιδρύματα της πριγκίπισσας Νταϊάνα, που, σε καιρούς δύσκολους, όταν οι άλλοι απέφευγαν τους ασθενείς με AIDS όπως ο διάολος το λιβάνι, εκείνη τους επισκεπτόταν ξανά και ξανά· 17 φορές το σύνολο. Σήμερα, ως μέρος του αγγλικού Ε.Σ.Υ. (NHS), συνεχίζει αυτή του τη δράση, με ειδική εστίαση σε ΛΟΑΤΚΙ+ ασθενείς και στις νευρογνωστικές διαταραχές που είναι απότοκες του HIV και του AIDS.

Είμαι λοιπόν στη Mildmay line, πηγαίνω από το Clapham Junction προς το Kensal Rise κι απέναντί μου έχω την εξής εικόνα: έναν νεαρό ινδικής καταγωγής με σούπερ ατημέλητη κόμμωση, σανδάλια και πατίνι, να χαζεύει το κινητό του· ο διπλανός του, ένας άντρας απροσδιόριστης μεσογειακής καταγωγής (Άραβας; Έλληνας; Κύπριος; Τούρκος;) είναι ντυμένος αθλητικά, σαν 25χρονος, αλλά αν κρίνω από το πρόσωπό του κάτω από το ανάποδα γυρισμένο καπελάκι του μπέιζμπολ, δεν πρέπει να είναι κάτω από 50.

Ακριβώς δίπλα κάθεται μια τύπισσα που εδώ στην Αγγλία θα την έλουζαν πριν από 20 χρόνια με το σεξιστικό «WAG», ήτοι «wife and girlfriend» κάποιου μεγαλοποδοσφαιριστή. Πάνε αυτά τώρα: αν δεν έχεις ζήσει την απίστευτη μεταμόρφωση του δημόσιου λόγου της Αγγλίας τα τελευταία είκοσι χρόνια από ματσό locker room αστειάκια for the boys, σε σεβασμό της συμπεριληπτικότητας, μέσω του οχήματος της πολιτικής ορθότητας, δεν έχεις καταλάβει καθόλου τη μεταμόρφωση της χώρας.

Τέλος πάντων, δεν την ξέρω την τύπισσα, αλλά έχει αυτό το κλασικό στιλάκι με το μαλλί κομμωτηρίου, το γυαλί ηλίου και το δέρμα ηλιοκαμένης Καλιφορνέζας, ενώ όλα γύρω είναι γκρίζα, τα πανάκριβα ρούχα, τον καφέ κολλημένο στο χέρι και τον άπλετο χρόνο, αφού δεν εργάζεται, να πηγαίνει για ψώνια. (Το τρένο σταματάει στο Shepherd’s Bush, για το τεράστιο εμπορικό του Westfield, η τύπισσα κατεβαίνει. Bingo.)

[Μια στιγμή, μ’ αρέσει που αυτό το άρθρο ξεκίνησε λέγοντας ότι κανείς δε σε κρίνει για το πώς ντύνεσαι στο Λονδίνο κι εγώ κάθομαι και σας γράφω πώς είναι ντυμένοι οι απέναντί μου. Όμως να η διαφορά: άλλο να παρατηρείς κι άλλο να κρίνεις. Οι Λονδρέζοι όντως δεν κρίνουν. Και μαζί τους τόσα χρόνια το έμαθα κι εγώ. Θυμάμαι να λέω πάντα, περιπαιχτικά, πως σ’ αυτή την πόλη μπορείς να βγεις με το βρακί σου ανάποδα στο κεφάλι σου και κανείς δεν πρόκειται να ασχοληθεί με το τι κάνεις. Και είναι αλήθεια.]

Πάμε πάλι πίσω. Μαζί με την τύπισσα, κατεβαίνουν διάφορα 23χρονα, που θα περίμενε κανείς να είναι στη δουλειά ή στο πανεπιστήμιο. Αφήνουν πίσω στο τρένο μια σειρά από 15χρονα, που πάνε όντως στα σχολεία τους με τις στολές τους, διάφορους μεσήλικες που πάνε στις δουλειές τους με τα τσαλακωμένα τους μπουφάν ή τα καλοραμμένα τους κουστούμια, κάτι τύπους με κοντά κολάν, κασκέτο και ποδήλατα, ξεκάλτσωτες γιαγιάδες με λουλουδάτες τσάντες και μοβ μαλλιά, ανθρώπους απ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.

Οι πόρτες κλείνουν κι από τα παράθυρα, πριν ξαναξεκινήσουμε, βλέπω τον κόσμο που προχωράει στην αποβάθρα: σε όλα τα δυνατά χρώματα, μεγέθη (οκέι, δεν βλέπεις σχεδόν ποτέ παχύσαρκους στο Λονδίνο, ρίχνει κανείς αρκετό περπάτημα σ’ αυτήν την πόλη) κι εκδοχές. Μια ανθρώπινη πανδαισία.

Και για χιλιοστή φορά κάθομαι στη θέση μου και συνειδητοποιώ πόσο υπέροχα διαφορετικό είναι το Λονδίνο από την υπόλοιπη, συνήθως ομοιογενή, συνήθως λευκή Αγγλία [shout-out to Bournemouth εδώ, το ζήσαμε κι αυτό] και πόσο σημαντικό είναι, κοιτάζοντας έξω από το παράθυρο του μετρό, να μπορείς να βλέπεις κάθε καρυδιάς καρύδι· πόσο αυτό σε εξοικειώνει με το διαφορετικό, πόσο καλοδεχούμενο το κάνει, με αποτέλεσμα κάθε άνθρωπος να μεταφράζεται σε μια έκπληξη, σε έναν νέο τόπο.

Και πόσο διαφορετική είναι όλη αυτή η αίσθηση από την αίσθηση της μονοποικιλιακής Αθήνας! Μονοποικιλιακής στη σκέψη και στην όψη και στην κοψιά της και –φοβάμαι– στον εσωτερικό κόσμο των κατοίκων της. Αν σταματήσεις τον μέσο Αθηναίο, μπορείς να μαντέψεις με σχετική ακρίβεια τι τον απασχολεί (αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον): η ακρίβεια, τα Τέμπη, το πολιτικό σκηνικό, η οικογένεια. Που είναι –κατά 90%– όλοι Έλληνες. Ουφ. Αν δεν πας προς τα Πατήσια ή την Καλλιθέα, περιοχές όπου θα βρεις μαζεμένο πληθυσμό με διαφορετικές γεωγραφικές, πολιτισμικές και ιστορικές αναφορές, είσαι καταδικασμένη να μηρυκάζεις μαζί με τους άλλους τα ίδια και τα ίδια. Να κοιτάζεις καθρέφτες αντί να σου ανοίγονται παράθυρα.

Ακούγομαι σαν πρωτάρα, το ξέρω, λες και βγαίνω πρώτη φορά απ’ την Αθήνα, λες και βλέπω πρώτη φορά πολυπολιτισμική πρωτεύουσα. Αλλά όχι. Έχω ζήσει σ’ αυτή την πόλη 12 ολόκληρα χρόνια, σε διάφορες φάσεις κι εποχές. Και πάντα έτσι ήταν το Λονδίνο, από το 1997 και μετά τουλάχιστον, που το έζησα εγώ. Κι όμως, κάθε φορά που επιστρέφω εδώ από την Αθήνα, έχω αυτή την αίσθηση του ανοιχτού ορίζοντα των ανθρώπων, την αίσθηση πως όλοι γύρω μου κρύβουν μια ενδιαφέρουσα ιστορία, εντελώς διαφορετική από τη δική μου, μια ιστορία που δεν μοιάζει με του διπλανού τους και μαζί μ’ αυτήν συνθέτει το τόσο ενδιαφέρον, πλούσιο μωσαϊκό της πόλης.

Που είναι, ξεκάθαρα, ένα μωσαϊκό ανεκτικότητας. Αποτυπώνεται ακόμα και στα νέα ονόματα των γραμμών του Οverground: αθλήτριες, φεμινίστριες, μετανάστες, εργάτες, ασθενείς με HIV κι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Και ελευθερία. Indeed, sistah.