Η συριακή παγίδα και το δίλημμα της επόμενης ημέρας

Χιλιάδες πολίτες, άντρες και γυναίκες, συνωστίζονταν στην είσοδο του «Σφαγείου». Οι λίγοι αντάρτες προσπάθησαν στην αρχή να τους απωθήσουν πυροβολώντας στον αέρα, αλλά εις μάτην. Εισέβαλαν στον αχανή περίβολο, κατέβηκαν στα υπόγεια του κεντρικού κτιρίου και έφτασαν στον λαβύρινθο. Εκεί που επί δεκαετίες το καθεστώς του Άσαντ βασάνιζε, εκτελούσε ή απλά φυλάκιζε τους αντιπάλους του. Πάνω από 30.000 ψυχές βασανίστηκαν μέχρις εσχάτων και πέθαναν ή εκτελέστηκαν στη φυλακή Sednaya. Στο άκουσμα αυτού του ονόματος ολόκληρη η Συρία έτρεμε από τον φόβο. Στο νεκροτομείο του νοσοκομείου που εξυπηρετούσε τη φυλακή οι αντάρτες ανακάλυψαν δεκάδες πτώματα με εμφανή σημάδια βασανιστηρίων.

Αυτή η περιγραφή ήταν αναγκαία. Θα πρέπει ο καθένας να αντιληφθεί πως η επόμενη ημέρα στη Συρία θα είναι ημέρα που θα καθαρογραφούν και στη συνέχεια θα ξεκαθαριστούν λογαριασμοί. Λογαριασμοί αίματος και θυσιών. Λογαριασμοί που αφορούν εγκληματίες, βασανιστές, χαφιέδες, προδότες, εκτελεστές, μυστικούς πράκτορες και αρρωστημένους μπάτσους που επί χρόνια ατιμωρητί μάτωναν μια αχανή χώρα και δολοφονούσαν, χωρίς να δίνουν λογαριασμό, όποιον υποψιάζονταν για αντικαθεστωτική δράση.

Όποια και να είναι τα σχέδια των «αρχιτεκτόνων» της Νέας Συρίας, στην πραγματικότητα η χώρα αυτή θα είναι για χρόνια δέσμια της «Κατάρας των Άσαντ», που θα κατατρέχει το συλλογικό θυμικό και θα αιχμαλωτίζει τις συνειδήσεις. Ενδεχομένως να πρόκειται για το πλέον θηριώδες καθεστώς, χειρότερο και από εκείνο του Σαντάμ Χουσεΐν, γιατί όχι και του Αγιατολάχ Χομεϊνί, που καταδίκασαν τον αραβικό κόσμο σε έναν ατελείωτο σύγχρονο Μεσαίωνα, ο οποίος εξακολουθεί να βασανίζει εκατομμύρια πολίτες. Κάποια από αυτά τα καθεστώτα κυβέρνησαν στο όνομα του αραβικού σοσιαλισμού. Από τον Νάσερ στους Άσαντ και τον Σαντάμ Χουσεΐν, περνώντας από τον Καντάφι, όλοι αυτοί οι ασύλληπτοι κλόουν της Ιστορίας κυβέρνησαν στο όνομα του αραβισμού με ολίγον Ισλάμ, δυο δόσεις σοσιαλισμού και ενός διεστραμμένου μιλιταρισμού. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στην Αίγυπτο, το δικτατορικό κόμμα ΜΠΑΑΘ στη Συρία και στο Ιράκ. Όταν κατέρρευσαν τα καθεστώτα αυτά, δεν υπήρχε πια τίποτε. Στην Αίγυπτο επανήλθε η στρατιωτική δικτατορία ελέω ΗΠΑ. Το Ιράκ διαλύθηκε ελέω ΗΠΑ. Στη Λιβύη, μετά την ανατροπή του Καντάφι, ελέω Βρετανίας και Γαλλίας με ολίγη Αμερική, εγκαταστάθηκε το χάος. Στην Τυνησία εδραιώθηκε ένα νεοφασιστικό καθεστώς αραβικού τύπου. Στην Αλγερία οι στρατιωτικοί είναι γαντζωμένοι με νύχια και με δόντια στην εξουσία, φυλακίζοντας όποιον και όποια ψιθυρίζει λέξεις που παραπέμπουν στην ελευθερία.

Ήρθε η σειρά της Συρίας. Το 2009 ο Άσαντ εξολόθρευσε τους αντιπάλους του εξαπολύοντας επίθεση με χημικά ακόμη και στα προάστια της Δαμασκού. Χιλιάδες οι νεκροί. Χιλιάδες οι φυλακισμένοι. Εκατομμύρια οι πρόσφυγες. Το 2024, έπειτα από μια καλομελετημένη επιχείρηση η οποία είχε σιωπηλά εγκριθεί από την Τουρκία έξι μήνες πριν, μια ισλαμιστική φράξια, η Χαγιάτ Αλ Ταχρίρ, ένας σαραντάχρονος πρώην στέλεχος του Ισλαμικού Κράτους και κάποιες ομάδες Τουρκομάνων εξοπλισμένων και καθοδηγούμενων από την Άγκυρα εκδίωξαν τον Άσαντ. Χωρίς να πέσει τουφεκιά. Ο στρατός της Συρίας, τα τελευταία χρόνια ασχολιόταν αποκλειστικά με την παρασκευή, διανομή και πώληση του Captagon, του συνθετικού ναρκωτικού των τζιχαντιστών. Από τη δραστηριότητα αυτή το καθεστώς Άσαντ εξασφάλιζε τα προς το ζην. Τα στρατιωτικά καθήκοντα τα είχε επωμιστεί κυρίως η Χεζμπολάχ η οποία υπέστη πανωλεθρία στον πόλεμο με το Ισραήλ. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι Φρουροί της Επανάστασης του Ιράν, οι οποίοι κατάλαβαν αρκετά αργά πως ο Άσαντ ήταν καταδικασμένος και αποχώρησαν κακήν κακώς. Και έμειναν οι Ρώσοι να κοιτούν τα συντρίμμια και να παρακαλούν τώρα τους Τούρκους να βάλουν πλάτη στην ασφαλή αποχώρηση των ρωσικών μονάδων από τη Συρία. Έμειναν και οι δύο ρωσικές βάσεις που έχουν ενοικιαστεί για 49 χρόνια.

Το Ισραήλ ανέπτυξε στρατεύματα βόρεια του Γκολάν, μέσα στη Συρία. Τα ισραηλινά τανκς έφτασαν το βράδυ της Δευτέρας 9 Δεκεμβρίου 20 χιλιόμετρα από τη Δαμασκό. Καταστράφηκε επί του εδάφους το σύνολο της συριακής αεροπορίας, όλες οι πυραυλικές αντιαεροπορικές μονάδες του συριακού στρατού, ενώ βυθίστηκαν όλα τα πλοία του συριακού πολεμικού ναυτικού. Όλα αυτά έπειτα από 310 αεροπορικές επιδρομές των ισραηλινών μαχητικών. Στα ανατολικά της χώρας, στην κεντρική έρημο, οι Αμερικανοί βομβαρδίζουν τις λίγες υφιστάμενες θέσεις του Ισλαμικού Κράτους.

Οι ισχυροί παράγοντες πάνω από το «πτώμα της Συρίας»

Ο μέχρι σήμερα εφήμερος νικητής σε αυτό το χάος είναι αναμφισβήτητα η Τουρκία. Ο αναμφισβήτητος και καθολικά ηττημένος είναι το Ιράν και η αιχμή του δόρατός του η Χεζμπολάχ. Αποδυναμωμένη αλλά όχι απούσα είναι η Ρωσία, η οποία προσπαθεί να γαντζωθεί στη διακρατική συμφωνία της με τη Δαμασκό για να διατηρήσει τις δύο βάσεις της, τη ναυτική και την αεροπορική.

Περικυκλωμένη, πολιτικά αποδυναμωμένη αλλά απαραίτητη για τη διαχείριση του μελλοντικού σχήματος είναι η θρησκευτική μειονότητα των Αλαουιτών. Από αυτή την κοινότητα αντλούσαν την ισχύ τους οι Άσαντ. Αποτελούν την ελίτ της χώρας και διοίκησαν όλες αυτές τις δεκαετίες σε θέσεις κλειδιά. Στελέχωσαν ωστόσο και τις μυστικές υπηρεσίες και τα στρατιωτικά επιτελεία, όπως και το αστυνομικό κράτος των Άσαντ. Βρίσκονται «περικυκλωμένοι» στα δυτικά της χώρας. Αποτελούν κάτι παραπάνω από το 10% του ανθρώπινου δυναμικού της Συρίας, αλλά συγκροτούν έναν πολύ ισχυρό οικονομικό και επιστημονικό πυρήνα.

Στα ανατολικά, οι Κούρδοι κατέχουν αυτή τη στιγμή το ένα τρίτο αυτής της αχανούς χώρας. Μουσουλμάνοι σουνίτες, πολέμησαν και νίκησαν το Ισλαμικό Κράτος με τη βοήθεια των Αμερικανών. Επιδιώκουν τη δημιουργία ανεξάρτητης κρατικής οντότητας, αλλά ξέρουν πως κάτι τέτοιο θα προκαλούσε ακόμη και στρατιωτική σύγκρουση με την Τουρκία. Τη δημιουργία κουρδικού κρατικού πυρήνα επιδιώκει το Ισραήλ. Θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να συμφωνήσουν οι ΗΠΑ και κυρίως η Βρετανία και η Γαλλία.

Είναι, λοιπόν, προφανές πως εκείνες οι δυνάμεις που διαδραματίζουν ρόλο παρεμβατικού παράγοντα, η Τουρκία και το Ισραήλ, είναι μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης. Η παρεμβατική δυνατότητα του Ιράν έχει μεν ακυρωθεί επί του εδάφους και έχει αποδομηθεί στρατηγικά, αλλά το κουρδικό ζήτημα και η θεωρητικά υπαρκτή προοπτική μιας κουρδικής κρατικής οντότητας αποτελεί casus belli για την Τεχεράνη. Στα βόρεια της χώρας ζει μια ισχυρή κουρδική μειονότητα.

Η Τουρκία, η οποία τώρα θριαμβολογεί για την επιτυχία της, τρέμει στην ιδέα σύστασης έστω και μειωμένης ισχύος κρατικής κουρδικής οντότητας. Πόσο δε μάλλον ενός πραγματικού κουρδικού κράτους. Πέραν τούτου, ο ίδιος ο Ερντογάν επιδιώκει για τη δική του πολιτική υστεροφημία να εντάξει στο οθωμανικό του όνειρο και την πόλη της Μοσούλης, την κοιτίδα του κουρδικού εθνικισμού με τα πλούσια πετρελαϊκά κοιτάσματα.

Ποιο θα είναι τελικά το κρατικό περίβλημα του πακέτου που θα σηματοδοτήσει τη Νέα Συρία;

Μια τριχοτομημένη χώρα με καρδιά το σουνιτικό Ισλάμ, ανατολικό εξαπτέρυγο μια κουρδική οντότητα και δυτικό πνεύμονα μια αλαουιτική και σιιτική ελίτ ή μια ενιαία Συρία με συνταγματική εντολή να διατηρηθεί το εθνικό και θρησκευτικό «μωσαϊκό» που ανέκαθεν χαρακτήριζε τον Λεβάντε από την Αντιόχεια έως το Χαλέπι και από τη Δαμασκό έως βαθιά μέσα στη συριακή έρημο; Χιλιάδες χιλιόμετρα πατημένης γης μέσα στα τελευταία 12.000 χρόνια (τουλάχιστον) ανθρώπινης Ιστορίας από τη στιγμή της ίδρυσης των πρώτων αστικών εστιών στην ευρύτερη Μεσοποταμία. Διότι η χώρα αυτή είναι τόσο παλιά όσο και οι γλώσσες που μιλιούνται από τους ανθρώπους και οι ψαλμοί που υμνούν τους θεούς τους. Ίσως να έχουμε να κάνουμε και με τις πιο παλιές λέξεις που περιέγραψαν τη ζωή των ανθρώπων από τις ακτές της Μεσογείου μέχρι τον Ευφράτη.

Σε αυτή λοιπόν τη χώρα, όπου σήμερα έχουν καταρρεύσει όλες οι συνθήκες, οι συμφωνίες και οι διακρατικές πράξεις που διέπουν σύνορα, καθεστώτα και κρατικές οντότητες από το 1916 και μετά, από αύριο θα ψάχνουμε για ένα «μεταβατικό καθεστώς», που θα οδηγήσει σε μια μεταβατική κυβέρνηση, η οποία με τη σειρά της θα διοργανώσει ελεύθερες εκλογές περίπου σε έναν χρόνο; Σε δύο χρόνια; Άγνωστο πότε.

Όπως ειπώθηκε πολλές φορές αυτές τις μέρες, η Συνθήκη Σάικς-Πικό του 1916, με τις ευθείες συνοριακές γραμμές στον Χάρτη του Λεβάντε, αποτελεί παρελθόν. Η διεθνής κοινότητα καλείται να συμβάλει στην υπογραφή μιας νέας Συνθήκης και να χρηματοδοτήσει την εκ βάθρων ανασυγκρότηση της Συρίας, η οποία, αν καταρρεύσει ως κρατική υπόσταση, μπορεί και να προκαλέσει εφιαλτικές γεωπολιτικές ανατροπές.

Τα Τουρκάκια στο σχολείο μαθαίνουν ένα πατριωτικό τραγουδάκι, λίγο μελαγχολικό είναι η αλήθεια. Το τραγουδάκι περιγράφει τον τελευταίο αξιωματικό του οθωμανικού στρατού, ο οποίος, οπισθοχωρώντας υπό την πίεση των Αράβων (Λόρενς της Αραβίας και Ιμπν Σαούντ), περνά τα σύνορα της Ούρφα, εγκαταλείποντας διά παντός τα οθωμανικά εδάφη.

Ο αξιωματικός αυτός, που, κατά το τραγουδάκι, ρίχνει μια τελευταία ματιά εκεί πίσω στην Αραβία που χάθηκε για πάντα, ήταν ο Κεμάλ Ατατούρκ. Από τότε λοιπόν αυτή η σκηνή εκφράζει τη νοσταλγία του κάθε νεο-οθωμανού Ερντογάν για τις «χαμένες πατρίδες» των Οσμανιδών. Αν αποτύχει η ίδρυση μιας νέας Συρίας, τότε ο Θεός ας βάλει το χέρι του.