Η υγειονομική περίθαλψη δεν είναι εγγυημένο δικαίωμα στις ΗΠΑ. Το σύστημα Υγείας καθρεφτίζει με τον σαφέστερο δυνατό τρόπο τις κοινωνικές ανισότητες
Το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι περίπλοκο, ακριβό και κυρίως ιδιωτικό αντίθετα από ό,τι συμβαίνει σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, όπου η καθολική υγειονομική περίθαλψη είναι καθολική και δημόσια. Η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ θα επιδεινώσει μια ήδη δύσκολη κατάσταση που φαίνεται χωρίς προοπτική. Ήδη ο διορισμός του Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ στο υπουργείο Υγείας σηματοδοτεί την αδιαφορία για την ίδια την επιβίωση των Αμερικανών. Ο Κένεντι, αν και έχει περιβαλλοντικές ευαισθησίες, κινείται πλέον στο φάσμα των ελευθεριακών που αντιτίθενται σε οποιαδήποτε κοινωνική παροχή.
Αν και το σύστημα των ΗΠΑ είναι συνδυασμός ιδιωτικής και δημόσιας ασφάλισης, ο ιδιωτικός τομέας είναι πολύ ευρύτερος. Δεν υπάρχει αυτόματη κάλυψη για όλους τους πολίτες. Περίπου το 50% των Αμερικανών έχουν ασφάλιση υγείας μέσω του εργοδότη τους, αλλά μπορούν επίσης να αγοράσουν ιδιωτική ασφάλιση μέσω του Affordable Care Act (ACA) Marketplace ή απευθείας από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Όπως παντού, τα προγράμματα ποικίλλουν ως προς το κόστος και την κάλυψη, με μηνιαία ασφάλιστρα, εκπτώσεις και συμπληρωματικές πληρωμές. Γενικά πάντως, οι ασφαλιστικές εταιρείες είναι εξαιρετικά δύστροπες και ανοιχτά κερδοσκοπικές. Όσο για τα κυβερνητικά προγράμματα, παρέχουν ασφάλιση σε συγκεκριμένες ομάδες: το πρόγραμμα Medicare καλύπτει ηλικιωμένους (65+) και ορισμένα άτομα με ειδικές ανάγκες· το Medicaid καλύπτει άτομα και οικογένειες χαμηλού εισοδήματος (που χρηματοδοτούνται από κοινού από ομοσπονδιακές και πολιτειακές κυβερνήσεις)· το CHIP (Πρόγραμμα Παιδικής Ασφάλισης Υγείας) καλύπτει παιδιά οικογενειών που κερδίζουν πάρα πολλά για να εγγραφούν στο Medicaid αλλά όχι αρκετά για να αποκτήσουν ιδιωτική ασφάλιση· το VA (Veterans Affairs) & TRICARE καλύπτει τους στρατιωτικούς, είτε είναι βετεράνοι, είτε εν ενεργεία. Το Medicare, το Medicaid και το VA χρηματοδοτούνται από τους φόρους.
Ακόμα κι αν οι εργαζόμενοι ασφαλίζονται μέσω του εργοδότη τους, πληρώνουν ένα μέρος από την τσέπη τους —αναλόγως με το «πόση» κάλυψη ζητούν. Το μέρος που παραμένει ακάλυπτο, όπως είναι συχνά η οδοντοϊατρική φροντίδα, είναι πάρα πολύ ακριβό. Γενικά, το κόστος είναι το υψηλότερο στον κόσμο: οι ΗΠΑ ξοδεύουν περίπου 4,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για την υγειονομική περίθαλψη (περίπου 18% του ΑΕΠ). Καθώς οι επισκέψεις σε γιατρούς, οι παραμονές στο νοσοκομείο και οι συνταγές είναι περίπου 5-10 φορές ακριβότερες από ό,τι στις ευρωπαϊκές χώρες, τα χρέη σε γιατρούς και νοσοκομεία είναι η κύρια αιτία ατομικής χρεοκοπίας στις ΗΠΑ. Εκτιμάται ότι ο Αμερικανός πολίτης οφείλει 20.000 δολάρια κατά μέσον όρο σε γιατρούς και κλινικές.
Το σύστημα Υγείας καθρεφτίζει με τον σαφέστερο δυνατό τρόπο τις κοινωνικές ανισότητες: τα πλουσιότερα άτομα λαμβάνουν φροντίδα υψηλής ποιότητας, ενώ περίπου το 8% των Αμερικανών είναι ανασφάλιστοι (27 εκατομμύρια άτομα το 2023). Ένα ποσοστό 10-15% παλεύει καθημερινά με εγκρίσεις ασφάλισης, αιφνιδιαστικούς λογαριασμούς και περίπλοκες τιμές νοσοκομείων. Αναμφισβήτητα γίνονται περιττές εξετάσεις που χρεώνονται σε εξωφρενικές τιμές. Ο νόμος για την προσιτή φροντίδα (ACA / «Obamacare») που εισήχθη το 2010, είχε στόχο την επέκταση του Medicaid και τη δημιουργία ασφαλιστικών αγορών με επιδοτήσεις για Αμερικανούς με χαμηλό εισόδημα. Επίσης, έπαιρνε μέτρα ώστε οι ασφαλιστές να μην αρνούνται την κάλυψη π.χ. σε καπνιστές ή παχύσαρκους, και να περιλαμβάνουν φροντίδα μητρότητας και υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Η χαμηλή ποιότητα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας παίζει σημαντικό ρόλο στην τυχαία εγκληματικότητα στις ΗΠΑ. Πάντως, αν και το πρόγραμμα του Ομπάμα μείωσε τον αριθμό των ανασφάλιστων, το κόστος υγειονομικής περίθαλψης παρέμεινε πολύ υψηλό.
Ήδη από την εποχή του Ρόναλντ Ρέιγκαν, τα Επείγοντα υποχρεούνται να δέχονται τους πάντες, ανεξάρτητα από το αν είναι ασφαλισμένοι. Αλλά, τα ασθενοφόρα δεν είναι δωρεάν: η τιμή κλήσης ασθενοφόρου κυμαίνεται γύρω από 400 μέχρι 2.500 δολάρια, ανάλογα με την ώρα της ημέρας και τις πολιτειακές διατάξεις. Προστίθενται οι τιμές των φαρμάκων, από τις υψηλότερες παγκοσμίως, οι οποίες οδηγούν πολλούς Αμερικανούς στο να εισάγουν φάρμακα από τον Καναδά. Μια διανυκτέρευση στο νοσοκομείο στοιχίζει από 2.500-4.500 δολάρια, ένας τοκετός χωρίς επιπλοκές γύρω στις 20.000 και μια μαγνητική τομογραφία έως και 5.000 δολάρια.
Η υγειονομική περίθαλψη δεν είναι εγγυημένο δικαίωμα στις ΗΠΑ. Πράγμα που σημαίνει ότι όποιος χάνει τη δουλειά του, χάνει την ασφάλιση υγείας εκτός αν πληροί τις προϋποθέσεις για το πολύ ακριβό σύστημα COBRA, το οποίο επιτρέπει στους εργαζομένους να συνεχίσουν την ασφαλιστική τους κάλυψη μετά από απόλυση ή παραίτηση, για περιορισμένο χρονικό διάστημα, με δικά τους έξοδα. Ακόμα και τα δημόσια προγράμματα έχουν πολλούς περιορισμούς: για παράδειγμα, το Medicare καλύπτει τη νοσοκομειακή περίθαλψη, αλλά όχι τις επισκέψεις σε γιατρούς, ούτε τα συνταγογραφούμενα φάρμακα (πρόσθετο σχέδιο), τη μακροχρόνια φροντίδα, τα οδοντιατρικά, την όραση ή τα βοηθήματα ακοής. Όσο για το Medicaid, η εκλεξιμότητα διαφέρει ανάλογα με την πολιτεία και είναι ένας κυκεώνας: πρέπει να αποδείξεις ότι είσαι σχεδόν άπορος κι ότι δεν φταις για την ένδειά σου.
Για να είσαι μετρίως ασφαλισμένος στις ΗΠΑ πρέπει να πληρώνεις σχεδόν 1.000 δολάρια μηνιαίως (είτε σε κρατήσεις μέσω της εργοδοσίας, είτε με πληρωμή σε ασφαλιστική εταιρεία). Πολλοί Αμερικανοί ξοδεύουν το 10-20% του εισοδήματός τους στην υγειονομική περίθαλψη, ενώ ένα 2% περίπου χρησιμοποιεί το φιλανθρωπικό GoFundMe για να πληρώσουν τα ιατρικά τους έξοδα.
Είναι ικανοποιητική η υγειονομική περίθαλψη των ΗΠΑ από επιστημονική και ιατρική άποψη; Εξαρτάται. Γενικά, η κερδοσκοπία καθιστά τους γιατρούς διεκπεραιωτικούς: αν και ΗΠΑ κυριαρχούν στην ιατρική καινοτομία με ιδρύματα όπως το Harvard Medical School, η Mayo Clinic, το Johns Hopkins και το Stanford, υπάρχουν λαϊκά νοσοκομεία που δεν βρίσκονται στο ύψος της αμερικανικής φήμης. Οι ΗΠΑ διαθέτουν περισσότερους σαρωτές μαγνητικής τομογραφίας κατά κεφαλήν από τις περισσότερες χώρες, εφαρμόζουν την τεχνητή νοημοσύνη, τη ρομποτική χειρουργική και την ιατρική ακριβείας, αλλά η τεχνολογία αιχμής περιορίζεται στα ιδρύματα υψηλού κύρους. Πολλές θεραπείες είναι πολύ ακριβές για ανασφάλιστους ή υποασφαλισμένους ασθενείς, ενώ οι πειραματικές θεραπείες —όπως π.χ. η γονιδιακή θεραπεία για τη σπονδυλική μυϊκή ατροφία (SMA) (Zolgensma)— κοστίζουν εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια, ακόμα και εκατομμύρια. Ακριβώς λόγω της ιδιωτικής φύσης του συστήματος, υπάρχει έλλειψη γιατρών σε αγροτικές περιοχές και ο χρόνος αναμονής για ειδικούς είναι πολύ μεγάλο (ένας ασθενής μπορεί να περιμένει μήνες για έναν δερματολόγο, αλλά μπορεί να συμμετέχει αμέσως σε πρωτοποριακή θεραπεία για τον καρκίνο σε κορυφαία νοσοκομεία). Παρά την επιστημονική αριστεία, τα αποτελέσματα για την υγεία είναι χειρότερα από ό,τι σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες: οι ΗΠΑ έχουν χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής (77 χρόνια) από τον Καναδά (82), τη Γαλλία (82) και την Ιαπωνία (84), υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, χρόνιων ασθενειών, βίας με όπλα λόγω έλλειψης πρόσβασης στην ψυχιατρική, υψηλότερη βρεφική θνησιμότητα (5,4 ανά 1.000 γεννήσεις) από τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και την Ιαπωνία. Από την άλλη πλευρά, τα ποσοστά επιβίωσης των καρκινοπαθών είναι υψηλότερα, ιδιαίτερα για τον καρκίνο του μαστού, του παχέος εντέρου και του προστάτη λόγω προληπτικών εξετάσεων και προηγμένων θεραπειών.
Τέλος, υπάρχει το πρόβλημα της ιατρικής ηθικής: το ίδιο το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης δημιουργεί μια σειρά από ηθικές προκλήσεις. Οι γιατροί λειτουργούν σε ένα κερδοσκοπικό σύστημα που τους πιέζει να λάβουν αποφάσεις με βάση οικονομικά κίνητρα και όχι με βάση τις ανάγκες των ασθενών. Καθώς οι γιατροί αμείβονται ανά διαδικασία κερδίζουν περισσότερα αν κάνουν περισσότερες εξετάσεις, χειρουργικές επεμβάσεις ή θεραπείες ακόμη και αν αυτές δεν είναι απαραίτητες. Τα νοσοκομεία προωθούν τις κερδοφόρες υπηρεσίες και ενθαρρύνουν τους γιατρούς να παραπέμπουν ασθενείς για επεμβάσεις υψηλού κόστους. Επιπλέον, οι φαρμακοβιομηχανίες επηρεάζουν τους γιατρούς οι οποίοι απολαμβάνουν προνόμια (ταξίδια, αμοιβές για ομιλίες) για τη συνταγογράφηση συγκεκριμένων φαρμάκων: αυτή η πρακτική δεν είναι παράνομη στις ΗΠΑ. Η επιρροή της Big Pharma διαβρώνει το σύστημα Υγείας: πολλές κλινικές δοκιμές χρηματοδοτούνται από εταιρείες φαρμάκων, δημιουργώντας μεροληψία στην ιατρική έρευνα, ενώ η FDA προχωρεί σε βιαστικές εγκρίσεις· μερικά νέα φάρμακα και συσκευές βγαίνουν στην αγορά υπερβολικά σύντομα· κι αργότερα αποδεικνύονται επικίνδυνα.
Όλα αυτά έχουν συμβάλει, εδώ και μερικές δεκαετίες, στη στασιμότητα, ακόμα και στη μείωση του προσδόκιμου ζωής στις ΗΠΑ, στην εκτεταμένη νοσηρότητα του πληθυσμού και στην αύξηση της βρεφικής θνησιμότητας.
11°
