Γιατί η Ευρώπη φοβάται τόσο τον Τραμπ και την ενδεχόμενη επανεκλογή του;

Η ανησυχία για τις εκλογές στις ΗΠΑ είναι μεγάλη - σχεδόν όσο και στην Ευρώπη - αφού σε λιγότερο από μία εβδομάδα οι κάλπες θα ανοίξουν και οι πολίτες θα κληθούν να αποφασίσουν: Ντόναλντ Τραμπ ή Κάμαλα Χάρις;

Οι εκλογές στις ΗΠΑ έχουν μακράν τη μεγαλύτερη επιρροή σε παγκόσμιο επίπεδο και η περιοχή που θα επηρεαστεί περισσότερο είναι η Ευρώπη (ακολουθούμενη από την Ασία και τον Ειρηνικό). Οι επιπτώσεις των εκλογών στην ασφάλεια, την οικονομία και τη δημοκρατία θα γίνουν αισθητές σε ολόκληρη την ήπειρο περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου. Έχοντας επίγνωση του γεγονότος αυτού, οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ανησυχούν εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο.

Ωστόσο και ένώ οι περισσότεροι έχουν επικεντρωθεί σχεδόν αποκλειστικά στο τι μπορεί να σημαίνει η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, λίγοι είναι αυτοί που σκέφτονται αν η Καμάλα Χάρις θα τα καταφέρει πραγματικά, ούτε το πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια κυβέρνηση Χάρις.

Τι θα αλλάξει στην οικονομία της Ευρώπης η Χάρις και τι ο Τραμπ

Ο περισσότερος ευρωπαϊκός σχεδιασμός έχει επικεντρωθεί στις πιθανές επιπτώσεις στην οικονομία, όπως η λεπτομερής σκέψη για το πώς θα μπορούσε να αντιδράσει η ΕΕ σε έναν πόλεμο δασμών με τις ΗΠΑ στο πλαίσιο μιας δεύτερης προεδρίας Τραμπ. Πιθανότατα θα ξεκινούσε με ένα μείγμα γενναιόδωρων προσφορών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ακολουθούμενο από αντίποινα σε περίπτωση που αυτά αποτύγχαναν. Ωστόσο, παραμένουν δύο ερωτήματα.

Εάν οι ΗΠΑ όντως αυξήσουν τους δασμούς στην ΕΕ, πώς θα το διαχειριστούν οι ευρωπαϊκές χώρες στο πλαίσιο ενός ήδη κλιμακούμενου εμπορικού πολέμου της ΕΕ με την Κίνα; Και πώς θα αντιδρούσαν σε έναν πιθανό τριπλό οικονομικό πόλεμο, για παράδειγμα με την εφαρμογή δευτερογενών κυρώσεων από τις ΗΠΑ σε προϊόντα της ΕΕ που βασίζονται σε κινεζικά εξαρτήματα ή τεχνολογία;

Και εάν τελικά εκλεγεί η Χάρις, οι Ευρωπαίοι μάλλον υπέθεσαν ότι θα συνεχιστεί η (ήπια προστατευτική) προσέγγιση του Τζο Μπάιντεν για το εμπόριο, τις επενδύσεις και τη βιομηχανία. Ενώ αυτό μπορεί να ισχύει ή να μην ισχύει, δεν είναι σαφές τι είδους συντονισμός θα μπορούσε να δημιουργηθεί ή να ενισχυθεί με τις ΗΠΑ, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι Ευρωπαίοι δεν θα βρεθούν στο πίσω μέρος του δρόμου, όπως συνέβη το 2022 με την ψήφιση του νόμου των ΗΠΑ για τη μείωση του πληθωρισμού, ο οποίος απείλησε τις αναπτυσσόμενες πράσινες βιομηχανίες της ΕΕ με τη μετατόπιση των επενδύσεων στις ΗΠΑ.

Θα έρθει ευρωπαϊκός διχασμός;

Όσον αφορά την ασφάλεια, αυτός είναι ο τομέας που προκαλεί μακράν τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ανησυχία. Είναι κατανοητό. Ενώ λίγοι από εμάς πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ θα αποχωρήσουν πραγματικά από το ΝΑΤΟ υπό μια δεύτερη θητεία Τραμπ, λίγοι από εμάς αμφιβάλλουν ότι η Ουάσινγκτον θα εγκαταλείψει την Ουκρανία στην τύχη της, οδηγώντας ενδεχομένως σε μια συμφωνία Ρωσίας-ΗΠΑ πάνω από τα κεφάλια των Ουκρανών και άλλων Ευρωπαίων.

Η διατύπωση αυτής της παράδοσης ως «ειρήνης» θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε ευρωπαϊκό διχασμό μεταξύ εκείνων που θα το έβλεπαν (σοφά) ως μια παγίδα που θα επέτρεπε στον Βλαντιμίρ Πούτιν να προετοιμαστεί για να πάρει κι άλλα ευρωπαϊκά εδάφη, και άλλων που, είτε από αδυναμία είτε από πεποίθηση, θα ακολουθούσαν τη γραμμή Tραμπ-Βανς της παράδοσης της Ουκρανίας.

Ακριβώς επειδή οι επιπτώσεις στην ασφάλεια και την πολιτική για την Ευρώπη θα μπορούσαν να είναι τόσο σοβαρές, η επανεκλογή του Τραμπ μπορεί να είναι αρκετά τραυματική για τους Ευρωπαίους ώστε να κάνουν πράγματι ένα άλμα στην αμυντική ολοκλήρωση. Αυτό είναι κάτι που ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προωθεί εδώ και πολλά χρόνια υπό τον τίτλο της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας. Πιο πρακτικά, το ζήτημα είναι πώς η χρηματοδότηση και οι κανονισμοί της ΕΕ - καθώς και ένα πιθανό σύμφωνο ασφαλείας ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου - θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να στηρίξουν έναν ευρωπαϊκό πυλώνα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.

Τι θα κάνει η Χάρις με την Ευρώπη;

Κατά τραγικό τρόπο, σχεδόν καμία σκέψη δεν έχει γίνει για το ποιες θα μπορούσαν να είναι οι επιπτώσεις στην ασφάλεια μιας προεδρίας Χάρις. Σίγουρα, δεν θα υπάρξει απότομη απομάκρυνση των ΗΠΑ από την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ. Αλλά θα υπήρχε πιθανώς μια σταδιακή υποχώρηση των ΗΠΑ, γεγονός που καθιστά το ξεκίνημα μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής αμυντικής στρατηγικής εξίσου σημαντικό.

Και εδώ έρχεται η παγίδα του 2022: ενώ μια προεδρία Τραμπ θα έκανε τους Ευρωπαίους πολύ πιο πρόθυμους να συσπειρωθούν στην άμυνα, αλλά θα ήταν λιγότερο πιθανό να επιτύχουν με μια εχθρική κυβέρνηση στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, μια προεδρία Χάρις θα έκανε τους Ευρωπαίους πολύ λιγότερο πρόθυμους να ενσωματώσουν την άμυνά τους, παρόλο που η επιτυχία είναι πιο πιθανή, δεδομένου ότι οι Ευρωπαίοι θα είχαν έναν σύμμαχο στον Λευκό Οίκο.

Τα ωστικά κύματα των αμερικανικών εκλογών και τα επακόλουθά τους θα αντηχήσουν και στους δημοκρατικούς θεσμούς της ηπείρου. Όταν ο Τραμπ ανέβηκε για πρώτη φορά στην εξουσία το 2016, η Ευρώπη είχε περάσει το αποκορύφωμα του πρώτου κύματος εθνικιστικού λαϊκισμού, που τροφοδοτήθηκε από τις οικονομικές και μεταναστευτικές κρίσεις της δεκαετίας του 2010. Στη συνέχεια, η εκλογή του Τραμπ κινητοποίησε την ευρωπαϊκή ενότητα και δημοκρατία, με τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ να παρουσιάζεται ως ηγέτης του ελεύθερου κόσμου. Αυτές οι μέρες έχουν παρέλθει. Η Ευρώπη σήμερα βρίσκεται στο δεύτερο, αναμφισβήτητα πολύ μεγαλύτερο, εθνικιστικό-λαϊκιστικό κύμα της, όπως αποδεικνύεται από τις εθνικές εκλογές σε πολλές χώρες τα τελευταία δύο χρόνια και τις ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου.

Μια νίκη της Χάρις, με έμφαση στην ελευθερία, τη διάκριση των εξουσιών και τα πολιτικά δικαιώματα, θα ενίσχυε τους φιλελεύθερους δημοκράτες στην Ευρώπη και θα μπορούσε ακόμη και να ανατρέψει το ευρωπαϊκό εθνικιστικό-λαϊκιστικό κύμα σε στασιμότητα ή πτώση. Σίγουρα θα δυσκόλευε τις εθνικιστικές κυβερνήσεις, όχι μόνο στην Ουγγαρία, αλλά και στη Σλοβακία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και ίσως την Αυστρία, να προχωρήσουν σε ανελεύθερες μεταρρυθμίσεις σε θέματα όπως τα δικαιώματα των LGBTQ+, οι αμβλώσεις, το άσυλο, οι ελευθερίες των μέσων ενημέρωσης και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.

Οι φιλελεύθεροι δημοκράτες στην Ευρώπη θα κινητοποιηθούν για να αντεπιτεθούν, πιθανότατα με την υποστήριξη της κυβέρνησης Χάρις. Η εκλογή του Τραμπ, ωστόσο, θα είχε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, επιταχύνοντας την «ορμπανοποίηση» της Ευρώπης και ενθαρρύνοντας τους ακροδεξιούς ηγέτες, τα κόμματα και τις κυβερνήσεις σε ολόκληρη την ήπειρο. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που οι Ευρωπαίοι αισθάνονται τόσο ανήσυχοι. Όχι μόνο η οικονομία και η ασφάλειά μας βρίσκονται σε σοβαρό κίνδυνο, αλλά και η μελλοντική μας ύπαρξη ως φιλελεύθερες δημοκρατίες κρέμεται από μια κλωστή.

Πηγή: Guardian