Η δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου των ΗΠΑ και οι αναλογίες με την περίοδο του Μεσοπολέμου
Είναι τον Μάιο του 1927, όταν ο Τσαρλς Λίντμπεργκ, ένας άγνωστος πιλότος από την Μινεσσότα, θα καταφέρει το μέχρι τότε ακατόρθωτο να πετάξει, μόνος τους με ένα μικρό μονοπλάνο, από τη Νέα Υόρκη στο Παρίσι, χωρίς ενδιάμεση στάση, μέσα σε 33 ώρες και 30 λεπτά. Το εντυπωσιακό επίτευγμά του θα τον καταστήσει εθνικό ήρωα στην Αμερική, αλλά και διάσημο παγκοσμίως. Ωστόσο, πέντε χρόνια αργότερα, όταν ξαναβρεθεί στο επίκεντρο της δημοσιότητας, θα είναι εξαιτίας μιας οικογενειακής τραγωδίας. Άγνωστοι θα απαγάγουν από το σπίτι του τον δίχρονο γιο του, το πτώμα του οποίου θα βρεθεί λίγο μετά σε αποσύνθεση σε παραπλήσιο δάσος στο Νιου Τζέρσεϊ. Για την ειδεχθή αυτή δολοφονία θα κατηγορηθεί τελικά και θα καταδικαστεί σε θάνατο το 1935 ένας πρώην κατάδικος Γερμανός μετανάστης.
Είμαστε στην εποχή που τα σύνεφα του πολέμου έρχουν αρχίσει να πυκνώνουν ξανά στην Ευρώπη, καθώς η Γερμανία του Χίτλερ επανεξοπλίζεται. Για τον λόγο αυτό είναι που οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις θα στείλουν στη Γερμανία τον Λίντμπεργκ (που στο μεταξύ έχει μετεγκατασταθεί στην Αγγλία) προκειμένου να εκτιμήσει επακριβώς τη στρατιωτική πρόοδο των ναζί. Ο ίδιος θα πραγματοποιήσει αρκετά ταξίδια στη Γερμανία, παρακολουθώντας μάλιστα και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936. Παραδόξως, η επαφή του με τη χώρα αυτή, από την οποία προερχόταν και ο υποτιθέμενος δολοφόνος του παιδιού του, θα τον ενθουσιάσει στην περίοδο της ναζιστικοποίησής της. Σε ένα γράμμα σε φίλο του, θα κατακεραυνώνει μάλιστα την «αυστηρά πουριτανική άποψη που επικρατεί στην Αμερική ότι οι δικτατορίες είναι κατ' ανάγκη κάτι λάθος, κακό και επικίνδυνο, και ότι τίποτα καλό δεν έχουν να προσφέρουν σε κανέναν – σε συνδυασμό όχι μόνο με τον τρόπο με τον οποίο οι εφημερίδες μας παρουσιάζουν τον Χίτλερ σαν κλόουν, αλλά και, φυσικά, με την πολύ έντονη εβραϊκή προπαγάνδα από τις εβραϊκής ιδιοκτησίας εφημερίδες».
Αντιλαμβανόμενος ότι έχει να κάνει με έναν ομοϊδεάτη, ο αρχιναζί Χέρμαν Γκέρινγκ θα του απονείμει, τον Οκτώβριο του 1938, ένα χρυσό παράσημο με σβάστικες το οποίο ο Λίντμπεργκ θα φυλάσσει σε όλη τη ζωή του με μεγάλη υπερηφάνια. Από εκεί και μετά η αντισημιτική και η ρατσιστική του ρητορική θα ενταθεί, όπως επίσης και η υποστήριξη θέσεων υπέρ του αμερικανικού απομονωτισμού. Όταν το 1940 ιδρυθεί στο πανεπιστήμιο του Γέηλ η οργάνωση «Πρώτα η Αμερική» (America first), ο διάσημος πιλότος που έχει στο μεταξύ ενταχθεί στην στρατιωτική αεροπορία, θα σπεύσει να δώσει μια εμπρηστική ομιλία κατά του Ρούζβελτ που θέλει να εμπλέξει τη χώρα σε ένα ξένο και πανάκριβο πόλεμο, τον οποίο προωθεί για τα δικά του συμφέροντα το «λόμπι των Εβραίων».
Θα ακολουθήσουν και άλλες ομιλίες όπως και ραδιοφωνικές παρεμβάσεις υπέρ του αμερικανικού απομονωτισμού, πάντα στο πλαίσιο της οργάνωσης αυτής που θα έχει αρχίσει να αποκτά χιλιάδες μέλη σε όλη την χώρα ενώ η δική του φήμη θα γιγαντώνεται, δημιουργώντας προσδοκίες σε πολλούς οπαδούς των απόψεών του ότι θα μπορούσε ακόμη και να κατέβει υποψήφιος για Πρόεδρος των ΗΠΑ. Ωστόσο, η απρόκλητη επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ το 1941 που θα υποχρεώσει τη χώρα να μπει επίσημα σε πόλεμο με τις Δυνάμεις του Άξονα, θα καταστήσει άκυρες τις απόψεις των απομονωτιστών ενώ και η οργάνωση «Πρώτα η Αμερική» θα διαλυθεί. Για τον δε Ρούζβελτ, ο Λίντμπεργκ θα έχει γίνει πια κόκκινο πανί.
Την ιστορία αυτή αφηγείται ο Φίλιπ Ροθ στο βιβλίο του, «Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής» (Πόλις, 2007) αλλά ως δυστοπία. Στο μυθιστόρημα, ο Αμερικανός συγγραφέας βάζει τον Λίντμπεργκ όχι μόνο να κατεβαίνει τελικά υποψήφιος Πρόεδρος αλλά και να κερδίζει τις εκλογές. Ακολούθως, πιστός στις εθνικιστικές και ρατσιστικές απόψεις του, θα υπογράψει υποτίθεται ένα σύμφωνο «εγκάρδιας συνεννόησης» με τον Χίτλερ, και θα εγκαταλείψει την Ευρώπη και τους Εβραίους στην ολέθρια τύχη τους. Οι δε Εβραίοι της Αμερικής θα ζουν έκτοτε με τον τρόμο της εκδίωξής τους, όπως ακριβώς έκανε το ναζιστικό καθεστώς που είχε στο μεταξύ επικρατήσει πλήρως στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Ό,τι πριν από χρόνια φάνταζε δυστοπικό και αδιανόητο για την παλιότερη φιλελεύθερη δημοκρατία του πλανήτη, είναι σε πλήρη εξέλιξη μπροστά στα τρομοκρατημένα μάτια μας
Ενώ προφανώς όταν έγραφε ο Ροθ το δυστοπικό αυτό μυθιστόρημα, πριν από περίπου 20 χρόνια, εκείνο που ήθελε να δείξει είναι οι πολλές ενδεχομενικότητες της ιστορίας, καθώς τίποτε δεν είναι νομοτελειακό σε αυτή, σήμερα αυτό που ζούμε στην Αμερική και στην Ευρώπη, μετά την άνοδο του Τραμπ και την κυριαρχία των απόψεών του, είναι μια κανονική και απολύτως φρικτή πραγματικότα. Ό,τι πριν από χρόνια μπορεί να φάνταζε δυστοπικό και αδιανόητο για την παλιότερη φιλελεύθερη δημοκρατία του πλανήτη, την ηγέτιδα δύναμη του μεταπολεμικού κόσμου και τη θριαμβεύτρια επί του ναζισμού, του ολοκληρωτισμού και του Ψυχρού Πολέμου, αυτή τη στιγμή είναι σε πλήρη εξέλιξη μπροστά στα τρομοκρατημένα μάτια μας.
Οι αναλογίες με την περίοδο του μεσοπολέμου είναι βέβαια παραπάνω από εμφανείς. Είναι χαρακτηριστικό ότι επιστρέφουν στην ημερήσια διάταξη έννοιες που είχαμε την εντύπωση –στη Δύση τουλάχιστον– ότι αφορούσαν μόνο το παρελθόν: ιμπεριαλισμός, αυτοκρατορίες, απολυταρχία, φασισμός, παρεμβατισμός σε ξένες δημοκρατίες, διώξεις αντιφρονούντων, έλεγχος των ΜΜΕ. Οι απομονωτιστές του Make America Great Again χρησιμοποιούν πανομοιότυπα επιχειρήματα – άλλωστε το ρεύμα του απομονωτισμού έχει βαθιές ιστορικές ρίζες στις ΗΠΑ. Αν στους λόγους του Λίντμπεργκ αντικαταστήσεις τους «Εβραίους» με τους «παρανοϊκούς woke αριστερούς και τα φίδια των μαρξιστών» στους οποίους ο Τραμπ συμπεριλαμβάνει όσους απλώς δεν συμφωνούν μαζί του, τα υπόλοιπα είναι απαράλλακτα από εκείνον τον καιρό.
Υπάρχει όμως κάτι πραγματικά νέο στον τραμπισμό. Διότι εκτός από την υπονόμευση της μεταπολεμικής pax americana και της αρχιτεκτονικής ασφάλειας που την συνόδευε, ταυτόχρονα η ομάδα Τραμπ, με την αγαστή συνεργασία ή ανοχή των κολοσσών-ολιγαρχών της τεχνολογίας, μεθοδεύει μια καθεστωτική αλλαγή στη χώρα. Προωθώντας μια μεσσιανική, προσωποκεντρική και εντέλει απολυταρχική αντίληψη για την εξουσία, ο Τραμπ στη δεύτερη αυτή θητεία του έρχεται προετοιμασμένος να εφαρμόσει τις βασικές αρχές του διαβόητου υπερσυντηρητικού σχεδίου «Project 25» το οποίο ουσιαστικά αποσαρθρώνει τα θεσμικά αντίβαρα (checks & balances) και επιτίθεται στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης με εκδικητικό τρόπο (λόγω και των πρόσφατων δικαστικών του διώξεων) αλλά και εν γένει στους φιλελεύθερους θεσμούς και όλες εκείνες τις αξίες που είχαν καταστήσει το αμερικανικό σύνταγμα, πρότυπο δημοκρατίας για δυόμισι αιώνες.
Και η Ευρώπη; Αυτή πρέπει άμεσα να συνειδητοποιήσει ότι δέχεται μια τριπλή επίθεση, στρατιωτική, διπλωματική και πολιτική: στρατιωτική από την Ρωσία του Πούτιν που δεν πρόκειται να σταματήσει φυσικά στην Ουκρανία έχοντας πλέον και τις πλάτες του Τραμπ· διπλωματική από την Ουάσινγκτον, η οποία δηλώνει έτοιμη να εγκαταλείψει τους πρώην συμμάχους της απαξιώνοντας το ΝΑΤΟ· και πολιτική στο εσωτερικό από τα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα τα οποία μισούν την Ε.Ε. και επιδιώκουν μια επιστροφή στο σκοτεινό εθνικιστικό παρελθόν της Γηραιάς Ηπείρου. Πόσο έτοιμη είναι η Ευρώπη να αντιδράσει αποτελεσματικά, παραμένει άγνωστο. Πριν από όλα όμως πρέπει να κατανοήσει τις βαθύτατες αλλαγές που επισυμβαίνουν στον κόσμο μας, ο οποίος έχει πλέον πάψει να μοιάζει με οτιδήποτε γνωρίζαμε τα τελευταία 80 χρόνια. Δεν είναι πλέον πρωταγωνίστρια, και η θέση της διαρκώς θα υποβαθμίζεται αν δεν κάνει κάτι για να αλλάξει αυτό.
21°
