Η Ρουμανία το 2025: Μια χώρα στο παγκόσμιο προσκήνιο

* Γράφει η Diana Nasulea Διδάκτωρ Οικονομικών, Programs Manager στο Institute for Economic Studies Europe (Διεθνή Συνεργάτη του ΚΕΦΙΜ)

Σήμερα, η Ρουμανία αντιμετωπίζει μια πολιτική κρίση που την έχει φέρει στο διεθνές προσκήνιο. Η ακύρωση της προεδρικής υποψηφιότητας του Καλίν Γκεοργκέσκου από το Συνταγματικό Δικαστήριο (CCR) και η επακόλουθη ακύρωση της υποψηφιότητάς του από το Κεντρικό Εκλογικό Γραφείο (BEC) για τις επαναληπτικές εκλογές του Μαΐου 2025 έχουν πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις, διαδηλώσεις και ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στις αφηγήσεις που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στην πραγματικότητα που διαμορφώνεται στο πεδίο της δράσης.

Σε πλατφόρμες όπως το TikTok και το X, η Ρουμανία παρουσιάζεται ως μια δημοκρατία σε ελεύθερη πτώση, με τους υποστηρικτές του Γκεοργκέσκου να καταγγέλλουν εκλογική νοθεία. Προσωπικότητες όπως ο Έλον Μασκ και ο Τζέι Ντι Βανς ενισχύουν τη διάδοση αυτών των ισχυρισμών, υποδαυλίζοντας διεθνώς την εικόνα ότι οι εκλογές εκλάπησαν. Ωστόσο, η κατάσταση είναι πιο σύνθετη, καθώς συνδέεται με θεσμικές ανησυχίες για ξένες παρεμβάσεις, με ένα πολωμένο εκλογικό σώμα και με την ανθεκτικότητα του δημοκρατικού πλαισίου της Ρουμανίας.

Δεδομένου του αυξανόμενου ενδιαφέροντος από φίλους μας στο εξωτερικό, στο κείμενο που ακολουθεί επιχειρώ να εξηγήσω τη σημερινή κατάσταση στη Ρουμανία, τα γεγονότα που οδήγησαν στις πρόσφατες αποφάσεις, και τους λόγους για τους οποίους ένα μέρος του εκλογικού σώματος έλκεται από την ακροδεξιά πολιτική.

Ρουμανία: Η εικόνα στα μέσα ενημέρωσης και η πραγματικότητα

Στο TikTok και στο X, η Ρουμανία παρουσιάζεται ως μία χώρα που βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού. Βίντεο με διαμαρτυρίες— με κάδους απορριμμάτων που καίγονται, με αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα και ανθρώπους να φωνάζουν «Κλέφτες!»— κυριαρχούν στις αναρτήσεις που τροφοδοτούνται από τους υποστηρικτές του Γκεοργκέσκου οι οποίοι βλέπουν τον αποκλεισμό του ως ένα «πραξικόπημα». Αναρτήσεις στο X ενισχύουν αυτή την εικόνα, με τον Μασκ να αναρωτιέται πώς «ένας δικαστής μπορεί να τερματίσει τη δημοκρατία» και τον Βανς να χαρακτηρίζει την ακύρωση των εκλογών ως προδοσία των δημοκρατικών αξιών. Η αφήγηση αυτή αφήνει την αίσθηση ότι ένα ολόκληρο έθνος είναι ενωμένο στην εξέγερσή του ενάντια σε μια αυταρχική ελίτ.

Η πραγματικότητα ωστόσο είναι διαφορετική. Ενώ έγιναν όντως διαδηλώσεις μετά την απόφαση του BEC της 9ης Μαρτίου και την επιβεβαίωση της από το CCR στις 11 Μαρτίου, αυτές ήταν αξιωσημείωτες αλλά όχι μαζικές. Εκατοντάδες ήταν τα άτομα που συγκρούστηκαν με την αστυνομία στο Βουκουρέστι, αλλά όχι δεκάδες χιλιάδες όπως υπονόησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ακόμη και εντός της εκλογικής βάσης του Γκεοργκέσκου που αντιστοιχούσε στο 22,9% των ψήφων στην αναμέτρηση του Νοεμβρίου του 2024, η απάθεια φαίνεται να επικρατεί έναντι της επανάστασης. Μια δημοσκόπηση της Inscop τον Ιανουάριο του 2025 επισημαίνει ότι το 87,5% των Ρουμάνων εξακολουθεί να υποστηρίζει την συμμετοχή στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, κάτι που αντικρούει τους ισχυρισμούς περί μιας ευρείας φιλορωσικής στροφής. Το χάσμα είναι συνεπώς πραγματικό, αλλά η κατάσταση απέχει πολύ από την υπαρξιακή κρίση που απεικονίζεται στο διαδίκτυο.

Γιατί αποκλείστηκε ο Γκεοργκέσκου;

Η κρίση ξεκίνησε με την απροσδόκητη άνοδο του Καλίν Γκεοργκέσκου στις εκλογές του Νοεμβρίου του 2024, όπου συγκέντρωσε το 22,9% των ψήφων χάρη σε μια εκστρατεία που αξιοποίησε αποτελεσματικά το TikTok και εκμεταλλεύτηκε την ευρεία απογοήτευση των πολιτών. Ως ανεξάρτητος υποψήφιος χωρίς την υποστήριξη από παραδοσιακά κόμματα, ο Γκεοργκέσκου αυτοπαρουσιάστηκε ως ένθερμος εθνικιστής, καταγγέλλοντας τους δεσμούς της Ρουμανίας με τους δυτικούς θεσμούς. Επανειλημμένα κάλεσε τη χώρα να επανεξετάσει τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ, προειδοποιώντας ότι αυτή η δέσμευση την εμπλέκει σε ξένους πολέμους και περιορίζει την αυτονομία της. Παράλληλα, επέκρινε την ΕΕ ως ένα αυταρχικό σύστημα που διαβρώνει την οικονομική και πολιτιστική ανεξαρτησία της Ρουμανίας. Αυτή η πλατφόρμα του εναντίον του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, ο θαυμασμός που εξέφραζε για την εποχή του Μεσοπολέμου και οι αμφιλεγόμενες αναφορές του στη Σιδηρά Φρουρά είχαν βαθιά απήχηση σε ψηφοφόρους που είχαν κουραστεί από τη στασιμότητα και την ξένη επιρροή, ιδίως μεταξύ της διασποράς των Ρουμάνων στη Δυτική Ευρώπη (ανθρώπων απογοητευμένων από την τρέχουσα κατάσταση στις χώρες στις οποίες ζουν) και των αγροτικών κοινοτήτων που αναζητούν την αποκατάσταση της εθνικής υπερηφάνειας. Η άνοδός του Γκεοργκέσκου επισκιάστηκε ωστόσο από αναφορές των ρουμανικών μυστικών υπηρεσιών, οι οποίες αποχαρακτηρίστηκαν μετεκλογικά, και μιλούσαν για ρωσική παρέμβαση: 800 μέχρι πρότινος αδρανείς λογαριασμοί στο TikTok και 25.000 που δημιουργήθηκαν προς τούτο προωθούσαν συντονισμένα περιεχόμενο υπέρ του Γκεοργκέσκου , υποστηριζόμενοι από σχεδόν 1 εκατομμύριο ευρώ αδιαφανούς χρηματοδότησης, παρά τον ισχυρισμό του Γκεοργκέσκου για εκστρατεία μηδενικού κόστος. Στις 6 Δεκεμβρίου 2024, το CCR ακύρωσε τις εκλογές επικαλούμενο χειραγώγηση των ψήφων, αδιαφανή χρηματοδότηση και τους κινδύνους εθνικής ασφάλειας που συνδέονται με αυτήν τη διαδικτυακή επιχείρηση.

Στη συνέχεια, στις 7 Μαρτίου του 2025, Ο Γκεοργκέσκου υπέβαλε αίτηση για να συμμετάσχει εκ νέου στις επαναληπτικές εκλογές του Μαΐου. Στις 9 Μαρτίου, το BEC απέρριψε την υποψηφιότητά του, επικαλούμενο ως λόγους μη επιλεξιμότητας τις παραβιάσεις κατά την προηγούμενη προεκλογική του εκστρατεία που συνδέονται με την απόφαση του Δεκεμβρίου του CCR. Το Κεντρικό Εκλογικό Γραφείο υποστήριξε ότι ο Georgescu δεν πληροί τις συνταγματικές απαιτήσεις σχετικά με τη διαφάνεια και τη δέσμευσή του έναντι της δημοκρατίας, αναφέροντας την προηγούμενη περίπτωση αποκλεισμού της ακροδεξιάς Diana Șoșoacă τον Οκτώβριο του 2024 λόγω αντισημιτικής και φιλορωσικής ρητορικής. Ο δημόσιος έπαινος του Georgescu προς τη Σιδηρά Φρουρά και η απόρριψη της συμμετοχής της χώρας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ ενίσχυσαν το επιχείρημα το Γραφείου, καθώς αντίκεινται προς τις νομικές υποχρεώσεις της Ρουμανίας προς τις δυτικές συμμαχίες της.

Ο Γκεοργκέσκου άσκησε έφεση στις 10 Μαρτίου, αλλά στις 11 Μαρτίου, το CCR επικύρωσε ομόφωνα την απόφαση του BEC. Η τελική απόφαση του δικαστηρίου στηρίχθηκε στην προηγούμενη ακύρωσή, τονίζοντας ότι η υποψηφιότητα του Γκεοργκέσκου είναι ασύμβατη με τις δημοκρατικές αρχές της Ρουμανίας λόγω των στοιχείων που καταδεικνύουν χειραγώγηση από το εξωτερικό και των εξτρεμιστικών του θέσεων. Αυτό το διπλό χτύπημα – η ακύρωση του BEC και η επικύρωσή της από CCR - ουσιαστικά τον απέκλεισε από τον εκλογικό αγώνα, πυροδοτώντας βίαιες διαδηλώσεις, αλλά και ενισχύοντας τη θεσμική αποφασιστικότητα της Ρουμανίας έναντι των απειλών που αντιλαμβάνεται.

Γιατί η ακροδεξιά; Οι κοινωνικοί λόγοι

Η απήχηση της ακροδεξιάς που καταδεικνύεται από τον Γκεοργκέσκου και κόμματα όπως το AUR (που έλαβε το 18% στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου 2024), αντανακλά βαθιά ριζωμένες απογοητεύσεις των πολιτών. Η οικονομική στασιμότητα –το κατά κεφαλήν ΑΕΠ υπολείπεται της Δυτικής Ευρώπης— σε συνδυασμό με την παραμέληση της υπαίθρου και το υψηλό ποσοστό λειτουργικού αναλφαβητισμού (42% σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ για το 2023), έχουν ενισχύσει τη δυσπιστία των πολιτών έναντι του πολιτικού κατεστημένου. Το σύνθημα «Πρώτα η Ρουμανία» του Γκεοργκέσκου, και η αντίθεσή του στη συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, βρήκε απήχηση μεταξύ των Ρουμάνων της διασποράς στην Ιταλία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίοι αισθάνονται ότι η Κυβέρνηση τους αγνοεί και έχουν αναθεωρήσει την ιδεατή εικόνα που είχαν για τη Δύση κατά την τελευταία δεκαετία. Ταυτόχρονα, οι ψηφοφόροι της υπαίθρου αναζητούν απλές λύσεις σε περίπλοκα προβλήματα. Η εκστρατεία του TikTok αξιοποίησε αυτά τα αισθήματα, προσφέροντας συναισθηματικό εθνικισμό αντί για πολιτική ουσία.

Ο αναλυτής Mihnea Măruță έχει περιγράψει αυτή τη στροφή ως μια κρίση ταυτότητας και εμπιστοσύνης. Παρ’ όλο που οι δεκαετίες της διαφθοράς και υποταγής στην ΕΕ έχουν τροφοδοτήσει εκκλήσεις για μεγαλύτερη εθνική κυριαρχία, εδώ έχουμε περισσότερο ένα κίνημα διαμαρτυρίας παρά μια δομημένη ιδεολογική μεταστροφή — μόνο το 4,1% των Ρουμάνων υποστηρίζει φιλορωσικές πολιτικές (Inscop, Ιανουάριος 2025).

Τι έπεται για τη Ρουμανία;

Με τον Γκεοργκέσκου εκτός αναμέτρησης, οι εκλογές της 4ης Μαΐου 2025 (και ο δεύτερος γύρος της 18ης Μαΐου) εισέρχονται σε μια κρίσιμη φάση. Η προθεσμία της 15ης Μαρτίου για να υποβάλουν οι υποψήφιοι 200.000 υπογραφές πλησιάζει και το πεδίο διαμορφώνεται ως εξής:

• Crin Antonescu (Συνασπισμός PNL-PSD): Ένας βετεράνος φιλελεύθερος, φιλοδυτικός και υποστηριζόμενος από συνασπισμό δυνάμεων υποψήφιος, αν και δεν έχει τη λαϊκιστική ενέργεια του Γκεοργκέσκου.
• Nicușor Dan (Ανεξάρτητος) – Δήμαρχος του Βουκουρεστίου, ένας πραγματιστής μεταρρυθμιστής με έντονη απήχηση στα αστικά κέντρα.
• Elena Lasconi (USR): Η κεντρώα ηγέτιδα της USR, που θα αντιμετωπίζε προηγουμένως τον Γκεοργκέσκου στον δεύτερο γύρο, παραμένει μια προσωπικότητα υπέρ της ΕΕ και εναντίον της διαφθοράς.
• George Simion (AUR): Ο ηγέτης του AUR επιβεβαίωσε τελικά την υποψηφιότητά του, ελπίζοντας να συγκεντρώσει τους ακροδεξιούς ψηφοφόρους, αν και του λείπει η ορμή του TikTok που χαρακτήριζε τον Γκεοργκέσκου.
• Anamaria Gavrilă (POT): Ηγέτιδα του Κόμματος των Νέων (POT), ευθυγραμμισμένη με την AUR και τη βάση του Γκεοργκέσκου, αλλά η ατομική της απήχηση είναι αβέβαιη.
• Βίκτορ Πόντα (Ανεξάρτητος): Ο πρώην πρωθυπουργός και πρώην ηγέτης του PSD, μεταπήδησε προς τα δεξιά και μπήκε στην εκλογική κούρσα στις 12 Μαρτίου 2025. Η επιστροφή του έχει πυροδοτήσει διαμάχες και πολλοί, συμπεριλαμβανομένου του Σιμιόν, αμφιβάλλουν ότι θα ξεπεράσει το 5%.

Το βασικό ζήτημα παραμένει η σταθερότητα. Εάν η ακροδεξιά αισθάνεται περιθωριοποιημένη, οι διαδηλώσεις θα μπορούσαν να κλιμακωθούν. Ωστόσο, δεδομένων των επιπέδων συμμετοχής στις διαδηλώσεις αυτές μέχρι στιγμής, η εκτεταμένη αναταραχή φαίνεται απίθανη. Η κυβέρνηση υπό την ηγεσία του PSD επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης —ιδιαίτερα της ρωσικής επιρροής— ενώ παράλληλα ενισχύει τη θεσμική νομιμότητα. Μια διαφανής εκλογική διαδικασία και ένας ξεκάθαρος φιλοδυτικός νικητής θα μπορούσαν να αποκαταστήσουν την ηρεμία μέχρι το καλοκαίρι του 2025, αν και η κριτική από τις ΗΠΑ και τα πιθανά ρήγματα στον κυβερνητικό συνασπισμό προσθέτουν αβεβαιότητα.

Η τακτική της Ρωσίας

Η Ρωσία εκμεταλλεύεται την κρίση της Ρουμανίας για να αμφισβητήσει τη δημοκρατική της νομιμότητα. Στις 11 Μαρτίου 2025, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ χαρακτήρισε τις εκλογές στη Ρουμανία «παράνομες» χωρίς τη συμμετοχή του Γκεοργκέσκου, χαρακτηρίζοντας ταυτόχρονα τον αποκλεισμό του «παραβίαση όλων των δημοκρατικών κανόνων στην καρδιά της Ευρώπης» (Politico, 11 Μαρτίου 2025). Η δήλωση αυτή έγινε μετά από την επικύρωση της απαγόρευσης του BEC από το CCR, με τον Πεσκόφ να ισχυρίζεται ότι οποιαδήποτε εκλογική διαδικασία που εξαιρεί τον ακροδεξιό, φιλορώσο υποψήφιο -ο οποίος αποκλείστηκε λόγω των ενδείξεων για παρέμβασεις που υποστηρίζονταν από τη Μόσχα το 2024- δεν θα έχει εγκυρότητα. Η Μόσχα αρνείται τον οποιονδήποτε ρόλο στην εκστρατεία TikTok του Γκεοργκέσκου, απορρίπτοντας τους ισχυρισμούς των ρουμανικών μυστικών υπηρεσιών ως «πλήρη ανοησία».

Αυτή η ρητορική ταιριάζει με την τακτική της Ρωσίας να εκμεταλλεύεται τους διχασμούς στην Ευρώπη, ιδιαίτερα σε κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ όπως η Ρουμανία, έναν βασικό υποστηρικτή της Ουκρανίας. Αμφισβητώντας τη διαδικασία, το Κρεμλίνο στοχεύει να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς της Ρουμανίας και να ενισχύσει τις ακροδεξιές καταγγελίες, ακόμη και όταν οι υποστηρικτές του Γκεοργκέσκου διαμαρτύρονται για τις κατά τη γνώμη τους κλεμμένες εκλογές. Οι αναλυτές θεωρούν ότι αυτή είναι μια στρατηγική κίνηση που στοχεύει στην αποσταθεροποίηση ενός συμμάχου πρώτης γραμμής, αξιοποιώντας τις εσωτερικές εντάσεις στη Ρουμανία για να αποδυναμωθεί η ευθυγράμμισή της με τη Δύση.

Και όπως έχει καταδείξει η ιστορία, όταν η Ρωσία υποστηρίζει έναν υποψήφιο, αυτό δεν είναι ποτέ τυχαίο.

Η ευρύτερη εικόνα

Η κρίση της Ρουμανίας δοκιμάζει τη δημοκρατική της ανθεκτικότητα. Οι ενέργειες των BEC και CCR, που υποστηρίζονται από ηγέτες της ΕΕ, παρουσιάζουν τον αποκλεισμό του Γκεοργκέσκου ως μια πράξη άμυνας έναντι υβριδικών απειλών, ενισχύοντας τον ρόλο της Ρουμανίας στο ΝΑΤΟ στο πλευρό της Ουκρανίας. Ωστόσο, το υπερατλαντικό ρήγμα -ο σκεπτικισμός του Μασκ και του Βανς- θολώνει αυτή την εικόνα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στρεβλώνουν τα διακυβεύματα, αλλά η πραγματικότητα δείχνει ένα έθνος που εξισορροπεί την απογοήτευση με την εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Η απήχηση της ακροδεξιάς δεν θα εξασθενίσει αν δεν αντιμετωπιστεί η ανισότητα και η έλλειψη συμμετοχής, αλλά προς το παρόν, η πορεία της Ρουμανίας προς τα εμπρός θα κριθεί στις κάλπες και όχι στους δρόμους.