Νέο ντοκιμαντέρ ξετυλίγει το μυστήριο της ρωσικής «φάλαινας κατασκόπου»

Όταν μια λευκή φάλαινα μπελούγκα, μυστηριωδώς εξοπλισμένη με μυστικό εξοπλισμό παρακολούθησης, εντοπίστηκε για πρώτη φορά στα παγωμένα νερά γύρω από τη Νορβηγία πριν από πέντε χρόνια, η υπόθεση φάνταζε σαν ένα κεφάλαιο κατασκοπευτικού θρίλερ.

Η εξεύρεση ωστόσο της πραγματικής ταυτότητας και των μυστικών στόχων της φάλαινας μπελούγκα που οι Νορβηγοί ονόμασαν Χβάλντιμιρ, έγινε γρήγορα ένας πραγματικός γρίφος που συνέχισε να γοητεύει το κοινό και να προβληματίζει τους αναλυτές των δυτικών μυστικών υπηρεσιών.

Νέα στοιχεία αρχίζουν επιτέλους να δίνουν νόημα στο υποβρύχιο αίνιγμα. Οι δημιουργοί ενός νέου ντοκιμαντέρ του BBC, με τίτλο «Secrets of the Spy Whale», πιστεύουν ότι εντόπισαν την πιθανή πορεία της φάλαινας και την αποστολή της.

Χβάλντιμιρ: Η φάλαινα «κατάσκοπος των Ρώσων»

Η Χβάλντιμιρ, το παρατσούκλι της οποίας είναι ένας συνδυασμός του hval, που σημαίνει φάλαινα στα νορβηγικά, και του μικρού ονόματος του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, έχει περιγραφεί ως ρωσική «φάλαινα κατάσκοπος». Άλλωστε, η καλωδίωση που φορούσε έφερε την ένδειξη «Εξοπλισμός της Αγίας Πετρούπολης» και φαινόταν σχεδιασμένη για να μεταφέρει μια μικρή κάμερα. Σύμφωνα με το νέο ντοκιμαντέρ, μπορεί να είχε εκπαιδευτεί ως μυστική «φάλαινα φρουρός», αντί να είχε σταλεί στη θάλασσα για να διεξάγει θαλάσσια κατασκοπεία.

«Τα τελευταία ευρήματά μας σχετικά με τον πιθανό ρόλο για τον οποίο είχε εκπαιδευτεί η Χβάλντιμιρ μας φέρνουν πιο κοντά στην επίλυση του μυστηρίου», δήλωσε η Τζένιφερ Σο, σκηνοθέτης της ταινίας, η οποία προβάλλεται την Τετάρτη από το BBC Two. «Αλλά προκαλούν επίσης πολλά περαιτέρω ερωτήματα σχετικά με το τι μπορεί να επιδιώκει η Ρωσία να φυλάξει στην Αρκτική και γιατί».

Μετά από 10 μήνες έρευνας για την παράξενη ιστορία της εκπαίδευσης θαλάσσιων θηλαστικών, η ομάδα του ντοκιμαντέρ συνάντησε έναν από τους τελευταίους εναπομείναντες βετεράνους ενός πρώιμου προγράμματος του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ που εκτελούνταν από το Πόιντ Μούγκου στην Καλιφόρνια. Ο πρώην εκπαιδευτής δελφινιών Μπλερ Ιρβάιν, ο οποίος σήμερα είναι 80 ετών, εξήγησε πώς είχε αναπτύξει το πρόγραμμα. «Οι κολυμβητές δημιουργούν φυσαλίδες, οι φυσαλίδες προκαλούν θόρυβο. Η ακοή των δελφινιών είναι εξαιρετικά ευαίσθητη και σε αυτό το πλαίσιο ήταν αλάνθαστη», είπε.

Ο Ιρβάιν και η ομάδα του εκπαίδευσαν τα δελφίνια να κολυμπούν σαν φρουροί και να αφουγκράζονται τους εισβολείς. Θα έσπρωχναν ένα κουπί με το ρύγχος τους, για να σημάνουν συναγερμό αν εντόπιζαν θορύβους. Η Σοβιετική Ένωση ξεκίνησε σύντομα το δικό της πρόγραμμα χρησιμοποιώντας παρόμοιες τεχνικές. Μια φάλαγγα δελφινιών πιστεύεται ότι φρουρούσε τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας. Κρατημένα σε πλωτά κλουβιά, είχαν εκπαιδευτεί να προειδοποιούν για την προσέγγιση τυχόν υποβρύχιων σαμποτέρ.

Η ιστορία της εκπαίδευσης θηλαστικών για τις ανάγκες του στρατού

Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει στοιχεία που έδωσε η ειδικός σε θέματα φαλαινών δρ Ιβ Ζουρνταίν, η οποία περιγράφει λεπτομερώς τα πρότυπα συμπεριφοράς που είχε παρατηρήσει κατά την παρατήρηση της Χβάλντιμιρ στο λιμάνι του Χάμερφεστ το 2019. Είχε δει τη φάλαινα να κολυμπάει μέχρι να αγγίξει τις κάμερες που κουβαλούσε όποιος προσπαθούσε να κολυμπήσει κοντά της. «Ήταν προφανές ότι η συγκεκριμένη φάλαινα είχε εκπαιδευτεί να βάζει τη μύτη της σε οτιδήποτε έμοιαζε με στόχο», είπε η Ζουρνταίν στους κινηματογραφιστές.

Η Τζένιφερ Σο δήλωσε στον Observer ότι η φάλαινα που βρέθηκε στις νορβηγικές ακτές έδειχνε όλα τα σημάδια ότι είχε στρατολογηθεί στο πλαίσιο περιπολιών ασφαλείας. «Καθώς καθόμασταν να παίρνουμε συνέντευξη από τον Μπλερ Ιρβάιν στην Αμερική, χιλιάδες μίλια μακριά από το Χάμερφεστ, μου ήρθε στο μυαλό ότι μπορεί να καθόμουν απέναντι από τον άνθρωπο που είχε επινοήσει το ακριβές σύστημα εκπαίδευσης με το οποίο είχε εκπαιδευτεί η Χβάλντιμιρ, έστω και 50 χρόνια αργότερα».

Τη δεκαετία του 1980, καθώς η στρατηγική σημασία της Αρκτικής αυξανόταν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ένα νέο παράρτημα του προγράμματος ξεκίνησε στη βόρεια ρωσική πόλη Μουρμάνσκ. Εδώ, υποψιάζεται ο Σο, τα θηλαστικά αυτά χρησιμοποιήθηκαν για τη φύλαξη των υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων του Βόρειου Στόλου. Ένας πρώην σοβιετικός εκπαιδευτής δελφινιών και κυβερνήτης πυρηνικών υποβρυχίων, ο Βολοντίμιρ Μπελούσιουκ, ο οποίος υπηρετούσε στο Μουρμάνσκ εκείνη την εποχή, αποκαλύπτει στο ντοκιμαντέρ ότι οι εκπαιδευτές έστρεψαν την προσοχή τους στις φάλαινες επειδή τα δελφίνια αρρώσταιναν στις θερμοκρασίες υπό το μηδέν.

«Ξέραμε ότι θέλαμε να αποκαλύψουμε περισσότερα για την πραγματική ταυτότητα της φάλαινας», δήλωσε η Σο. «Πρόκειται για ένα μυστήριο που έχει γοητεύσει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Αλλά μας έδωσε επίσης την ευκαιρία να εξερευνήσουμε την ιστορία της εκπαίδευσης θαλάσσιων θηλαστικών στο πλαίσιο του στρατού - κάτι που λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν, καθώς ήταν βουτηγμένη στη μυστικότητα για δεκαετίες και πολλοί από αυτούς που γνώριζαν την αλήθεια δυστυχώς δεν είναι πλέον εν ζωή».

Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης μειώθηκε η χρηματοδότηση των προγραμμάτων για τα θαλάσσια θηλαστικά, αλλά η εμφάνιση της «φάλαινας-κατασκόπου» ήταν ένα από τα πολλά σημάδια επανάκαμψης.

Η Χβάλντιμιρ βρέθηκε νεκρή νωρίτερα φέτος, από δύο άνδρες που ψάρευαν στον κόλπο Ρισαβίκα, στη νότια Νορβηγία. Η αστυνομία ξεκίνησε έρευνα αφού ομάδες για τα δικαιώματα των ζώων ισχυρίστηκαν ότι είχε πυροβοληθεί. Ωστόσο, η νεκροψία έδειξε ότι πέθανε αφού ένα ραβδί σφηνώθηκε στο στόμα της.

(Με πληροφορίες του Guardian)