Το φόρεμα που απέκτησες από μια αλυσίδα fast fashion έχει τη δική του κάπως σκοτεινή ιστορία
Ο ήχος από τις μηχανές ραψίματος ακούγεται από τα ανοιχτά παράθυρα των εργοστασίων από νωρίς πρωί μέχρι αργά το βράδυ, καθώς ο χώρος γεμίζει με φορέματα, μπλουζάκια, σορτς, παντελόνια και μαγιό που θα αποσταλούν για να γεμίσουν τις ντουλάπες σε περισσότερες από 150 χώρες.
Αυτός είναι ο ήχος του Panyu, της γειτονιάς που είναι γνωστή ως το «χωριό του Shein», ένας λαβύρινθος από εργοστάσια που τροφοδοτούν τη μεγαλύτερη εταιρεία λιανικής πώλησης γρήγορης μόδας στον κόσμο.
Τι προκύπτει; Αυτό που οι περισσότεροι υποψιαζόμαστε όταν αγοράζουμε ένα πολυπόθητο κομμάτι σε εξαιρετικά χαμηλή τιμή: ότι η καρδιά αυτής της αυτοκρατορίας είναι ένα εργατικό δυναμικό που κάθεται πίσω από ραπτομηχανές για περίπου 75 ώρες την εβδομάδα κατά παράβαση της κινεζικής εργατικής νομοθεσίας.
Οι ώρες αυτές δεν είναι ασυνήθιστες στην Γκουανγκζού, ένα βιομηχανικό κέντρο για τους εργάτες της υπαίθρου που αναζητούν υψηλότερο εισόδημα, ή στην Κίνα, η οποία είναι εδώ και καιρό το πλέον ασυναγώνιστο σημείο στον κόσμο για τέτοιου είδους δουλειές. Όμως, τα ερωτήματα που προκύπτουν για τη Shein, μια κάποτε ελάχιστα γνωστή εταιρεία που ιδρύθηκε στην Κίνα και έχει γίνει ένα παγκόσμιο μεγαθήριο μέσα σε μόλις πέντε χρόνια, απλώς δεν τελειώνουν.
Δεν είναι απλώς το φόρεμα που επιλέγεις, είναι οι άνθρωποι που δουλεύουν ασταμάτητα για μια αμφίβολη αυτοκρατορία
Η αλματώδης άνοδός της, ωστόσο, συνοδεύτηκε από διαμάχες σχετικά με τη μεταχείριση των εργαζομένων της και ισχυρισμούς για καταναγκαστική εργασία.
Πέρυσι παραδέχτηκε ότι στα εργοστάσιά της στην Κίνα εργάζονταν ακόμα και παιδιά.
Η εταιρεία αρνήθηκε τότε να σχολιάσει,ωστόσο μέσα από ανακοίνωσή της έκανε σαφές ότι «η Shein δεσμεύεται να διασφαλίσει τη δίκαιη και αξιοπρεπή μεταχείριση όλων των εργαζομένων στην αλυσίδα εφοδιασμού μας» και επενδύει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια, ώστε να είναι εναρμονισμένη με τα διεθνή στάνταρντς περί εργατικού δικαίου.
«Προσπαθούμε να θέτουμε τα υψηλότερα πρότυπα για τις αμοιβές και απαιτούμε από όλους τους εταίρους της εφοδιαστικής αλυσίδας να συμμορφώνονται με τον κώδικα δεοντολογίας μας. Επιπλέον, η Shein συνεργάζεται με ελεγκτές για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση».
Η επιτυχία της Shein έγκειται στον όγκο - το online απόθεμα φτάνει τις εκατοντάδες χιλιάδες - και στις μεγάλες εκπτώσεις: φορέματα των 10 λιρών, πουλόβερ των 6 λιρών, τιμές που κυμαίνονται κάτω από τις 8 λίρες κατά μέσο όρο.
Τα κτίρια έχουν αδειάσει για να δώσουν χώρο σε ραπτομηχανές, ρολά υφασμάτων και σακούλες γεμάτες με υπολείμματα υφασμάτων. Οι πόρτες στα υπόγειά τους είναι πάντα ανοιχτές για τον φαινομενικά ατελείωτο κύκλο παραδόσεων και παραλαβών
Καθώς περνάει η μέρα, τα ράφια γεμίζουν με διαφανείς πλαστικές σακούλες σε αποθήκες με ετικέτες που φέρουν μία τυπολογία του είδους που θα πωληθεί.
Αλλά ακόμα και μετά τις 22:00, οι ραπτομηχανές - και οι άνθρωποι που καμπουριάζουν πάνω τους - δεν σταματούν καθώς καταφθάνουν περισσότερα υφάσματα, σε φορτηγά τόσο γεμάτα που μερικές φορές οι χρωματιστές ράβδοι πέφτουν στο πάτωμα του εργοστασίου.
«Συνήθως δουλεύουμε, 10, 11 ή 12 ώρες την ημέρα», λέει μια 49χρονη γυναίκα από την Jiangxi που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία της. «Τις Κυριακές δουλεύουμε περίπου τρεις ώρες λιγότερο».
Βρίσκεται σε ένα σοκάκι, όπου μια ντουζίνα άνθρωποι είναι μαζεμένοι γύρω από μια σειρά από πίνακες ανακοινώσεων.
Διαβάζουν τις αγγελίες εργασίας στον πίνακα και όσα πρέπει να γίνουν μέσα στο επόμενο 10ωρο, ενώ ταυτόχρονα ελέγχουν τις ραφές σε μερικά ρούχα που είναι ήδη απλωμένα μπροστά τους.
Αυτή είναι η αλυσίδα εφοδιασμού της Shein. Τα εργοστάσια αναλαμβάνουν να κατασκευάσουν ρούχα κατά παραγγελία - κάποια μικρά, κάποια μεγάλα. Αν τα πρώτα σετ που τους έχουν ζητηθεί έχουν επιτυχία, οι παραγγελίες θα αυξηθούν και το ίδιο θα πρέπει να συμβεί και με την παραγωγή. Τα εργοστάσια τότε προσλαμβάνουν προσωρινούς εργάτες για να καλύψουν τη ζήτηση που το μόνιμο προσωπικό τους δεν μπορεί να καλύψει.
«Κερδίζουμε τόσο λίγα. Το κόστος ζωής είναι πλέον τόσο υψηλό», λέει άλλη εργαζόμενη, προσθέτοντας ότι ελπίζει να βγάλει αρκετά χρήματα για να τα στείλει πίσω στα δύο παιδιά της που ζουν με τους παππούδες τους.
«Πληρωνόμαστε ανά κομμάτι», εξηγεί. «Εξαρτάται από το πόσο δύσκολο είναι το αντικείμενο. Κάτι απλό όπως ένα μπλουζάκι κοστίζει ένα-δύο γουάν [λιγότερο από ένα δολάριο] ανά τεμάχιο και μπορώ να φτιάξω περίπου δώδεκα σε μια ώρα».
Η εξέταση της ραφής στα είναι ζωτικής σημασίας για τη λήψη αυτής της απόφασης. Γύρω της, οι εργάτες υπολογίζουν πόσο θα πληρωθούν για να φτιάξουν κάθε κομμάτι ρούχου και πόσα μπορούν να φτιάξουν σε μια ώρα.
Τα σοκάκια της Panyu λειτουργούν ως αγορές εργασίας, γεμίζοντας τα πρωινά με εργάτες που αναζητούν εργασία ακόμα κι αν αυτή ειναι από τις 8 το πρωί έως τις 10 το βράδυ...
Το ωράριο αυτό συμφωνεί με μια έκθεση της ελβετικής ομάδας υπεράσπισης Public Eye, η οποία βασίστηκε σε συνεντεύξεις με 13 εργάτες κλωστοϋφαντουργίας σε εργοστάσια που παράγουν ρούχα για τη Shein.
Διαπίστωσαν ότι αρκετοί υπάλληλοι εργάζονταν υπερβολικά πολλές υπερωρίες. Σημείωσε ότι ο βασικός μισθός χωρίς υπερωρίες ήταν 2.400 γιουάν (265 λίρες Αγγλίας, 327 δολάρια) - κάτω από τα 6.512 γιουάν που ορίζει η Asia Floor Wage Alliance ότι απαιτούνται για έναν «μισθό διαβίωσης». Όμως οι εργαζόμενοι με τους οποίους ήρθε σε επαφή το βρετανικό ειδησεογραφικό δίκτυο κατάφεραν να κερδίζουν μεταξύ 4.000 και 10.000 γουάν το μήνα.
«Αυτές οι ώρες δεν είναι ασυνήθιστες, αλλά είναι σαφές ότι είναι παράνομες και παραβιάζουν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε ο David Hachfield από την ομάδα. «Είναι μια ακραία μορφή εκμετάλλευσης και αυτό πρέπει να γίνει ορατό».
Η μέση εβδομαδιαία εργασία δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 44 ώρες, σύμφωνα με την κινεζική εργατική νομοθεσία, η οποία ορίζει επίσης ότι οι εργοδότες πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι έχουν τουλάχιστον μία ημέρα ανάπαυσης την εβδομάδα. Εάν ένας εργοδότης θέλει να παρατείνει αυτές τις ώρες, αυτό θα πρέπει να γίνεται για ειδικούς λόγους.
Ενώ η έδρα της Shein βρίσκεται πλέον στη Σιγκαπούρη, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πλειονότητα των προϊόντων της κατασκευάζεται στην Κίνα.
Και η επιτυχία της Shein έχει τραβήξει την προσοχή της Ουάσινγκτον, η οποία είναι όλο και πιο επιφυλακτική απέναντι στις κινεζικές επιχειρήσεις.
Η Shein και οι άλλοι αντίπαλοι της fast fashion
Τον Ιούνιο, ο εκλεκτός του Ντόναλντ Τραμπ για το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δήλωσε ότι είχε «σοβαρές ανησυχίες ηθικής φύσεως» σχετικά με τους «βαθύτατους δεσμούς της Shein με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας»: «Η δουλεμπορική εργασία, τα sweatshops και τα εμπορικά κόλπα είναι τα βρώμικα μυστικά πίσω από την επιτυχία της Shein», έγραψε.
Δεν θα συμφωνούσαν όλοι με την επιλογή των λέξεων του Rubio για να περιγράψει τις συνθήκες στους προμηθευτές της Shein. Όμως οι ομάδες δικαιωμάτων λένε ότι οι πολλές ώρες εργασίας, που έχουν γίνει τρόπος ζωής για πολλούς στην Γκουανγκζού, είναι άδικες και εκμεταλλεύονται βαθιά τους εργαζόμενους.
Το εντυπωσιακό συμβαίνει τις ώρες του μεσημεριανού και του βραδινού, όπου οι εργάτες καταφθάνουν στην καντίνα για να φάνε. Πολύ συχνά, όποιος δεν έχει φέρει κολατσιό από το σπίτι, καταλήγει νηστικός, ενώ οι εργάτες είναι τόσοι πολλοί που αναγκαστικά θα πρέπει να φάνε στον δρόμο, ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών.
«Εργάζομαι σε αυτά τα εργοστάσια για περισσότερα από 40 χρόνια», είπε μια γυναίκα που αφιέρωσε μόλις 20 λεπτά για να φάει το γεύμα της. Αυτή ήταν απλώς ακόμα μια μέρα γι' αυτήν.
Στο εσωτερικό, τα εργοστάσια φαίνονται νορμάλ: Υπάρχει αρκετός φωτισμός και έχουν εισαχθεί ανεμιστήρες βιομηχανικών διαστάσεων για να μη λιποθυμούν οι εργαζόμενοι από τη ζέστη. Τεράστιες αφίσες προτρέπουν το προσωπικό να καταγγέλλει την ανήλικη εργασία - πιθανότατα ως απάντηση στη διαπίστωση δύο περιπτώσεων παιδικής εργασίας στην αλυσίδα εφοδιασμού πέρυσι.
«Πρόκειται για τη φήμη τους», λέει ο Sheng Lu, καθηγητής μόδας και ενδυματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Delaware. «Αν η Shein μπορέσει να επιτύχει με επιτυχία μια δημόσια εγγραφή στο Χρηματιστήριο, τότε αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζεται ως μια αξιοπρεπής εταιρεία. Αλλά αν θέλουν να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών, πρέπει να αναλάβουν κάποια ευθύνη».
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Shein είναι οι κατηγορίες ότι προμηθεύεται βαμβάκι από την περιοχή Xinjiang της Κίνας.
Το βαμβάκι της Σιντζιάνγκ, το οποίο κάποτε φημιζόταν ως ένα από τα καλύτερα υφάσματα στον κόσμο, έχει χάσει την εύνοιά του μετά από ισχυρισμούς ότι παράγεται με τη χρήση καταναγκαστικής εργασίας από άτομα της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων - κατηγορία που το Πεκίνο αρνείται κατηγορηματικά.
«Αν δεν δημοσιοποιήσετε πλήρως τον κατάλογο των εργοστασίων σας, αν δεν κάνετε την αλυσίδα εφοδιασμού σας πιο διαφανή για το κοινό, τότε νομίζω ότι θα είναι πολύ δύσκολο για τη Shein».
Ένα σημαντικό πλεονέκτημα, προσθέτει, είναι ότι η αλυσίδα εφοδιασμού της Shein βρίσκεται στην Κίνα: «Πολύ λίγες χώρες έχουν μια πλήρη αλυσίδα εφοδιασμού. Η Κίνα την έχει - και κανείς δεν μπορεί να την ανταγωνιστεί».
Επίδοξοι ανταγωνιστές όπως το Βιετνάμ και το Μπαγκλαντές εισάγουν πρώτες ύλες από την Κίνα για να κατασκευάσουν ρούχα. Αλλά τα κινεζικά εργοστάσια βασίζονται εξ ολοκλήρου σε τοπικές πηγές για τα πάντα, από τα υφάσματα μέχρι τα φερμουάρ και τα κουμπιά. Έτσι, είναι εύκολο να φτιάξουν μια ποικιλία ενδυμάτων και είναι σε θέση να το κάνουν γρήγορα.
Αυτό λειτουργεί εντυπωσιακά για τη Shein, της οποίας ο αλγόριθμος καθορίζει τις παραγγελίες. Εάν οι αγοραστές κάνουν επανειλημμένα κλικ σε ένα συγκεκριμένο φόρεμα ή κοιτάζουν για περισσότερη ώρα ένα μάλλινο πουλόβερ, η εταιρεία γνωρίζει να ζητήσει από τα εργοστάσια να φτιάξουν περισσότερα - και γρήγορα.
«Η Shein έχει τα υπέρ και τα κατά της», εξηγεί ο ιδιοκτήτης ενός από τα εργοστάσιά της. «Το καλό είναι ότι η παραγγελία είναι τελικά μεγάλη, αλλά το κέρδος είναι χαμηλό και είναι σταθερό».
Η Shein, λόγω του μεγέθους και της επιρροής της, είναι σκληρός διαπραγματευτής. Έτσι, οι ιδιοκτήτες εργοστασίων πρέπει να περικόψουν το κόστος από αλλού, με αποτέλεσμα συχνά να μειώνονται οι μισθοί του προσωπικού.
«Πριν από τη Shein, παράγαμε και πουλούσαμε ρούχα μόνοι μας», δήλωσε ένας ιδιοκτήτης τριών εργοστασίων. «Μπορούσαμε να υπολογίσουμε το κόστος, να αποφασίσουμε την τιμή και να υπολογίσουμε το κέρδος. Τώρα η Shein ελέγχει την τιμή και πρέπει να σκεφτείτε τρόπους για να μειώσετε το κόστος».
Όταν οι παραγγελίες αυξάνονται κατακόρυφα, ωστόσο, είναι ένας μποναμάς. Η εταιρεία αποστέλλει κατά μέσο όρο περίπου ένα εκατομμύριο πακέτα την ημέρα, σύμφωνα με στοιχεία της ShipMatrix, μιας εταιρείας συμβούλων logistics.
Άνθρωποι που εργάζονται εξαντλητικά για μεροκάματα ντροπής
«Η Shein είναι ένας πυλώνας της βιομηχανίας γρήγορης μόδας», δήλωσε ο Guo Qing E, προμηθευτής της Shein.
«Ξεκίνησα όταν ξεκίνησε η Shein. Είδα την άνοδό της. Για να είμαι ειλικρινής, η Shein είναι μια φοβερή εταιρεία στην Κίνα. Νομίζω ότι θα γίνει ισχυρότερη, επειδή πληρώνει εγκαίρως. Σε αυτό το σημείο είναι πιο αξιόπιστη», λέει και συνεχίζει: «Αν η πληρωμή για τα προϊόντα μας είναι πληρωτέα στις 15 του μήνα, ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για εκατομμύρια ή δεκάδες εκατομμύρια, τα χρήματα θα πληρωθούν στην ώρα τους».
Η Shein, με τα εξαντλητικά της ωράρια και τους ενίοτε χαμηλότερους μισθούς, μπορεί να μην αποτελεί πηγή παρηγοριάς για όλους τους εργαζομένους της. Είναι όμως πηγή υπερηφάνειας για ορισμένους.
Ώρες μετά την επίσημη λήξη της βάρδιας, τα φώτα σε πολλά κτήρια παραμένουν αναμμένα.
Ορισμένοι εργάζονται μέχρι τα μεσάνυχτα, εξηγεί ένας ιδιοκτήτης εργοστασίου. Θέλουν να κερδίσουν περισσότερα χρήματα, γιατί όπως χαρακτηριστικά λέει «στο Λονδίνο, το Σικάγο, τη Σιγκαπούρη, το Ντουμπάι και σε τόσα άλλα μέρη, κάποιος κυνηγάει το επόμενο μεγάλο deal του».
7°
