Τι είναι το κίνημα 4B: Οι γυναίκες που μποϊκοτάρουν τους άντρες

«Μου φαίνεται τρομερά αστείο το γεγονός ότι οι Κορεάτισσες έχουν απηυδήσει τόσο με τους Κορεάτες που κυριολεκτικά αποφάσισαν να μην ξανασχοληθούν. Όλοι έχετε ακούσει για το 4B κίνημα έτσι; Είμαι μεγάλη φαν!», ακούγεται να λέει στο βίντεό της μια TikToker με το όνομα Jeanie η οποία εξηγεί τους λόγους που οι γυναίκες στη Νότιο Κορέα μποϊκοτάρουν τους άντρες. Το βίντεο έχει φτάσει τις 1K προβολές.

Το 4B κίνημα είναι προϊόν του 21ου αιώνα, αυτής της παράξενης εποχής. Με ρίζες στη Νότια Κορέα, αυτό το φεμινιστικό κίνημα γεννήθηκε μέσα από τις αντιθέσεις και την καταπίεση μιας πατριαρχικά στημένης κοινωνίας και τη βαθιά ανάγκη για αλλαγή. Αυτή η ανάγκη για αλλαγή γιγαντώθηκε μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τι σημαίνουν τα 4B και κατά πόσο υιοθετούνται από το φεμινιστικό κίνημα;

Το 4B κίνημα (στα κορεάτικα "4비 운동") πήρε το όνομά του από τέσσερις λέξεις που ξεκινούν με το γράμμα "B" στα κορεάτικα, οι οποίες μεταφράζονται σε τέσσερις αρνήσεις:

• Μποϊκοτάζ του γάμου (Beoljok)
• Μποϊκοτάζ των ραντεβού (Biyeonhyeongae)
• Μποϊκοτάζ των σεξουαλικών σχέσεων (Bisaengae)
• Μποϊκοτάζ της αναπαραγωγής (Bichulsan)

Με λίγα λόγια, μποϊκοτάζ σε ό,τι έχει να κάνει με τους άντρες και την αναπαραγωγή. Πρόκειται για ένα κίνημα που ενθαρρύνει τις γυναίκες να απορρίψουν οτιδήποτε σχετίζεται με τις παραδοσιακές προσδοκίες που έχει η κοινωνία από αυτές σε σχέση με τους άντρες. Πρόκειται ίσως για τον φεμινισμό 2.0 όπου παρά το γεγονός ότι στη Δύση κυρίως η αυτοδιάθεση του σώματος αποτελεί ανθρώπινο και απαράβατο δικαίωμα, οι γυναίκες πρέπει το 2024 να παλέψουν ξανά. Το λες και εξοργιστικό.

Η Νότιος Κορέα έχει μια σύνθετη κοινωνική δομή, με βαθιά πατριαρχικά στερεότυπα που συχνά ασκούν αφόρητη πίεση στις γυναίκες. Παρά τις οικονομικές και τεχνολογικές επιτυχίες της χώρας, οι γυναίκες συχνά αντιμετωπίζουν μισθολογικό χάσμα, σεξουαλική παρενόχληση και κοινωνικές προσδοκίες να παντρευτούν, να γίνουν μάνες και να είναι «τέλειες» σύζυγοι.

Η σπίθα για το κίνημα 4B άναψε μέσα από σκάνδαλα που αποκάλυψαν την κουλτούρα μισογυνισμού και την έκταση της κακοποίησης γυναικών. Το Nth Room, ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην κορεατική ιστορία, όπου γυναίκες εκβιάζονταν και κακοποιούνταν σεξουαλικά μέσω του διαδικτύου, εξόργισε την κοινή γνώμη. Είναι σαν επέκταση του «Me too» που ξεκίνησε το 2017. Παράλληλα, οι γυναίκες στην Κορέα άρχισαν να απορρίπτουν την «εργασία της φροντίδας» και να συνειδητοποιούν ότι οι ρόλοι που τους ανατίθενται είναι περισσότερο βάρη παρά επιλογές.

Ο κόμπος έφτασε στο χτένι και οι γυναίκες είπαν «αρκετά». Έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του 2010, οι Νοτιοκορεάτισσες άρχισαν να εκφράζουν την οργή τους για τον μισογυνισμό που αντιμετώπιζαν. Στην πορεία, με την εξάπλωση του φεμινιστικού λόγου μέσα από τα social media, το κίνημα πήρε μορφή και έγινε ένα σύμβολο ανεξαρτησίας.

Η ουσία αυτής της αντίληψης είναι με λίγα λόγια ότι η γυναίκα δεν μπορεί πραγματικά να ζήσει ανεξάρτητα όταν είναι παντρεμένη και έχει παιδιά. Ο μόνος δρόμος για αυτονομία είναι να αρνηθεί τη συντροφικότητα των αντρών και να θυσιάσει την πιθανότητα μητρότητας έτσι ώστε να επανακτήσει τον έλεγχο της ζωής της μακριά από τα πατριαρχικά δεσμά…

Το κίνημα 4B θεωρείται ως ένα από τα πιο ριζοσπαστικά, μαζικά φεμινιστικά κινήματα εδώ και χρόνια. Οι γυναίκες που συμμετέχουν θεωρούν ότι η πατριαρχία δεν μπορεί να καταρρεύσει με μικρές αλλαγές, αλλά απαιτείται ριζική αναδιάρθρωση. 

Σύμφωνα με όσες το υποστηρίζουν, η απόρριψη των αντρών δεν είναι ατομική επίθεση, αλλά συλλογική απόρριψη μιας κουλτούρας που καλλιεργεί και ενισχύει την υποταγή των γυναικών. Για τις υποστηρίκτριες του 4B, οι άντρες (τουλάχιστον στο παρόν πλαίσιο) αντιπροσωπεύουν την καταπίεση, και το να «παίξουν» το παιχνίδι της κοινωνίας με όρους γάμου, σχέσεων ή οικογένειας είναι σαν να υπογράφουν τη δική τους ήττα και να μπαίνουν οικειοθελώς σε μια φυλακή πολυτελείας που όμως παραμένει φυλακή.

Οι βασικές αιτίες πίσω από αυτό το μποϊκοτάζ αποδίδονται σε τρεις πτυχές:

• Η κουλτούρα του «Spycam Porn»: Η Νότιος Κορέα έχει αντιμετωπίσει κρίση με τις κρυφές κάμερες σε δημόσιους χώρους, γραφεία, ακόμα και σπίτια. Γυναίκες έγιναν θύματα αυτής της απάνθρωπης πρακτικής. Θα αναρωτηθεί κανείς πως αντέδρασε το δικαιϊκό σύστημα; Χλιαρότατα.
• Η πίεση της «Hanbok Νύφης»: Η κοινωνία πιέζει τις γυναίκες να παντρευτούν πριν από τα 30 και να κάνουν παιδιά, παραμερίζοντας την καριέρα, τις προσδοκίες και τα όνειρά τους. Πολλές οικογένειες μάλιστα καταφεύγουν και στο προξενιό.
• Η διαρκής ανισότητα στην εργασία: Οι γυναίκες στη Νότιο Κορέα κερδίζουν περίπου 65% λιγότερα από τους άνδρες, ενώ πολλές αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους για οικογενειακούς λόγους.

Το 4B κίνημα, λοιπόν, είναι μια μορφή εξέγερσης. Είναι σαν να λένε: «Δεν θέλω ούτε να ζήσω για να ικανοποιώ τους άντρες, ούτε να γίνω εργαλείο αυτού του συστήματος». Αρνούνται να «παίξουν» το παιχνίδι της κοινωνίας με όρους γάμου, σχέσεων ή οικογένειας διότι είναι σαν να υπογράφουν τη δική τους ήττα.

Το «ταξίδι» στην Αμερική

Με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ το 2016, πολλές γυναίκες στις ΗΠΑ ένοιωσαν ότι οι φωνές τους δεν ακούγονταν πλέον. Από την αποποινικοποίηση της σεξουαλικής κακοποίησης που προωθήθηκε μέσω πολιτικών, μέχρι τη ρητορική του μισογυνισμού, το κλίμα έγινε τοξικό. Σε πολλές πολιτείες απαγορεύτηκε το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματος μέσω της απαγόρευσης των αμβλώσεων. Το θολό τοπίο των κανόνων στο πότε επιτρέπεται να γίνει άμβλωση και πότε όχι, οδήγησε πολλές γυναίκες να χάσουν τη ζωή τους, να υποφέρουν έξω από τα επείγοντα έχοντας πάθει αποκόλληση και αρκετές έμειναν στείρες, επειδή οι γιατροί αρνούνταν να τις βοηθήσουν με φόβο ότι θα καταδικαστούν και θα φυλακιστούν. Αυτά συμβαίνουν στην Αμερική του 2024.

Γυναίκες αιμορραγούν έξω από τα νοσοκομεία και ακούν τον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να δηλώνει προεκλογικά ότι οι γυναίκες που προβαίνουν σε παράνομη άμβλωση, θα τιμωρούνται κι από πάνω. Ο ριζοσπαστικός φασισμός μερικές φορές απαιτεί ριζοσπαστικές αντιδράσεις.

Η υποψηφιότητα της Κάμαλα Χάρις έδωσε ελπίδα σε πολλές γυναίκες ότι θα επανέλθουν στο ακέραιο τα δικαιώματά τους στην αυτοδιάθεση του σώματός τους αλλά τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι. Διότι ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο 47ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών…

Για πολλούς, η εκλογή του θεωρήθηκε μια οπισθοδρόμηση για τα δικαιώματα των γυναικών, με αναφορές στη σεξιστική του συμπεριφορά και τις πολιτικές του που έθεσαν περιορισμούς στις αμβλώσεις. Επιπλέον, ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο πρώτος Πρόεδρος της Αμερικής που έχει καταδικαστεί για 34 αδικήματα, μεταξύ των οποίων και μερικά σεξουαλικής φύσεως.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 4B κίνημα βρήκε έδαφος σε πλατφόρμες όπως το TikTok, το Instagram και το Reddit. Οι Gen Z και Millennials, που είναι από τις πρώτες γενιές που μιλούν ανοιχτά και μαζικά για θέματα κακοποίησης, πατριαρχίας και δικαιωμάτων, είδαν το 4B ως μέσο αυτονομίας και αντίστασης.

Ένας σημαντικός καταλύτης ήταν η εξάπλωση του αφηγήματος που σχετίζεται με την αυτοβελτίωση και την αυτονομία. Από τη φιλοσοφία του #selfcare μέχρι την απόρριψη της τοξικής αρρενωπότητας, η γενιά αυτή αγκάλιασε το 4B όχι απαραίτητα ως απόλυτη απομόνωση από τους άντρες, αλλά ως απόρριψη των καταπιεστικών πρακτικών. Στα social media, το 4B είναι μια «viral» δύναμη. Hashtags όπως #4BMovement, #NoMenNoProblem και #RadicalFeminism συγκεντρώνουν εκατομμύρια προβολές.

Τα βίντεο στο TikTok συνοδεύει το τραγούδι της Πάρις Παλόμα «Labour» με viral verse «All day, every day, therapist, mother, maid/Nymph then a virgin, nurse then a servant/Just an appendage, live to attend him/So that he never lifts a finger/24∕7, baby machine/So he can live out his picket fence dreams/It's not an act of love if you make her/You make me do too much labour».

Όλη μέρα/Κάθε μέρα, ψυχολόγος, μητέρα, υπηρέτρια/μία νύμφη, μια παρθένα, νοσοκόμα και μετά υπάλληλος/ Απλά ένα παράρτημα, που ζει για να τον εξυπηρετεί/ Έτσι ώστε να μη χρειαστεί να σηκώσει το δακτυλάκι του/ 24/7 μηχανή αναπαραγωγής/ ώστε να μπορεί να έχει τον οικογενειακό φράκτη των ονείρων του/ Δεν είναι μια πράξη αγάπης αν την αναγκάζεις/ Με βάζεις να κάνω υπερβολική εργασία.

Με σλόγκαν τύπου «Men? Hard pass!» και «No marriage, no drama», οι χρήστριες εξηγούν πώς επιλέγουν να ζουν χωρίς την ανάγκη αντρών στη ζωή τους.
Κοινότητες στο Reddit: Ομάδες όπως το «r/Feminism» και το «r/Childfree» φιλοξενούν έντονες συζητήσεις για το πώς το 4B κίνημα μπορεί να εφαρμοστεί σε διαφορετικές κουλτούρες.
Παράλληλα, υπάρχει και backlash. Ορισμένοι άντρες θεωρούν το 4B κίνημα «αντρική δαιμονοποίηση» και δημιουργούν κινήσεις αντίστασης, όπως το Men Going Their Own Way (MGTOW).

Βέβαια, μετά σκάνε κάτι τύποι σαν τον Nicholas J. Fuentes που λένε «Το σώμα σου. Η επιλογή μου!» και ρίχνουν λάδι σε μια πυρκαγιά που ήδη μαίνεται. Ο συγκεκριμένος νεαρός, που ζούσε στο υπόγειο της γιαγιάς του μέχρι πρόσφατα ώσπου η γυναίκα έφυγε από τη ζωή, βγήκε αυτάρεσκα και καυχήθηκε ότι οι άντρες θα νικούν για πάντα τις «αδύναμες» γυναίκες. Αυτή η ανάρτηση φυσικά προκάλεσε οργή και πολλοί χρήστες του απηύθυναν τα ίδια λόγια ουσιαστικά απειλώντας τον «Your body my choice», ενώ άλλοι δημοσιοποίησαν τη διεύθυνση του σπιτιού του. Η κατάσταση είναι έκρυθμη και οι ακραίες αλυσιδωτές αντιδράσεις οδηγούν την Αμερική σε πολύ σκοτεινούς καιρούς.

Το 4B, όπως αναφέραμε παραπάνω, έχει δεχθεί κριτική τόσο από άντρες όσο και από γυναίκες. Οι επικριτές του το χαρακτηρίζουν «ακραίο» και «διχαστικό». Υποστηρίζουν ότι η πλήρης απόρριψη των αντρών δεν οδηγεί στην ισότητα, αλλά σε περαιτέρω αποξένωση.

Ωστόσο, οι υποστηρίκτριες απαντούν πως το κίνημα είναι μια προσωρινή αναγκαία ρήξη. Για αυτές, ο στόχος είναι η ανάκτηση της αυτονομίας και η εξάλειψη της πατριαρχικής κουλτούρας, όχι το μίσος προς το αντρικό φύλο…

Και τώρα τι;

Το 4B κίνημα δείχνει να κερδίζει έδαφος σε μια εποχή που η πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα προκαλεί αναταράξεις. Δεν είναι απαραίτητο να συμφωνούν όλοι με τις μεθόδους του, αλλά κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει την επίδρασή του. Γυναίκες σε ολόκληρο τον πλανήτη δηλώνουν τη στήριξή τους στις γυναίκες της Αμερικής μετά την εκλογή Ντόναλντ Τραμπ.

Καθώς οι γυναίκες επαναπροσδιορίζουν τη θέση τους στην κοινωνία, το 4B είναι μια υπενθύμιση ότι η αλλαγή δεν έρχεται πάντα με μικρά βήματα. Μερικές φορές, απαιτεί ρήξεις και επαναστάσεις. Για πολλές γυναίκες θεωρείται μια αναγκαία απάντηση σε όσους προσπαθούν να τις τραβήξουν πίσω. Το να καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα στον σύγχρονο δυτικό κόσμο είναι κάτι που σίγουρα δεν μας «κάθεται» καλά. Και αν το διαδίκτυο μας διδάσκει κάτι, είναι ότι τα κινήματα που ξεκινούν από το περιθώριο μπορούν πολύ γρήγορα να βρεθούν στο επίκεντρο.

Έτσι, το 4B ίσως να είναι λιγότερο μια «τάση» και περισσότερο ένα σημάδι –ή αν θέλετε ανάγκη– των καιρών. Αν μη τι άλλο, αποτελεί τη φωνή μιας νέας γενιάς γυναικών που αγωνίζονται για τα ίδια πράγματα που αγωνίστηκαν και οι γιαγιάδες τους. Επίμονες, αγέρωχες, αποφασισμένες, απειλούν τον ανδρισμό των αδύναμων και των λίγων. Ό,τι ακριβώς απεχθάνεται ο Τραμπ. Κι ο κάθε Τραμπ.