Gig Economy: Το είδος εργασίας που καταργεί τα εργασιακά στερεότυπα

Σίγουρα αν είσαι και παλαιότερος, έχεις ακούσει τη φράσει «έχω ένα gig» να χρησιμοποιείται κυρίως από καλλιτέχνες. Το gig στη slang του 1990 σημαίνει «αρπαχτή», δεν είναι μια μόνιμη δουλειά αλλά μια άπαξ ευκαιρία να βγάλει κάποια έξτρα χρήματα. Πλέον, έχει αποκτήσει ένα διαφορετικό νόημα, όχι όμως πολύ μακριά από την αρχική του έννοια. Τι είναι λοιπόν αυτό το «gig economy» του 2024;

Η «gig economy» δεν είναι απλά μια νέα τάση, αλλά μια θεμελιώδης αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι νέοι αντιλαμβάνονται και διαχειρίζονται την εργασία τους. Με τη ραγδαία άνοδο των ψηφιακών πλατφορμών και των εφαρμογών που προσφέρουν βραχυπρόθεσμες, ανεξάρτητες θέσεις εργασίας, οι Millennials και η Gen Z επιλέγουν όλο και περισσότερο την ευελιξία της «gig economy». Ο τρόπος που βλέπουν την καριέρα τους, η επιθυμία τους για ευελιξία και έλεγχο του χρόνου τους σε συνδυασμό με την απόρριψη του παραδοσιακού ωραρίου «9 με 5» –très banal– αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού και επηρεάζουν όχι μόνο τις ατομικές τους ζωές αλλά και ολόκληρη την αγορά εργασίας.

Τι είναι λοιπόν η «Gig Economy»;

Η «gig economy» περιλαμβάνει την εργασία που προσφέρεται μέσω βραχυπρόθεσμων συμβολαίων ή προσωρινών εργασιών, αντί της παραδοσιακής μακροχρόνιας εργασίας που φαντάζει πιο δεσμευτική. Οι εργαζόμενοι στη «gig economy» είναι συχνά αυτοαπασχολούμενοι ή συνεργάτες με τις εταιρείες, χρησιμοποιώντας πλατφόρμες όπως το Uber, το Fiverr, το Upwork, και άλλες, για να συνδεθούν με πελάτες. Αυτή η οικονομία, που ξεκίνησε να γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλής μετά την οικονομική κρίση του 2008, γνώρισε τεράστια ανάπτυξη με την άνοδο των ψηφιακών τεχνολογιών και την πανδημία, που επέβαλε απομακρυσμένες και ευέλικτες μορφές εργασίας.

Millennials και Gen Z επαναπροσδιορίζουν την εργασία

Οι Millennials και η Gen Z έχουν διαμορφώσει την εργασιακή τους κουλτούρα σε διαφορετικά πλαίσια από αυτά που επικρατούσαν μέχρι τώρα. Σημασία έχει η ψυχική ευημερία του εκάστοτε εργαζόμενου και ο έλεγχος του καθημερινού του προγράμματος με ταυτόχρονη εξασφάλιση της οικονομικής του ανεξαρτησίας. Έχοντας μεγαλώσει σε μια εποχή όπου η ψηφιακή τεχνολογία είναι ο κανόνας, έχουν συνηθίσει σε έναν κόσμο άμεσων πληροφοριών και επιλογών. Επιθυμούν ευελιξία στον χώρο και στον χρόνο, καθώς και την ικανότητα να συνδυάζουν πολλαπλά επαγγέλματα ή έργα που τους βοηθούν να εκφράσουν καλύτερα τις δεξιότητές τους. Η σταθερότητα δεν αποτελεί πλέον την πρώτη τους προτεραιότητα ούτε το όνειρό τους είναι να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι (οι millenials καταλαβαίνετε απόλυτα για τι πράγμα μιλάω).

Με λίγα λόγια, η νέα γενιά που είναι σε παραγωγική ηλικία σταματάει να αγχώνεται για τη μονιμότητα, η οποία ήταν ένα από τα βασικά στοιχεία που έψαχνε η προηγούμενη γενιά από αυτούς, δεν συμβιβάζεται με έναν σταθερό μισθό που δεν θα αυξηθεί ποτέ ιδιαίτερα πολύ και σπάει το προκαθορισμένο ωράριο. Αυτοί οι νέοι εργαζόμενοι σιχαίνονται τη στασιμότητα.

Προτιμούν να εργάζονται από απόσταση ή να είναι ελεύθεροι επαγγελματίες, αφού οι απαιτήσεις τους για ένα δυναμικό περιβάλλον και αυτονομία οδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Αυτού του είδους η οικονομία εκτιμάται ότι απασχολεί το 36% των εργαζομένων στις ΗΠΑ που συμμετέχει σε κάποια αντίστοιχη μορφή εργασίας. Τα υπέρ τα είπαμε παραπάνω (είναι ωραίο να είσαι το αφεντικό του εαυτού σου), όμως τίποτα καλό δεν έρχεται χωρίς το μειονέκτημά του καθώς με την gig economy διαβρώνεται η εργασιακή ασφάλεια και οι παροχές που τόσα χρόνια αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της σταθερής απασχόλησης. Γενικώς, δεν υπάρχει καμία εργασιακή ασφάλεια! Οι εργαζόμενοι της «gig economy» δεν καλύπτονται από κοινωνικές ασφαλίσεις, δεν έχουν πληρωμένες άδειες ή επιδόματα και συχνά πρέπει να καλύπτουν μόνοι τους τα έξοδά τους, για παράδειγμα, την ασφάλεια υγείας τους.

Από την άλλη, λόγω των συνεχών οικονομικών κρίσεων και της πανδημίας, οι νέοι δεν «σκιάζονται» και ιδιαίτερα από την εργασιακή αβεβαιότητα και είναι ιδιαίτερα προσαρμοστικοί στα νέα δεδομένα καθώς έτσι έχουν μάθει μεγαλώνοντας – να προσαρμόζονται στις καταστάσεις! Οι περισσότεροι κατανοούν ότι χρειάζεται να αναπτύσσουν συνεχώς τις δεξιότητές τους, να είναι σε θέση να προσαρμόζονται γρήγορα και να βρίσκουν νέες ευκαιρίες.

Η εργασία ως προσωπική έκφραση

Για τις νέες γενιές, η δουλειά δεν είναι απλά το μέσο για τον βιοπορισμό, αλλά ένα εργαλείο προσωπικής έκφρασης. Με λίγα λόγια μπαίνει πιο έντονα στο προσκήνιο το concept «αγαπώ τη δουλειά μου». Στη «gig economy», ένας εργαζόμενος μπορεί να αναλάβει διάφορα projects που αντανακλούν διαφορετικές πλευρές του εαυτού του. Έτσι, έχει τη δυνατότητα να αλλάζει κατευθύνσεις ή να δουλεύει πάνω σε έργα που όντως του αρέσουν και του επιτρέπουν να αναπτύσσει νέες δεξιότητες. Ειδικά για τη Gen Z, η εργασία που συμβάλλει σε έναν μεγαλύτερο κοινωνικό σκοπό ή έχει θετικό αντίκτυπο θεωρείται ακόμη πιο σημαντική. Η συναισθηματική σύνδεση με την εργασία και η συμβολή σε κάτι που πιστεύουν, γίνεται το νέο ζητούμενο.

Μια νέα εργασιακή και κοινωνική πραγματικότητα

Η επέκταση της gig economy φέρνει σημαντικές αλλαγές και στην κοινωνική δομή της εργασίας. Οι νέοι συχνά δημιουργούν έναν κύκλο σχέσεων και συνεργασιών που τους βοηθά να επιτύχουν επαγγελματικά χωρίς τον κλασικό δεσμό εργοδότη - υπαλλήλου. Αυτό ενισχύει την έννοια της «οικονομίας των ανεξάρτητων επαγγελματιών», αλλά δίνει και μια νέα, πιο δυναμική και σύγχρονη πνοή στον όρο, όπου οι συνεργασίες βασίζονται περισσότερο στην αξία που φέρνει ο καθένας και λιγότερο στον παραδοσιακό ιεραρχικό έλεγχο.

Παρ' όλα αυτά, ο ανταγωνισμός στη «gig economy» είναι σκληρός, και πολλοί νέοι επαγγελματίες βρίσκονται σε μια συνεχή προσπάθεια να ξεχωρίσουν σε μια παγκόσμια αγορά που είναι περισσότερο κορεσμένη από ποτέ. Διότι, εάν δεν διασφαλίζονται τα εργασιακά σου δικαιώματα είσαι αναλώσιμος. Take it or leave it. 

Η κρατική παρέμβαση και η μελλοντική προοπτική

Κι έτσι ερχόμαστε σε ένα νέο πολιτικό ζήτημα που προκύπτει. Η gig economy και οι ελεύθεροι επαγγελματίες γίνονται όλο και πιο σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης αγοράς εργασίας. Η ανάγκη για ένα προσαρμοσμένο νομοθετικό πλαίσιο που να προστατεύει τα δικαιώματά τους, γίνεται επιτακτική, καθώς το μοντέλο αυτό όχι μόνο ήρθε για να μείνει, αλλά θα συνεχίσει να επηρεάζει τους εργασιακούς και κοινωνικούς θεσμούς.

Συνολικά, η gig economy επηρεάζει θετικά την ευελιξία και την επαγγελματική ελευθερία, ενώ βοηθάει στην ψυχική ισορροπία των εργαζομένων. Κομίζει όμως και νέες απαιτήσεις και ρίσκα. Οι νέες γενιές, ενθουσιώδεις και προσαρμοστικές, έχουν την ικανότητα και τη διάθεση να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες αυτής της μορφής εργασίας για να προωθήσουν τους δικούς τους στόχους και τις αξίες τους. Καθώς οι αλλαγές αυτές εδραιώνονται, η gig economy επαναπροσδιορίζει τις προτεραιότητες της καριέρας, επανασυνθέτοντας την εικόνα της σύγχρονης εργασίας.