Σανσάλ: το «τέλος του κόσμου» πολύ πριν από το 2084

Στις 16 Νοεμβρίου συνελήφθη στο Αλγέρι ο συγγραφέας Μπουαλέμ Σανσάλ, γνωστός στην Ελλάδα από τα βιβλία του «Ο Γερμανός μουτζαχεντίν ή Το ημερολόγιο των αδελφών Σίλλερ» (εκδ. Πόλις) και «2084, Το τέλος του κόσμου» (εκδ. Διάμετρος). Ο 75χρονος Σανσάλ συνελήφθη κατά την άφιξή του στο Αλγέρι μετά από σύντομη παραμονή στη Γαλλία. Όπως έγραφε την περασμένη εβδομάδα η εφημερίδα Le Monde —η οποία, εξαιτίας της λυσσαλέας σταυροφορίας της εναντίον της «ισλαμοφοβίας», ευθύνεται για την ασυδοσία των ισλαμιστών— η τύχη του Μπουαλέμ Σανσάλ «εγείρει ερωτήματα και ανησυχίες. [Ο Σανσάλ είναι] ένα ελεύθερο πνεύμα που αγκάλιασε ταυτοχρόνως τη λογοτεχνία και τη διαφωνία εναντίον του αλγερινού καθεστώτος το οποίο κατηγορείται για κάθε είδους αδικοπραγία και θρησκευτικό σκοταδισμό. Καθώς ο Γαλλο-αλγερινός συγγραφέας χρησιμοποιεί την πένα του σαν σπαθί εδώ και πάνω από 25 χρόνια, έχει ήδη πληρώσει το τίμημα με την απόλυσή του από το Υπουργείο Βιομηχανίας.» Pardon?? Η Monde αναφέρει αυτή την απόλυση που συνέβη πριν από δυο δεκαετίες τουλάχιστον, αλλά αποκρύπτει ότι ο Σανσάλ, ως αντικείμενο φατουά όπως πολλοί εκκοσμικευμένοι μουσουλμάνοι διανοούμενοι, δεν διώκεται μόνο από το αλγερινό καθεστώς, αλλά και από πολλούς συντάκτες της ίδιας της γαλλικής εφημερίδας. Και βεβαίως από τον όχλο που στηρίζει την Ανυπότακτη Γαλλία του Ζαν-Λυκ Μελανσόν και της παρέας του.

Μπουαλέμ Σανσάλ: Η αφορμή για τη σύλληψή του

Η αφορμή γι’ αυτή τη σύλληψη είναι οι πρόσφατες δηλώσεις του Σανσάλ στον «ακροδεξιό» ιστότοπο Frontières (η Monde τονίζει το γεγονός ότι «μίλησε σε ΜΜΕ που πρόσκειται στο κόμμα της Μαρίν Λεπέν»), όπου ο Αλγερινός συγγραφέας ισχυρίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι το Μαρόκο, ένα βασίλειο που η αποικιοκρατική Γαλλία ακρωτηρίασε στη διάρκεια του 19ου αιώνα, έχασε μέρος των εδαφών του προς όφελος της Αλγερίας. Κάτι παρόμοιο είχε υπαινιχθεί ο Εμανουέλ Μακρόν κατά την επίσκεψή του στο Ραμπάτ στα τέλη Οκτωβρίου —μια λίγο αφελή χειρονομία συμφιλίωσης με την κυβέρνηση του Αμπντελματζίντ Τεμπούν— δικαιολογώντας τις διεκδικήσεις του Μαρόκου στη Δυτική Σαχάρα. Η Αλγερία, απορρίπτοντας αυτόν τον ισχυρισμό, έχει διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με τη γείτονά της από το 2021.

Ο Σανσάλ ζει (ζούσε) στη μικρή πόλη Μπουμέρντες, 40 χιλιόμετρα ανατολικά του Αλγερίου. Καθώς τα βιβλία του δεν εκδίδονται στη χώρα του, είναι ελάχιστα γνωστός στην Αλγερία: αν ασκηθεί πίεση για την απελευθέρωσή του θα ασκηθεί από την Ευρώπη. Αλλά η Μοnde χαρακτηρίζει την υπόθεση «μπερδεμένη» (ξανά pardon??), χαιρετίζοντας ταυτοχρόνως την απελευθέρωση του δημοσιογράφου Ihsane El Kadi, που βρισκόταν στη φυλακή από τα τέλη του 2022, καθώς και εκείνη δώδεκα γνωστών μελών του κινήματος διαμαρτυρίας Hirak μέσω του οποίου το 2019 επισπεύστηκε η παραίτηση του προέδρου Aμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα. Με λίγα λόγια, η «έγκυρη» γαλλική εφημερίδα μοιάζει να αναρωτιέται τι έχει διαπράξει ο Σανσάλ ώστε να συλληφθεί ενώ άλλοι αφήνονται ελεύθεροι. Το μυστικό είναι ότι ο El Kadi, ως «αριστερός» (πρώην τροτσκιστής, ίσως και νυν), απολαμβάνει τη στήριξη άλλων αριστερών όπως της νομπελίστριας Αννί Ερνώ και του Βρετανού σκηνοθέτη Κεν Λόουτς (ομοίως τροτσκιστή: το αίμα νερό δεν γίνεται.)

Ο Σανσάλ μοιάζει με ελεύθερο ηλεκτρόνιο: ήδη το 2007 στο Διεθνές Φεστιβάλ Λογοτεχνίας στο Βερολίνο παρουσιάστηκε ως συγγραφέας «εξόριστος στη χώρα του» και το 2012, αν και τιμήθηκε με το Prix du roman arabe, δεν έλαβε το χρηματικό έπαθλο εξαιτίας της συμμετοχής του στο Φεστιβάλ Συγγραφέων της Ιερουσαλήμ, μια απόφαση που ελήφθη μετά από πίεση της Χαμάς. Εξάλλου, ο Σανσάλ έχει δηλώσει επανειλημμένως ότι η Αλγερία αποτελεί προπύργιο του ισλαμικού εξτρεμισμού χωρίς κανένα πνευματικό ή ηθικό έρεισμα —ως προς αυτές τις εκτιμήσεις, ταυτίζεται φυσικά με τον συμπατριώτη του, τον Καμέλ Νταούντ, ο οποίος όμως είναι πιο προστατευμένος εφόσον έχει εγκατασταθεί στο Παρίσι και κυκλοφορεί με ομάδα σωματοφυλάκων. Όχι ότι πρέπει να αισθάνεται εντελώς ασφαλής: η ισλαμοαριστερά δεν είναι λιγότερο επικίνδυνη από το αλγερινό καθεστώς. Προσφάτως, επειδή έφριξε που ο Νταούντ βραβεύτηκε με το Goncourt για το μυθιστόρημά του «Houris», έχει ξεκινήσει εκστρατεία δυσφήμισης εναντίον του. Στη λασπολογία πρωτοστάτησε η Monde δημοσιεύοντας εκτενές άρθρο για το «Ηοuris» «που βασίστηκε σε παραβίαση του ιατρικού απορρήτου της συζύγου του συγγραφέα»: την τρελή θεωρία σκάρωσαν οι Αλγερινοί και Γάλλοι ισλαμιστές και την αναπαρήγαγαν όλα τα ΜΜΕ της αριστεράς, μεταξύ των οποίων, εξυπακούεται, η Libération και η Courrier international.

Όσο για τον Σανσάλ, κινδυνεύει να καταδικαστεί για «υπονόμευση της εθνικής ενότητας», ενώ διάφοροι Αλγερινοί ισλαμιστές που ζουν άνετα στη Γαλλία —για παράδειγμα, ο Nedjid Sidi Moussa— δηλώνουν ότι η σύλληψή του είναι δικαιολογημένη και καλά να πάθει. Τα γαλλικά ΜΜΕ δίνουν βήμα σε ισλαμιστές και εθνικιστές που κατηγορούν τον Σανσάλ για προδοσία, ενώ οι σεΐχηδες και οι εμίρηδες της Ανυπότακτης Γαλλίας τηρούν σιωπή ιχθύος. Κι όμως, η μη-κομμουνιστική αριστερά, εκείνη του Ζαν Ζωρές (τον θυμάται άραγε κανείς;), εκπροσωπούσε την ελευθερία και την αξιοπρέπεια: σήμερα δεν διαφέρει από τους κομμουνιστές που εξυμνούν χριστιανορθόδοξους και ισλαμιστές τυράννους. Το 2084 έχει φτάσει λίγο νωρίτερα, αλλά, όπως έχω γράψει πολλές φορές και όπως θα ξαναγράψω όσες φορές αντέξω, στην Ευρώπη ο Εφιάλτης ο Ευρυδήμου έχει εκπληρώσει προ πολλού τον ρόλο του.