O ρατσισμός στη Νότια Κορέα

Οι Κορεάτες που διαμαρτυρήθηκαν για την αυθαιρεσία του προέδρου Γιουν Σουκ Γέολ, ο οποίος εφάρμοσε για λίγο τον στρατιωτικό νόμο για να τον άρει μετά την κατακραυγή, ανασύρουν τώρα ένα ακόμα πρόβλημα της νοτιοκορεατικής κοινωνίας: τον ρατσισμό. Ο νόμος κατά των διακρίσεων, ο οποίος προτάθηκε από την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ το 2015, δεν θεσπίστηκε τελικά λόγω «έλλειψης συναίνεσης». Όμως, η αύξηση του αριθμού των μεταναστών στη Νότια Κορέα από τη δεκαετία του 2000 έχει ανοίξει τον δημόσιο διάλογο γύρω από τις επισφαλείς συνθήκες εργασίας, τη σωματική κακοποίηση και τη γενική απαξίωση των αλλοδαπών. Ως αποτέλεσμα, στις δημοσκοπήσεις, μειώνεται ο αριθμός των Νοτιοκορεατών που δηλώνουν ότι δεν θα ήθελαν για γείτονα κάποιον από διαφορετική φυλή: το 2010-2014, το 34,1% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι δεν θα ήθελε για γείτονα κάποιον από διαφορετική φυλής, αλλά το  2017-2020, το ποσοστό αυτό ήταν 22,0%. Παραλλήλως, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη το 2019 από την Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Κορέας μεταξύ αλλοδαπών, το 68,4% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι είχαν βιώσει φυλετικές διακρίσεις και πολλοί από αυτούς είπαν ότι λοιδωρούνταν λόγω των δυσκολιών τους στην κορεατική γλώσσα (62,3%), επειδή δεν ήταν Κορεάτες (59,7%), ή εξαιτίας της φυλής τους (44,7%). Το 2023, η Στατιστική Υπηρεσία ανέφερε ότι το 19,7% των αλλοδαπών κατοίκων στην Κορέα αντιμετώπισαν δυσπιστία και ψυχρότητα, κυρίως λόγω της εθνικότητάς τους (58,0%) και της ελλειμματικής γνώσης τους στα κορεατικά (27,9%).

Νότια Κορέα: Η εθνική ταυτότητα των Κορεατών ιστορικά

Η ισχυρή εθνική ταυτότητα των Κοραετών προέρχεται από μακρά παράδοση χιλιάδων ετών «καθαρών» προγονικών γραμμών αίματος, κοινής γλώσσας, εθίμων και ιστορίας» και ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια της ιαπωνικής αποικιοκρατίας του 20ού αιώνα. Οι προσπάθειες των Ιαπώνων να διαγράψουν την κορεατική γλώσσα, τον πολιτισμό και την ιστορία τροφοδότησαν τον εθνοκεντρισμό των Κορεατών. Αλλά και στη σύγχρονη εποχή, γεγονότα όπως η ασιατική οικονομική κρίση του 1997 διαμόρφωσαν την κυρίαρχη στάση της Κορέας απέναντι στους μετανάστες και στους ξένους. Στην κρίση του 1997, το ΔΝΤ επέβαλε στη Νότια Κορέα πρόγραμμα διάσωσης: η αρνητική επίδραση που είχε στην οικονομία της Κορέας προκάλεσε κλείσιμο χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, απώλεια θέσεων εργασίας για το 5% των εργαζομένων και μείωση των αποδοχών για την πλειοψηφία του πληθυσμού. Αυτή η οικονομική κάμψη συνοδεύτηκε από ρατσιστική συμπεριφορά προς μετανάστες από φτωχότερες ασιατικές χώρες, από τη Λατινική Αμερική και την Αφρική, ενώ προς μετανάστες δυτικοευρωπαϊκής και ιαπωνικής καταγωγής παρατηρήθηκε «μικροεπιθετικότητα». Ακόμα και τα άτομα μεικτής φυλής αντιμετωπίζονται με σχετική καχυποψία, μολονότι η νομοθεσία —ιδίως ο νόμος για την απασχόληση αλλοδαπών εργαζομένων (2004) και η στήριξη για «πολυπολιτισμικές» οικογένειες (2008)— βελτίωσαν την κατάσταση των μεταναστών, προστατεύοντας αποτελεσματικότερα τα ανθρώπινα και εργασιακά τους δικαιώματα. Το 2011, ο στρατός της Νότιας Κορέας κατήργησε έναν κανονισμό που απαγόρευε στους «μιγάδες» να καταταγούν και άλλαξε τον όρκο στρατολόγησης ώστε να μην αναφέρεται η φυλετική αγνότητα (minjok) στην υπηκοότητα. Ομοίως, σχετικές έννοιες έχουν αποσυρθεί από τα σχολικά προγράμματα, πράγμα που οφείλεται εν μέρει στη διεθνή πίεση. Μια προσπάθεια να εξαλειφθούν οι διακρίσεις έγινε το 2020 από το μικρό φιλελεύθερο Κόμμα Δικαιοσύνης που ζήτησε να «απαγορευτεί κάθε είδους διάκριση με βάση το φύλο, την αναπηρία, την ηλικία, τη γλώσσα, τη χώρα καταγωγής, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τη φυσική κατάσταση, το ακαδημαϊκό υπόβαθρο και οποιονδήποτε άλλο λόγο». Όμως, η Νότια Κορέα έχει πολύ δρόμο μπροστά της: μόνο το 40% των μαθητών δημοτικού και γυμνασίου που γεννήθηκαν από «μεικτούς» γάμους θεωρούνται Κορεάτες από τους συμμαθητές τους. Σχεδόν το 50% των μαθητών δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη σύναψη φιλίας με μαθητές με διαφορετική εθνοτική καταγωγή.

Σήμερα στη Νότια Κορέα ζουν περίπου ένα εκατομμύρια άτομα κινεζικής καταγωγής, 270.000 Βιετναμέζοι, 200.000 Ταϋλανδοί, 160.000 Αμερικανοί, 88.000 Ουσμπέκοι, 68.000 Ρώσοι, 65.000 Φιλιππινέζοι, 28.000 Καναδοί και σχεδόν ίσος αριθμός Ιαπώνων, Γερμανών, Ταϊβανέζων και Αυστραλών. Επίσης, υπάρχει πολυπληθής κοινότητα Νεπαλέζων, Μογγόλων και Καμποτζιανών. Μέσα στα τελευταία 30 χρόνια, οι αλλοδαποί αυξήθηκαν στη Νότια Κορέα κατά 3.896%.