Βαλένθια του 1957: Η πλημμύρα του τότε που μίλησε στο σήμερα

Τις τελευταίες μέρες τα μάτια όλου του πλανήτη είναι συγκεντρωμένα στην Ισπανία και πιο συγκεκριμένα στη Βαλένθια. Αιτία φυσικά είναι η φονική πλημμύρα στην πόλη η οποία άφησε πίσω της 219 θύματα μέχρι στιγμής, καθώς υπάρχουν 90 επιβεβαιωμένοι αγνοούμενοι και ανυπολόγιστες ζημιές. Η οργή ξεχειλίζει προς τους αρμόδιους φορείς και την ηγεσία της χώρας όχι μόνο από τους κατοίκους της Communitat Valenciana αλλά και από άλλα μέρη της Ισπανίας.

Το στολίδι του ισπανικού νότου και τρίτη μεγαλύτερη πόλης της Ισπανίας με 810.064 κατοίκους αντιμετωπίζει πολύ συχνά το πρόβλημα με τις πλημμύρες και δεν είναι η πρώτη φορά που τα έντονα καιρικά φαινόμενα, φέρνουν την απόλυτη καταστροφή. Τα νότιά προάστια της πόλης είναι κυριολεκτικά διαλυμένα και οι διασώστες ψάχνουν ακόμα και μέρες μετά αγνοούμενους μέσα στις λάσπες και στα χαλάσματα.

Οι τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου πάντα φέρνουν στον νου των κατοίκων της Βαλένθια άσχημες μνήμες στην παλιά γενιά και ενημερώνουν τη νέα για τη μεγάλη πλημμύρα του 1957, η οποία προκάλεσε μεγάλες ζημιές, ήταν αιτία να χαθούν αμέτρητες ανθρώπινες ζωές και «βύθισε» την πόλη για περίπου δύο χρόνια.

Βαλένθια: Η μεγάλη πλημμύρα του 1957

Έκανα το μεταπτυχιακό μου στη Βαλένθια πριν από δύο χρόνια. Με το που έφτασα δύο πράγματα μου έκαναν εντύπωση. Αρχικά ο μεγαλοπρεπής και πανέμορφος κήπος Turia, ο οποίος «κόβει» το κύριο μέρος της πόλης στα δύο και μέσα σε αυτόν μπορείς να βρεις μέρη για να χαλαρώσεις, ολόκληρα γήπεδα για να αθληθείς, ποδηλατόδρομους για να πας βόλτα με το ποδήλατο και πολλά αλλά. Το δεύτερο ήταν ότι στη Βαλένθια τα σπίτια δεν έχουν καλοριφέρ και ο λόγος είναι πως στην πραγματικότητα οι κάτοικοι δεν βιώνουν πλέον χειμώνα. Από τις 365 μέρες του χρόνου τις 300 η Βαλένθια έχει ηλιοφάνεια και ζέστη καλοκαιριού από τα τέλη Μαρτίου, κάνοντας ακόμα μεγαλύτερη την έκπληξή μου για τις σφοδρές κακοκαιρίες του Οκτωβρίου. Στον πρώτο μήνα διαμονής μου και αφού μίλησα με ντόπιους έμαθα για την πλημμύρα του 1957 και πώς αυτή άλλαξε τελείως το τοπίο της πόλης.

Ο κήπος της Turia δεν είχε τη σημερινή μορφή που έχει σήμερα. Δεν αποτελούσε πάντα μέρος αναψυχής για όλους όσους ζουν στην πόλη και αξιοθέατο για τους τουρίστες. Μέσα από τη Βαλένθια περνούσε παλιά ο ομώνυμος ποταμός, ο οποίος τον περισσότερο καιρό ήταν στεγνός ή ήταν σαν ένα μικρό ρυάκι. Οι κάτοικοι περπατούσαν μέσα ή έπλεναν τα ρούχα τους, όταν το νερό ήταν αρκετό. Το 1949 έχει καταγραφεί μία μεγάλη πλημμύρα με δεκάδες νεκρούς, όμως κανείς δεν φανταζόταν αυτό που θα γίνει 8 χρόνια αργότερα.

Αιτία είναι το φαινόμενο της Gota Fría, δηλαδή η «ψυχρή σταγόνα» όπως το λένε στην περιοχή και προκαλεί πάντα φόβο στους ντόπιους. Τις τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου παρατηρούνται έντονα καιρικά φαινόμενα στα βουνά, που περιστοιχίζουν τη Βαλένθια, κάτι που συνηθίζεται σε περιοχές που δεν έχει βρέξει για πολύ καιρό. Στις 12 Οκτωβρίου του 1957 υπήρξε έντονη βροχόπτωση σε όλη την περιοχή αλλά μέχρι εκείνη την ώρα, κανείς δεν θορυβήθηκε. Την επόμενη μέρα πολλές εφημερίδες της εποχής κατέγραψαν ότι πόλεις εκτός της Βαλένθια δέχθηκαν πολλά χιλιοστόλιτρα νερού. Η στάθμη του ποταμού ανέβηκε όμως κανείς δεν φάνηκε να ανησυχεί, διότι το απόγευμα η βροχή σταμάτησε τελείως.

Στις 21.30 έφτασε η πρώτη κλήση έκτακτης ανάγκης από τις πόλεις Pedralba και Vilamarxant, οι οποίες βρίσκονται 40 χιλιόμετρα έξω από τη Βαλένθια. Το σήμα ανέφερε πως οι πόλεις είχαν πλήρως πλημμυρίσει λόγω της στάθμης του ποταμού. Στις 11 σήμανε συναγερμός στη Βαλένθια και οι αρμόδιοι φορείς ήταν σε επιφυλακή. Τα μεσάνυχτα και παρά την απουσία βροχής, ο ποταμός Turia συνέχισε να φουσκώνει και το νερό έφερνε κορμούς και συντρίμμια, τα οποία μπλόκαραν τις γέφυρες αποκόβοντας την πόλη στα δύο. Τα σώματα ασφαλείας ειδοποίησαν τους κατοίκους των περιοχών el Carmen και Campanar, τα οποία είναι τα πιο κοντινά στον ποταμό και το ραδιόφωνο εξέπεμπε SOS χωρίς διακοπή. Δεν άργησαν να φτάσουν τα πρώτα κύματα νερού με περισσότερα από 100 0 κυβικά μέτρα να κατακλύζουν τους δρόμους. Σύμφωνα με μαρτυρίες στο Φράγμα Manises στην άκρη της πόλης η στάθμη του νερού ανέβηκε 7 μέτρα και το πλάτος του Turia τριπλασιάστηκε. Όπως είναι φυσικό όλες οι γραμμές ηλεκτροδότησης κόπηκαν με τους κατοίκους να ψάχνουν ένα μέρος να προστατευθούν πανικόβλητοι μέσα στο απόλυτο σκοτάδι. Στις 4 τα ξημερώματα το νερό έφτασε τα 2.700 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο.

Όταν ξημέρωσε στις 14 Οκτωβρίου φάνηκε πως το νερό άρχισε να αποχωρεί αφήνοντας πίσω τόνους λασπόνερα και πολλές υλικές ζημιές. Οι κάτοικοι άρχισαν να περιπλανιούνται στους πλημμυρισμένους δρόμους με το νερό να φτάνει στα γόνατά τους, ενώ άλλοι με βάρκες έψαχναν για επιζώντες. Τότε έφτασε ένα δεύτερο κύμα νερού με 3.500 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο να χτυπάνε με σφοδρότητα την πόλη στης 2 το μεσημέρι. Στις 15.30 η πλημμύρα έφτασε το σοκαριστικό νούμερο των 6000 κυβικών μέτρων νερού ανά δευτερόλεπτο διαλύοντας ακόμα και μεγάλα κτίρια. Οι τοπικοί φορείς άνοιξαν τις πόρτες των πιο σύγχρονων κτισμάτων, εκεί που έμεναν τα πιο πλούσια κοινωνικά στρώματα, καθώς φτωχογειτονιές όπως Nazaret, El Cabanyal και η παραλιακή Malvarossa είχαν ισοπεδωθεί από την ορμή του νερού, εκεί που το ποτάμι κατέληγε. Ο αριθμός των νεκρών έφτασε επίσημα τους 81 αλλά υπήρξαν αγνοούμενοι, που δεν βρέθηκαν ποτέ.

Τις επόμενες ημέρες ο στρατός έφτασε στην πόλη φέρνοντας ψωμί, ώστε να τραφεί ο κόσμος που είχε ανάγκη. Πολλοί χρειάστηκαν να διασωθούν από τις σκεπές των σπιτιών τους και για τα επόμενα δύο χρόνια η πόλη ήταν γεμάτη με λάσπη. Στις 24 Οκτωβρίου ο δικτάτορας Φράνκο έφτασε στη Βαλένθια για να δει τις ζημιές, αφού βέβαια είχε φύγει ο μεγάλος όγκος του νερού.

Το Plan Sur και η πρωτοποριακή ανοικοδόμηση της πόλης

Το σίγουρο ήταν πως μετά την καταστροφή του 1957, αυτό δεν έπρεπε να ξανασυμβεί στην πόλη, έτσι έπεσαν στο τραπέζι ιδέες για το πώς μία τόσο μεγάλη πλημμύρα θα αποφευχθεί στο μέλλον. 

Η λύση δεν ήρθε από την πολιτική ηγεσία της χώρας αλλά από την τοπική κοινότητα, η οποία έριξε στο τραπέζι την προοπτική του Plan Sur. Αυτό το πλάνο ήθελε το ποτάμι να βγαίνει με τεχνητά κανάλια έξω από την πόλη και να διασχίζει τα νότια της Βαλένθια. Με αυτό τον τρόπο θα προστατευόταν το ιστορικό κέντρο της πόλης, στο οποίο το νερό έφτασε στα 5 μέτρα και κατέστρεψε κτίρια και σημεία ιστορικής σημασίας για την πόλη. Το μόνο που γλίτωσε σχεδόν άθικτο ήταν ο Καθεδρικός Ναός της Βαλένθια. Φυσικά οι ντόπιοι υποστηρίζουν ότι ο Θεός προστάτευσε τον ναό αλλά στην πραγματικότητα το έσωσε η τοποθεσία του, με τον θρύλο να λέει πως εκεί βρίσκεται το Ιερό Δισκοπότηρο, οπότε το νερό είχε λόγο που δεν πλησίαζε. 

Τα τεχνητά κανάλια που δημιουργήθηκαν είχαν μεγάλο βάθος για να αντέξουν μεγάλες καταιγίδες με τεράστιο όγκο νερού. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1958 και ολοκληρώθηκε επίσημα το 1973 με τον ποταμό Turia να στεγνώνει τελείως. Οι κάτοικοι της Βαλένθια στήριξαν το μεγάλο έργο και πλήρωναν ένα έξτρα πόσο 0.25 λεπτών πεσέτας για κάθε γράμμα η δέμα, που έστελναν.

Το μόνο που έμενε ήταν για το τι θα γινόταν ο διαθέσιμος χώρος μετά το έργο. Οι τοπικές αρχές ήθελαν τη δημιουργία ενός σύγχρονου αυτοκινητόδρομου, όμως δημιουργήθηκε ένα κίνημα στην πόλη που ήθελε το ποτάμι να μετατρέπεται σε κάτι με μπόλικο πράσινο. Η ιδέα του πράσινου κινήματος επικράτησε και ξεκίνησε η σχεδίαση του έργου από τον Ricardo Bofill και τον πολύ γνωστό σε εμάς Santiago Calatrava. Σε αυτό βοήθησε πως η Ισπανία δεν είχε αρχίσει ακόμα να αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς λόγω της δικτατορίας του Φράνκο και τα αυτοκίνητα ακόμα δεν ήταν πολλά, για να είναι αναγκαίος ένα αυτοκινητόδρομος. 

Πολλοί ανέφεραν ότι αυτό το έργο ήταν η αιτία για την τωρινή πλημμύρα αλλά αυτό απέχει απο την πραγματικότητα. Το τεχνητό κανάλι δεν υπερχείλισε αλλά ένα άλλο παρακλάδι του ποταμού με την ονομασία Barranco del Poyo. Σύμφωνα με τον πρώην αντιδήμαρχο της πόλης Jordi Peris Blanes  αιτία για τη μεγάλη καταστροφή είναι το διαρκές χτίσιμο σπιτιών και κτισμάτων ακόμα και σε περιοχές επικίνδυνες για πλημμύρα. «Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής πλέον ακραία καιρικά φαινόμενα συμβαίνουν όλο και πιο συχνά, οπότε δεν θα πρέπει να χτίζουμε σε σημεία επικίνδυνα να πλημμυρίσουν» ανέφερε ο Blanes σε ξένα μέσα. Η Βαλένθια γνώρισε σαν πόλη την ανάπτυξή της τις προηγούμενες δεκαετίες. Σύμφωνα με το Forbes αποτελεί και η καλύτερη πόλη στον κοσμό για να μείνει κάποιος μόνιμα. Η πόλη επεκτάθηκε προς τα νότια και σε σημεία, που ήταν απροστάτευτα από ένα τέτοιο φαινόμενο, 

Η νυχτερίδα είναι η προστάτιδα της πόλης, γι΄αυτό απεικονίζεται σε πολλά σημεία μέσα στη Βαλένθια. Ο μύθος λέει ότι μια νυχτερίδα τον 17^ο αιώνα ξύπνησε τα στρατεύματα του Jaume του Κατακτητή την ώρα που έκανε επίθεση ο Μουσουλμανικός στρατός μπαίνοντας μέσα σε ένα τύμπανο. Με αυτόν τον τρόπο προειδοποίησε τους πολιορκημένους και κατάφεραν να υπερασπιστούν την πόλη.

Τους κατοίκους της Βαλένθια κανείς δεν τους προειδοποίησε γι΄αυτό που θα ερχόταν λόγω της νεροποντής και μπορεί το μεγάλο έργο με τον ποταμό Turia να προστάτευσε το ιστορικό κέντρο της πόλης, όμως δεν γλίτωσε από την καταστροφή και τον θάνατο τους κατοίκους των νοτίων προαστίων της πόλης. Τα σήματα SOS άργησαν πολύ να σταλθούν και οι κάτοικοι αφέθηκαν στο έλεος του ορμητικού νερού, που γέμισε τους δρόμους.

Ο Βασιλιάς Φίλιππος και η Βασίλισσα Λετίτσια κάθισαν και δέχτηκαν λάσπη μαζί με αυγά από το εξαγριωμένο πλήθος. Σε αντίθεση με τη σχεδόν γειτονική Καταλονία οι κάτοικοι της Βαλένθια νιώθουν Ισπανοί και δεν ασπάζονται στην πλειοψηφία τους αποσχιστικές απόψεις. Γι΄αυτό τον λόγο κοιτάνε την ηγεσία της χώρας στα μάτια και ρωτάνε, γιατί έπρεπε να γίνει όλο αυτό. Τις τελευταίες ώρες αγανακτισμένοι πολίτες βρίσκονται στα κεντρικά σημεία της Βαλένθια και διαμαρτύρονται ζητώντας άμεσες λύσεις. 

Το πρόβλημα της Βαλένθια με τις πλημμύρες είναι ανάγκη να λυθεί άμεσα, ώστε να μην επαναληφθεί στο μέλλον κάτι τόσο καταστροφικό.