Τι ακριβώς συμβαίνει όταν ανακυκλώνουμε πλαστικό και άλλα υλικά; Ποιες χώρες υποδέχονται πλέον την πλειοψηφία των απορριμμάτων του δυτικού κόσμου;
Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του '90 όταν οι Δήμοι και οι Κοινότητες της Αττικής προσπάθησαν να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες για τα οφέλη της ανακύκλωσης. Με σύνθημα «Καν'το κι' εσύ!», η εκστρατεία αυτή ήταν ίσως η πρώτη σοβαρή απόπειρα ώστε να γίνεται η διαλογή των απορριμμάτων κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, σε μια περίοδο που ο περισσότερος κόσμος δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι τα σκουπίδια του μπορούν να ταξινομηθούν.
Στο μυαλό του μέσου πολίτη σήμερα, η εναπόθεση ενός πλαστικού μπουκαλιού μιας χρήσης σε κάδο ανακύκλωσης οδηγεί στην πλύση και ταξινόμησή του σε μια παρακείμενη εγκατάσταση, ώστε μετά να χρησιμοποιηθεί εκ νέου ως υλικό για μια παρόμοια συσκευασία. Αυτό είναι το καλό σενάριο. Στην πραγματικότητα, είναι πολύ πιθανόν αυτό το μπουκάλι να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για την παραγωγή τσιμέντου, ή ακόμα χειρότερα να καταλήξει σε κάποιο ποτάμι η θάλασσα, όπου μέσω των ψαριών και του εμπορίου τους να καταλήξει (ως ρυπαντής) εκ νέου στα σπίτια μας και στον οργανισμό μας. Κατά μία τραγικά ειρωνική έννοια, κι αυτό μια «ανακύκλωση» συνιστά.
Γυάλινα και πλαστικά στους μπλε κάδους, υπολείμματα φαγητών και λαχανικών σε καφέ κάδους κομποστοποίησης, τα υπόλοιπα σε αυτούς των «σύμμεικτων» απορριμμάτων. Πολλά νοικοκυριά είναι πλέον εξοικειωμένα με αυτή την κατηγοριοποίηση. Που πηγαίνουν όμως όλα αυτά τα απορρίμματα στην πραγματικότητα; Ο Αλεξάντερ Κλαπ, δημοσιογράφος του Economist και του ειδικού ενθέτου "1843" ακολούθησε τη διαδρομή των σκουπιδιών, ταξιδεύοντας σε κάποια από τα πλέον μακρινά και δύσοσμα μέρη του κόσμου, ώστε να καταγράψει τις επιπτώσεις της υπερβολικής κατανάλωσης. Στο νέο του βιβλίο «Waste Wars» συγκεντρώνει πλήθος αναφορών από τις κατά τόπους επισκέψεις του, προσπαθώντας ταυτόχρονα να περιγράψει την εξέλιξη του παγκόσμιου εμπορίου απορριμμάτων.
Μια εξέλιξη η οποία συμβαίνει τη στιγμή που ο δυτικός κόσμος επιβάλλει όλο και πιο αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανόνες, οπότε το βάρος της διαχείρισης των μεγάλων όγκων απορριμμάτων πέφτει νομοτελειακά σε χώρες που μαστίζονται από φτώχεια και διαφθορά. Όσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση των 32 εκατομμυρίων τόνων πλαστικών αποβλήτων ετησίως, δηλώνει ξεκάθαρα πως στοχεύει στην αναδιαμόρφωση του σχεδιασμού και παραγωγής αυτών των υλικών. Για να το πετύχει αυτό ενθαρρύνει τη χρήση βιοαποικοδομήσιμων και κομποστοποιήσιμων πλαστικών, καθώς και αυτών της μιας χρήσης.
Το «Waste Wars» ταξιδεύει από την Τουρκία μέχρι τα απομακρυσμένα χωριά χωρών όπως η Ινδονησία, ανακαλύπτοντας μεταξύ άλλων τόνους από πλαστικό προερχόμενο από χώρες της Δύσης, αλλά και πλήθος κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών σε παραγκουπόλεις της Αφρικής. Από εκεί μεταβαίνει στην Αϊτή για να ανακαλύψει 14.000 τόνους στάχτης από αποτεφρωτήρες απορριμμάτων το 1986 και μετά ξανά πίσω στην Τουρκία, όπου εργάτες στα ναυπηγεία διαλύουν τους τοξικούς σκελετούς αμερικανικών κρουαζιερόπλοιων. Προφανώς και ορισμένες εξαγωγές απορριμμάτων έχουν θετικό αντίκτυπο.
Πολλές από τις ηλεκτρονικές συσκευές που έφτασαν στην Γκάνα ήταν δωρεές ώστε ο κόσμος εκεί να εξοικειωθεί με το Διαδίκτυο. Αντίστοιχα η Κίνα εισήγαγε πλαστικό σε μορφή απορριμμάτων ώστε να χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη.
Χάλυβας από τη Νέα Υόρκη συγκρατεί αυτή τη στιγμή κτίρια στην Ινδία, ενώ αντίστοιχα παραδείγματα μπορεί κανείς να βρει ουκ ολίγα. Πολλές όμως από αυτές τις συναλλαγές δεν παύουν να είναι ιδιαίτερα ασύμφορες για το ένα από τα δύο μέρη, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου το υλικό που αποστέλλεται είναι ιδιαίτερα βρώμικο και ρυπογόνο. Οι τοξικές χημικές ενώσεις εισέρχονται μεταξύ άλλων και στα επιφανειακά ύδατα αυτών των χωρών, δημιουργώντας το φαινόμενο του «ευτροφισμού» που προκαλεί απώλεια βιοποικιλότητας και επηρεάζει άμεσα την τροφική αλυσίδα.
Σύμφωνα με την ακτιβιστική κινηματογραφική ομάδα Plastic Oceans International, η ανθρωπότητα παράγει περισσότερους από 380 εκατομμύρια τόνους πλαστικού κάθε χρόνο, με τις σχετικές αναφορές να δείχνουν πως σχεδόν το 50% αυτού αφορά σκοπούς μιας χρήσης. Κοινώς το παραγόμενο υλικό χρησιμοποιείται για λίγες μόνο στιγμές, ωστόσο μετά την απόρριψή του παραμένει πάνω στον πλανήτη για αρκετές εκατοντάδες χρόνια. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 10 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού απορρίπτονται στους ωκεανούς ετησίως. Τι μπορούμε να κάνουμε;
Η μείωση των υπερβολικών ρύπων του δυτικού κόσμου φαντάζει ευχολόγιο. Η αυστηροποίηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας οδηγεί νομοτελειακά ένα μέρος της παραγωγής προς υπανάπτυκτους προορισμούς. Την ίδια στιγμή, η Κίνα αναδεικνύεται ως ισχυρότατος παίκτης στον τομέα των κατασκευών και της ενέργειας, με την υπερπαραγωγή φθηνών αγαθών να αφαιρεί εντελώς από τη χώρα το χαρακτήρα ενός «θύματος». Ο ασιατικός κόσμος γνωρίζει οικονομική άνοιξη και ως εκ τούτου, εκατομμύρια κατοίκων αγοράζουν για πρώτη φορά ποιοτικά καταναλωτικά αγαθά, καθώς ξεφεύγουν από τις συνθήκες άθλιας φτώχειας. Τέλος, την πρώτη μέρα της δεύτερης θητείας του στο Λευκό Οίκο, ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε εκτελεστική εντολή για την εκ νέου απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της χώρας, η κίνηση αυτή αποσκοπεί στην στήριξη της οικονομίας με την ενίσχυσης της παραγωγής ορυκτών καυσίμων.
Η ουσία του προβλήματος είναι η συνεχώς αυξανόμενη ποσότητα των παραγόμενων ρυπογόνων. Η διαλογή των απορριμμάτων και η ρίψη στους σωστούς κάδους, ουσιαστικά μετατοπίζουν το πρόβλημα σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη. Οι κατά καιρούς συμβάσεις και συνθήκες, μεταξύ των ισχυρών και ανίσχυρων του κόσμου έχουν δεδομένα κενά. Το 2017 η Κίνα απαγόρευσε την εισαγωγή πλαστικών στη χώρα και έτσι μεγάλο μέρος αυτών ταξίδεψαν προς τη Νοτιοανατολική Ασία. Χώρες όπως η Ταϊλάνδη και η Ινδονησία ακολούθησαν το παράδειγμα της. Το θέμα της ανακύκλωσης χρειάζεται σοβαρή αντιμετώπιση από τη ρίζα του. Η εύρεση της επόμενης «χωματερής» κρύβει ουσιαστικά το πρόβλημα κάτω από το χαλί.
22°
