Σαν σήμερα 20 χρόνια από το φονικό τσουνάμι στην Ινδονησία

Σαν σήμερα στις 26 Δεκεμβρίου του 2004 στα ανοιχτά της Ινδονήσιας κάπου στον Ινδικό Ωκεανό σημειώθηκε σεισμός μεγέθους 9,1-9,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, όταν ένα ρήγμα κατά μήκος του θαλασσίου ύδατος 250 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Banda Aceh στην πολιτεία της Σουμάτρα μετακινήθηκε ξαφνικά.

Ο σεισμός ταρακούνησε την περιοχή της Ινδονησίας, μετατοπίζοντας τμήματα του θαλάσσιου πυθμένα προς τα πάνω κατά 20 μέτρα και ανοίγοντας ένα νέο ρήγμα βάθους 10 μέτρων, ήταν το τρίτο μεγαλύτερο χτύπημα του Εγκέλαδου που έχει καταγραφεί ποτέ.

Αυτή η ξαφνική κίνηση απελευθέρωσε μια αδιανόητη ποσότητα ενέργειας, ισοδύναμη με περίπου 550 εκατομμύρια φορές την ατομική βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα το 1945. Όταν ο πυθμένας μετακινήθηκε προς τα πάνω, προκάλεσε μια σειρά τεράστιων κυματισμών στον Ινδικό Ωκεανό - δηλαδή ένα τσουνάμι.

Καμιά προειδοποίηση για το τσουνάμι

Οι άνθρωποι που βρίσκονταν κοντά στο επίκεντρο είχαν κάποια προειδοποίηση για την επερχόμενη καταστροφή, αφού οι ίδιοι είχαν αισθανθεί τον πολύ δυνατό σεισμό. Ωστόσο το τσουνάμι δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο στον Ινδικό Ωκεανό και οι κάτοικοι είχαν περίπου δέκα λεπτά για να αντιδράσουν, καθώς δεν υπήρξε καμία επίσημη προειδοποίηση.

Γύρω στις 8.08 π.μ. η θάλασσα ξαφνικά τραβήχτηκε πίσω, από τον καταστροφικό σεισμό στις ακτές της Βόρειας Σουμάτρα. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα μια σειρά από τέσσερα τεράστια κύματα έσκασαν στην ακτή με το ψηλότερο από αυτά να καταγράφεται στα 24 μέτρα ύψος.

Μόλις τα κύματα έφτασαν στα ρηχά, σε κάποιες περιοχές, η τοπική γεωλογία τα έκανε να αναπτυχθούν ακόμα περισσότερο, με αποτέλεσμα να φτάσουν σε ύψος ακόμα και τα 30 μέτρα.

Το θαλάσσιο νερό έπεσε με ορμή στην στεριά, σαρώνοντας τεράστιες περιοχές της παραθαλάσσιας Ινδονησίας και αφήνοντας την «γυμνή» από οποιαδήποτε ζωή, παρασύροντας 168.000 ανθρώπους στον θάνατο τους.

Μια ώρα αργότερα τα κύματα έφτασαν στην Ταϊλάνδη, επίσης χωρίς καμία προειδοποίηση. Αγνοώντας τον κίνδυνο που πλησιάζει περίπου 8.200 άνθρωποι παρασύρθηκαν από τα νερά του τσουνάμι, ανάμεσα τους και 2.500 ξένοι τουρίστες.

Τα κύματα πέρασαν πάνω από τα νησιά Μαλδίβες, σκοτώνοντας 108 ανθρώπους εκεί και μετά συνέχισαν την πορεία τους προς την Ινδία και τη Σρι Λάνκα όπου ακόμα 53.000 άτομα χάθηκαν, δύο ώρες μετά τον μεγάλο σεισμό.

Ο τελικός απολογισμός των θυμάτων κυμαίνεται από 230.210 έως 280.000

Ολοκληρώνοντας την ξέφρενη και θανατηφόρα πορεία του το τσουνάμι έπληξε τις ακτές της Ανατολικής Αφρικής περίπου επτά ώρες αργότερα. Παρά την πάροδο του χρόνου, οι αρχές δεν είχαν κανένα τρόπο να προειδοποιήσουν τους λαούς της Σομαλίας, της Μαδαγασκάρης, των Σεϋχελλών, της Κένυας, της Τανζανίας και της Νότιας Αφρικής. Η ενέργεια από τον σεισμό στην μακρινή Ινδονησία παρέσυρε περίπου 300 με 400 άτομα κατά μήκος της ακτής του Ινδικού Ωκεανού, η πλειοψηφία αυτών στην περιοχή του Puntland της Σομαλίας.

Το τσουνάμι έπληξε κυρίως τις ακτές της Ινδονησίας, της Σρι Λάνκα, της Ινδίας και της Ταϊλάνδης. Συνολικά, 14 χώρες υπέστησαν καταστροφές από τα γιγαντιαία φονικά κύματα, χώρες κυρίως της νοτιοανατολικής Ασίας αλλά και της Αφρικής. Τα θύματα ήταν 45 εθνικοτήτων, καθώς ο σεισμός συνέβη μια μέρα μετά τα Χριστούγεννα και η περιοχή ήταν γεμάτη από Ευρωπαίους και Αμερικανούς τουρίστες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ανάμεσα στα θύματα του τσουνάμι βρίσκονταν 552 Γερμανοί και 571 Σουηδοί.

Συνολικά, από το σεισμό και το τσουνάμι επλήγησαν 15 χώρες, ενώ ο τελικός απολογισμός των θυμάτων κυμαίνεται από 230.210 έως 280.000, καθιστώντας το γεγονός ως την 6η μεγαλύτερη φυσική καταστροφή στην καταγεγραμμένη ιστορία.

Γιατί πέθαναν τόσα πολλά άτομα στις 26 Δεκεμβρίου 2004;

Οι εικόνες της βιβλικής καταστροφής έκαναν το γύρο του κόσμου, καθώς η φύση επέδειξε το πιο άγριό της πρόσωπο με τα παλιρροϊκά κύματα, που προκλήθηκαν από τον ισχυρότατο υποθαλάσσιο σεισμό, να φτάνουν και να ξεπερνούν σε ύψος τα δέκα μέτρα, επιφέροντας ανυπολόγιστες καταστροφές και ανθρώπινο πόνο.

Οι πυκνοί παράκτιοι πληθυσμοί, σε συνδυασμό με την έλλειψη υποδομής και προειδοποίησης για τσουνάμι, συνδυάστηκαν και είχαν αυτό το φρικτό αποτέλεσμα.

Δεδομένου ότι τα τσουνάμι είναι ένα πολύ πιο κοινό φαινόμενο στον Ειρηνικό ωκεανό, εκεί υπάρχουν σειρήνες που προειδοποιούν για την εμφάνιση του. Έχουν τοποθετηθεί σημαδούρες ανίχνευσης τσουνάμι που είναι παρατεταμένες σε ολόκληρη την περιοχή.

Ο Ινδικός Ωκεανός είναι σεισμικά ενεργός, όμως δεν υπήρχαν όργανα ανίχνευσης για τον εντοπισμό του τσουνάμι, παρά του ότι υπάρχουν ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένες και χαμηλού υψόμετρου παραλιακές περιοχές.

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Εκτός από τον μεγάλο αριθμό θανάτων, ο σεισμός και το τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό έχει προκαλέσει τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που θα επηρεάσουν την περιοχή για πολλά ακόμη χρόνια. Έχει αναφερθεί ότι έχουν προκληθεί σοβαρές ζημιές σε οικοσυστήματα όπως μαγγρόβια, κοραλλιογενείς υφάλους, δάση, παράκτιους υγρότοπους, βλάστηση, αμμόλοφους και πετρώματα, βιοποικιλότητα ζώων και φυτών και υπόγεια ύδατα.

Επίσης, η εξάπλωση στερεών και υγρών αποβλήτων και βιομηχανικών χημικών, η ρύπανση των υδάτων και η καταστροφή των συλλεκτών λυμάτων και των εγκαταστάσεων επεξεργασίας απειλούν ακόμη περισσότερο το περιβάλλον.

Σύμφωνα με ειδικούς, το κύριο αποτέλεσμα προκαλείται από δηλητηρίαση των αποθεμάτων γλυκού νερού και του εδάφους από διήθηση αλμυρού νερού και απόθεση στρώσης αλατιού πάνω σε αρόσιμη γη. Έχει αναφερθεί ότι στις Μαλδίβες, 16 έως 17 ατόλες κοραλλιογενών υφάλων που επλήγησαν από τα θαλάσσια κύματα είναι χωρίς γλυκό νερό και θα μπορούσαν να καταστούν ακατοίκητες για δεκαετίες.

Αμέτρητα πηγάδια που εξυπηρετούσαν κοινότητες καταστράφηκαν από τη θάλασσα, την άμμο και τη γη. Το αλατισμένο έδαφος γίνεται στείρο και είναι δύσκολο και δαπανηρό να αποκατασταθεί για τη γεωργία. Προκαλεί επίσης το θάνατο των φυτών και σημαντικών μικροοργανισμών του εδάφους. Χιλιάδες φυτείες ρυζιού, μάνγκο και μπανάνας στη Σρι Λάνκα καταστράφηκαν σχεδόν εξ ολοκλήρου και θα χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψουν.

Το Διεθνές Ινστιτούτο Διαχείρισης Υδάτων με έδρα το Κολόμπο παρακολούθησε τις επιπτώσεις του αλμυρού νερού και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα πηγάδια απέκτησαν την ποιότητα πόσιμου νερού πριν από το τσουνάμι ενάμισι χρόνια μετά το φαινόμενο.

Επίσης ανέπτυξε πρωτόκολλα για τον καθαρισμό φρεατίων μολυσμένων από αλμυρό νερό. Αυτά στη συνέχεια εγκρίθηκαν επίσημα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως μέρος της σειράς των οδηγιών έκτακτης ανάγκης.

«Τα συστήματα σώζουν ζωές μόνο όταν φτάνουν στους ανθρώπους που κινδυνεύουν»

Μετά την πάροδο 20 ετών, έχουν πια τοποθετηθεί συστήματα προειδοποίησης για τσουνάμι, προκειμένου να αποφευχθεί μελλοντικά τυχόν επανάληψη της εθνικής τραγωδίας. «Τα συστήματα σώζουν ζωές μόνο όταν φτάνουν στους ανθρώπους που κινδυνεύουν», σημείωσε εκπρόσωπος του ΟΗΕ. «Ένα σημαντικό μέρος των προσπαθειών πρέπει να επικεντρωθούν στην ενημέρωση των παράκτιων κοινοτήτων, αναφορικά με τους κινδύνους που διατρέχουν και πώς θα τους αντιμετωπίσουν», πρόσθεσε.