Explainer: Γιατί ο Τραμπ δυσκολεύεται να εξασφαλίσει γρήγορη κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία

Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ συναντήθηκε με τον πρόεδρο Ζελένσκι στη Νέα Υόρκη τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο τότε υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ εξέπεμπε την πεποίθηση ότι θα μπορούσε να τερματίσει σύντομα τον πόλεμο στην Ουκρανία. «Αν κερδίσουμε, νομίζω ότι θα το λύσουμε πολύ γρήγορα», είπε.

Το πόσο γρήγορα εννοούσε ποικίλλει με την πάροδο του χρόνου. Σε τηλεοπτικό ντιμπέιτ λίγες ημέρες νωρίτερα, ο Τραμπ είχε υποσχεθεί ότι «θα το διευθετήσει πριν καν γίνω πρόεδρος». Αυτό ήταν μια κλιμάκωση σε σχέση με την προηγούμενη δέσμευσή του τον Μάιο του 2023 να σταματήσει τις μάχες τις πρώτες 24 ώρες της προεδρίας του.

Ο Τραμπ είναι πλέον στην εξουσία για περισσότερους από δύο μήνες και στον Λευκό Οίκο μπορεί να έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτό ότι η προσπάθεια να τερματιστεί μια τόσο πικρή και περίπλοκη σύγκρουση μπορεί να πάρει χρόνο.

Σε μια τηλεοπτική συνέντευξη το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ παραδέχθηκε ότι όταν υποσχέθηκε να τερματίσει τον πόλεμο σε μια ημέρα, ήταν «λίγο σαρκαστικός».

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τη βραδύτερη πρόοδο από ό,τι ίσως περίμενε η ομάδα Τραμπ

Πρώτον, η πίστη του προέδρου στη δύναμη της προσωπικής του, προσωπικής διπλωματίας μπορεί να ήταν λανθασμένη. Εδώ και καιρό πιστεύει ότι οποιοδήποτε διεθνές πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί αν καθίσει κάτω με έναν άλλο ηγέτη και συμφωνήσει μια συμφωνία. Ο Τραμπ μίλησε για πρώτη φορά με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στις 12 Φεβρουαρίου, μια συζήτηση διάρκειας μιάμισης ώρας, την οποία χαρακτήρισε «εξαιρετικά παραγωγική». Οι δύο ηγέτες μίλησαν ξανά στις 18 Μαρτίου.

Αλλά είναι σαφές ότι αυτές οι τηλεφωνικές συνομιλίες απέτυχαν να εξασφαλίσουν την άμεση προσωρινή κατάπαυση του πυρός διάρκειας 30 ημερών που ήθελε ο Τραμπ. Η μόνη ουσιαστική παραχώρηση που αποσπάστηκε από τον Πούτιν ήταν η υπόσχεση να τερματιστούν οι ρωσικές επιθέσεις στις ουκρανικές ενεργειακές εγκαταστάσεις, μια δέσμευση που κατηγορείται από την Ουκρανία ότι αθέτησε μέσα σε λίγες ώρες από την κλήση.

Δεύτερον, ο Ρώσος πρόεδρος κατέστησε σαφές ότι δεν σκοπεύει να βιαστεί. Τα πρώτα δημόσια σχόλιά του σχετικά με τις διαπραγματεύσεις έγιναν την περασμένη εβδομάδα σε συνέντευξη Τύπου που δόθηκε έναν ολόκληρο μήνα μετά την τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Τραμπ.

Ο Πούτιν έδειξε ότι ήταν αποφασιστικά αντίθετος με τη στρατηγική των ΗΠΑ σε δύο στάδια, δηλαδή την επιδίωξη μιας προσωρινής κατάπαυσης του πυρός προτού μιλήσει για μια πιο μακροπρόθεσμη διευθέτηση. Αντ' αυτού, είπε ότι οι όποιες συνομιλίες πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτό που θεωρεί ως «τις βαθύτερες αιτίες του πολέμου», δηλαδή τους φόβους του ότι μια διευρυνόμενη συμμαχία του ΝΑΤΟ και η ίδια η ύπαρξη της Ουκρανίας ως κυρίαρχου κράτους αποτελούν κατά κάποιον τρόπο απειλή για την ασφάλεια της Ρωσίας. Έθεσε επίσης λεπτομερή ερωτήματα και προϋποθέσεις που πρέπει να απαντηθούν και να τηρηθούν πριν συμφωνηθεί οποιαδήποτε συμφωνία.

Τρίτον, η στρατηγική των ΗΠΑ να στρέψουν την αρχική τους εστίαση στην Ουκρανία μπορεί να έχει εκτιμηθεί λανθασμένα. Ο Λευκός Οίκος κατέληξε στην πεποίθηση ότι ο πρόεδρος Ζελένσκι ήταν το εμπόδιο για την ειρήνη. Δυτικοί διπλωμάτες αναγνωρίζουν ότι η ουκρανική κυβέρνηση άργησε να συνειδητοποιήσει πόσο πολύ είχε αλλάξει ο κόσμος με την άφιξη του Τραμπ.

Αλλά η πίεση των ΗΠΑ στο Κίεβο που οδήγησε στην περιβόητη πλέον αντιπαράθεση στο Οβάλ Γραφείο -όταν ο Τραμπ και ο αντιπρόεδρός του, Τζέι Ντι Βανς, παρενοχλούσαν τον Ουκρανό ηγέτη- κατανάλωσε χρόνο, προσπάθεια και πολιτικό κεφάλαιο.

Έσπασε επίσης τις διατλαντικές σχέσεις, θέτοντας την Ευρώπη και τις ΗΠΑ σε αντιπαράθεση, ένα άλλο διπλωματικό πρόβλημα που χρειάστηκε χρόνο για να διευθετηθεί. Όλο αυτό το διάστημα ο Βλαντιμίρ Πούτιν καθόταν αναπαυτικά και απολάμβανε την παράσταση, περιμένοντας τον χρόνο του.

Τέταρτον, η απόλυτη πολυπλοκότητα της σύγκρουσης καθιστά δύσκολη οποιαδήποτε επίλυση. Η ουκρανική προσφορά ήταν αρχικά για μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός στον αέρα και στη θάλασσα. Η ιδέα ήταν ότι αυτό θα ήταν σχετικά εύκολο να παρακολουθηθεί.

Αλλά στις συνομιλίες της περασμένης εβδομάδας στην Τζέντα, οι ΗΠΑ επέμειναν ότι οποιαδήποτε άμεση κατάπαυση του πυρός θα έπρεπε να περιλαμβάνει και τη μετωπική γραμμή μήκους άνω των 1200 χιλιομέτρων στα ανατολικά. Αυτό κατέστησε αμέσως πιο περίπλοκη την υλικοτεχνική υποδομή για την επαλήθευση οποιασδήποτε εκεχειρίας. Αυτό, φυσικά, απορρίφθηκε στη συνέχεια από τον Πούτιν.

Αλλά ακόμη και η συμφωνία του με την πιο μετριοπαθή πρόταση - να σταματήσουν οι επιθέσεις στις ενεργειακές υποδομές - δεν είναι χωρίς προβλήματα. Είναι οι λεπτομέρειες σχετικά με την πρόταση αυτή που θα απασχολήσουν μεγάλο μέρος των τεχνικών διαπραγματεύσεων που αναμένεται να διεξαχθούν στη Σαουδική Αραβία τη Δευτέρα. Στρατιωτικοί και εμπειρογνώμονες σε θέματα ενέργειας θα καταρτίσουν λεπτομερείς καταλόγους πιθανών σταθμών παραγωγής ενέργειας - πυρηνικών ή άλλων - που θα μπορούσαν να προστατευθούν.

Θα προσπαθήσουν επίσης να συμφωνήσουν ποια οπλικά συστήματα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Αλλά η συμφωνία για τη διαφορά μεταξύ της ενέργειας και άλλων πολιτικών υποδομών μπορεί να πάρει κάποιο χρόνο. Θυμηθείτε: Η Ουκρανία και η Ρωσία δεν συνομιλούν μεταξύ τους- εμπλέκονται χωριστά και διμερώς με τις ΗΠΑ, οι οποίες υπόσχονται να μετακινούνται μεταξύ των δύο πλευρών. Αυτό προσθέτει και πάλι χρόνο.

Πέμπτον, η εστίαση των ΗΠΑ στα οικονομικά οφέλη μιας κατάπαυσης του πυρός αποσπά την προσοχή από την προτεραιότητα του τερματισμού των μαχών. Ο Τραμπ ξόδεψε χρόνο προσπαθώντας να συμφωνήσει μια συμφωνία-πλαίσιο που θα δίνει στις αμερικανικές επιχειρήσεις πρόσβαση σε ουκρανικά κρίσιμα ορυκτά. Κάποιοι το είδαν αυτό ως επένδυση των ΗΠΑ στο μέλλον της Ουκρανίας - άλλοι ως εκβιασμό των φυσικών πόρων της χώρας.

Ο πρόεδρος Ζελένσκι υποστήριξε αρχικά ότι θα μπορούσε να συμφωνήσει σε μια συμφωνία μόνο εάν οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν να παράσχουν στην Ουκρανία εγγυήσεις ασφαλείας για την αποτροπή μελλοντικής ρωσικής επιθετικότητας. Ο Λευκός Οίκος αρνήθηκε, λέγοντας ότι η παρουσία αμερικανικών μεταλλευτικών εταιρειών και εργαζομένων θα ήταν αρκετά αποτρεπτική. Τελικά ο Ζελένσκι παραδέχθηκε την ήττα του και δήλωσε ότι θα συμφωνούσε σε συμφωνία για τα ορυκτά χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας. Αλλά παρά ταύτα, οι ΗΠΑ δεν έχουν ακόμη υπογράψει τη συμφωνία, ελπίζοντας και πάλι να βελτιώσουν τους όρους, ενδεχομένως συμπεριλαμβάνοντας την πρόσβαση ή ακόμη και την ιδιοκτησία ουκρανικών πυρηνικών εργοστασίων.

Ο τερματισμός των πολέμων μπορεί να είναι πολύπλοκος και χρονοβόρος. Δεν θα είχαμε φτάσει σε αυτό το στάδιο χωρίς την πίεση του Τραμπ, αλλά η πρόοδος δεν ήταν τόσο γρήγορη ή απλή όσο πίστευε. Τον Δεκέμβριο του 2018, καθώς έκανε προεκλογική εκστρατεία για την προεδρία, ο Ζελένσκι πρότεινε ότι οι διαπραγματεύσεις με τον Βλαντίμιρ Πούτιν θα ήταν αρκετά απλές. «Πρέπει να μιλήσετε με πολύ απλό τρόπο», είπε στον Ουκρανό δημοσιογράφο Dmytro Gordon.

Με πληροφορίες από BBC