Εκλογές ΗΠΑ 2024: Αυτό που έρχεται είναι φασισμός ή κάτι χειρότερο;

Εκείνη την ημέρα, στις 6 Ιανουαρίου του 2021, ο Robert Paxton, ο γνωστότερος μελετητής του φασισμού στις ΗΠΑ και ίσως ο σημαντικότερος εν ζωή πανεπιστημιακός δάσκαλος στην ακαδημαϊκή ζωή των Ηνωμένων Πολιτειών στον τομέα των ανθρωπιστικών σπουδών, καθόταν μπροστά από την τηλεόρασή του στο Άνω Μανχάταν. Δεν πίστευε στα μάτια του. Για την ακρίβεια, δεν του είχε περάσει ποτέ από το μυαλό πώς στη δύση της ζωής του θα παρακολουθούσε σε ζωντανή μετάδοση την επιχείρηση «εκτροπή», την οποία είχε «ευλογήσει» ο ίδιος ο μέχρι εκείνη τη στιγμή πρόεδρος της Αμερικής.

Δεν υπήρχε καμία αμφιβολία για τον γέροντα ιστορικό πως το πλήθος ανήκε ιδεολογικά στον χώρο της αμερικανικής άκρας δεξιάς. Τέσσερα χρόνια μετά, ο Robert Paxton, 92 ετών πια, σε μια εξομολόγηση στους «New York Times» από το σαλόνι του σπιτιού του στην κοιλάδα Χάντσον, παραδεχόταν πώς αυτό το θέαμα δεν θα περίμενε ποτέ να το αντικρίσει: το πλήθος των πολιτών με τα κόκκινα καπέλα και την επιγραφή MAGA (Make America Great Again) και τα πορτοκαλί πανωφόρια στα χρώματα της φασιστικής οργάνωσης «Proud Boys».

Πριν από καιρό, ο κατά τα άλλα συντηρητικός αναλυτής Robert Kagan είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο του στην «Washington Post» με τον ενδεικτικό τίτλο «Να πώς εισβάλλει ο φασισμός στην Αμερική» (This is how fascism comes to America). Ο ειδικός Robert Paxton είναι πιο ακριβής. «Ο Τραμπισμός είναι ένα κίνημα το οποίο, πέρα από τα ιδεολογικά του πρόσημα, επιχειρεί κάτι ακόμη απεχθέστερο από τον μεσοπολεμικό φασισμό. Τότε οι φασίστες βασίζονταν στο ιδεολόγημα του εθνοκεντρισμού και της εθνικής σωτηρίας. Τώρα στην Αμερική, πέρα τον εθνικισμό, επιχειρείται η υπαγωγή της έννοιας του κοινωνικού συμφέροντος στο ιδιωτικό συμφέρον, και μάλιστα εκείνων που διαθέτουν το χρήμα σε βάρος όλων των άλλων που δεν το διαθέτουν».

O Robert Paxton δεν είναι ούτε κομμουνιστής ούτε καν σοσιαλιστής με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Ένας απλός Αμερικανός αστός είναι ο άνθρωπος, ο οποίος ωστόσο έμαθε να διαβάζει πίσω από τις λέξεις και να εξηγεί τα πράγματα όπως έχουν. Παρατηρεί συνάμα πώς οι γκριμάτσες του Τραμπ και τα παιχνίδια με τους σιαγόνες του παραπέμπουν τόσο φανερά στους θεατρινισμούς του Μουσολίνι, που τόσο απασχόλησαν τότε, και τώρα, τους ψυχιάτρους.

Σε λίγα εικοσιτετράωρα οι πολίτες των ΗΠΑ καλούνται να συμμετάσχουν σε μια ψηφοφορία η οποία ενδεχομένως να αποδειχτεί η σημαντικότερη στην ιστορία αυτής της χώρας. Ήδη η «Washington Post», με εντολή του ιδιοκτήτη της, Τζεφ Μπέζος, επέλεξε να μη στηρίξει κάποιον συγκεκριμένο υποψήφιο για το προεδρικό αξίωμα όπως κατά παράδοση έκανε από την εποχή του Κάρτερ. Ο ίδιος ο Αμερικανός κροίσος, με παρέμβασή του στο φύλλο, εξηγεί πως η ίδια η πραγματικότητα του επέβαλε μια τέτοια στάση, από τη στιγμή που η αξιοπιστία των μίντια στις ΗΠΑ έχει φτάσει στο απόλυτο ναδίρ, όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Πρόκειται για υπεκφυγή. Ήδη από τη Δευτέρα 28 Οκτωβρίου, στις χρηματαγορές καθίσταται ολοένα και σαφέστερο πως η αμερικανική και η παγκόσμια οικονομία προετοιμάζεται για μια νέα θητεία Τραμπ. Όπως έχει επίσημα ξεκαθαριστεί, ο επερχόμενος πρόεδρος θα επιβάλει φόρους στα ευρωπαϊκά και κινεζικά προϊόντα, θα επανακάμψει ο πληθωρισμός, θα αυξηθούν και πάλι τα επιτόκια, οι ευρωπαϊκές οικονομίες θα πληγούν, η ελληνική επίσης, και ο αμερικανικός προστατευτισμός καλά θα κρατεί. Αυτά θα είναι τα πρώτα απλά μαθηματικά μιας πολύπλοκης εξίσωσης. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσιεύουν οι «New York Times», το 76% των Αμερικανών πολιτών θεωρεί πως απειλείται η αμερικανική δημοκρατία. Το ζήτημα είναι το πώς εκλαμβάνουν οι Αμερικανοί πολίτες αυτόν τον κίνδυνο. Μήπως κάποιοι τον επιζητούν;

Στη Wall Street και στα μεγάλα χρηματοπιστωτικά κέντρα προεξοφλούν τη νίκη Τραμπ. Προφανώς ο Τζεφ Μπέζος, ως αφεντικό της Amazon, διαθέτει τη δική του αποκλειστική πληροφόρηση, η οποία και τον οδήγησε στο να αποσπάσει την «Washington Post» από το άρμα της Κάμαλα Χάρις. Αυτή είναι η έννοια της «πραγματικότητας» που τόσο εμφατικά επικαλείται ο ιδιοκτήτης της ιστορικής αμερικανικής εφημερίδας. Πρόκειται για την πραγματικότητα του δικού του οικονομικού συμφέροντος, όπως και εκείνου του επίσης βαθύπλουτου Νοτιοαφρικανού και καταφανώς κληρονόμου των παραδοσιακών αξιών του συστήματος των Afrikaners, στυλοβατών του Apartheid, Ίλον Μασκ.

Για να μη γελιόμαστε. Δεν είναι μόνον και αποκλειστικά μια «φτωχή Αμερική» και «η εργατική τάξη των παραμελημένων λευκών» σε συνεργασία με τις διάφορες εκδοχές του WASP (White Anglo-Saxon Protesant) που συγκρότησαν την πολιτική βάση του Τραμπισμού. Είναι και μια βαθύπλουτη ελίτ, η οποία τα τελευταία χρόνια, λόγω του διεθνούς ανταγωνισμού στον τομέα των νέων τεχνολογιών και της ψηφιακής οικονομίας, μετατόπισε το πολιτικό κέντρο βάρους της και από το στρατόπεδο των Δημοκρατικών, που παραδοσιακά στήριζε, αποφάσισε να δοκιμάσει την πατέντα του προστατευτισμού.

Επιστρέφοντας στον Robert Paxton και τις γνώσεις του επί του ευρωπαϊκού φασισμού στον Μεσοπόλεμο, θα ήταν καλό να μην αγνοήσουμε την προειδοποίησή του. «Πρέπει να βρεθεί μια νέα ορολογία, πριν έρθουν όλα αυτά που αναμένονται», δηλώνει, και εξηγεί: «Η 6η Ιανουαρίου 2021 αποδείχτηκε σημείο καμπής. Για έναν Αμερικανό ιστορικό της Ευρώπης του 20ού αιώνα θα ήταν δύσκολο να μη διαπιστώσει κοινά χαρακτηριστικά με την εξέγερση των Μελανοχιτώνων του Μουσολίνι, ο οποίος παρέλασε στη Ρώμη το 1922 και κατέλαβε την πρωτεύουσα, ή με τη βίαιη εξέγερση στο γαλλικό Κοινοβούλιο το 1934 από βετεράνους στρατιωτικούς και ακροδεξιές ομάδες που προσπάθησαν να αποτρέψουν την ορκωμοσία μιας νέας, αριστερής κυβέρνησης. Αλλά όλες αυτές οι ιστορικές αναλογίες ήταν λιγότερο σημαντικές από αυτό που παρατηρούμε σήμερα ως μεταμόρφωση του ίδιου του Τραμπισμού. Η στροφή στη βία είναι τόσο ξεκάθαρη και τόσο φανερή και τόσο σκόπιμη και στοχευμένη, που θα έπρεπε να αλλάξουμε τους όρους που χρησιμοποιούσαμε στο παρελθόν. Απλώς μου φάνηκε ότι μια νέα γλωσσική προσέγγιση του φαινομένου θα ήταν απαραίτητη γιατί κάτι νέο που συμβαίνει».

Τι θέλει να μας πει ο γέροντας ακαδημαϊκός. Μήπως ότι το φαινόμενο του αμερικανικού ακροδεξιού λαϊκισμού, λόγω ακριβώς των ιδιαίτερων πολιτισμικών, θρησκευτικών και ιστορικών ιδιαιτεροτήτων, είναι ακόμη πιο επικίνδυνο από τον μεσοπολεμικό εφιάλτη που έζησε η ανθρωπότητα; Ή μήπως προβλέπει ότι ο αμερικανικός ακροδεξιός λαϊκισμός αναπόφευκτα θα οδηγηθεί σε μείζονα αναμέτρηση με τους άλλους δύο εκφραστές του ακροδεξιού λαϊκισμού με προφανή εθνικοκεντρικά χαρακτηριστικά, που είναι ο ρωσικός και ο κινεζικός. Εκτός και αν η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια εντελώς νέα επερχόμενη δοκιμασία, αυτήν της τριχοτομημένης παγκόσμιας φασιστικής απειλής, όπου οι Τραμπ, οι Ξι και οι Πούτιν αυτού του κόσμου θα μοιραστούν τον πλανήτη και θα τον εξουσιάζουν με τοποτηρητές. Διαθέτουν άλλωστε πληθώρα από δαύτους. Θυμηθείτε την περιγραφή του κόσμου όπως τον αντιλαμβανόταν τότε ο Τζορτζ Όργουελ.