Αμερικανικές εκλογές 2024 - Τα τρία σενάρια: Καθαρή νίκη Κάμαλα Χάρις, οριακή νίκη Κάμαλα Χάρις, καθαρή νίκη Τραμπ
Μετά την κωμικοτραγική τετραετία Τραμπ (2016-2020) και το παρ’ ολίγον πραξικόπημα/περφόρμανς της 6ης Ιανουαρίου 2021, με την εισβολή των διαδηλωτών-μασκαράδων στο Καπιτώλιο και την αμφισβήτηση του αποτελέσματος των αμερικανικών εκλογών, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Δύση έζησαν μια τριετή περίοδο σχετικής ηρεμίας. …Aν ως «ηρεμία» ορίζουμε πλέον το δεύτερο μισό μιας πανδημίας που συνέτριψε τον τρόπο ζωής μας, την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τον πόλεμο που ακολούθησε, τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς κατά του Ισραήλ και την ακόλουθη ισοπέδωση της Γάζας, τον πόλεμο Ισραήλ-Χεζμπολάχ, τον ακήρυχτο πόλεμο Ιράν-Ισραήλ, την ασύμμετρη κλιμάκωση ακραίων και ταυτόχρονων καιρικών και κλιματικών φαινομένων (φωτιές, πλημμύρες, τυφώνες) και τη συνεχιζόμενη εξάπλωση της Κίνας παντού.
Αν μη τι άλλο, τουλάχιστον είχαμε την τύχη όλα αυτά να συμβούν υπό έναν Αμερικανό πρόεδρο ο οποίος, παρά τους περιορισμούς της ηλικίας του, επέδειξε πυγμή και πολιτική σοφία και τα διαχειρίστηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Υποστήριξε το ΝΑΤΟ και την Ουκρανία, πέρασε μεγάλα νομοσχέδια για υποδομές και κλιματική αλλαγή, προστάτεψε τις υποτυπώδεις δομές κοινωνικής ασφάλισης. Φανταστείτε να συνέβαιναν όλα αυτά ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ πόσταρε στα σόσιαλ από την τουαλέτα του Λευκού Οίκου.
Έπειτα απ’ αυτή τη σχετική νηνεμία, οι τελευταίοι μήνες μάς χάρισαν μια προεκλογική περίοδο που θυμίζει τρενάκι του τρόμου. Από την απόπειρα δολοφονίας του Τραμπ στην απόσυρση Μπάιντεν, από την επιλογή του Τζέι Ντι Βανς ως υποψήφιου αντιπροέδρου του Τραμπ και τη συσπείρωση γύρω από το δίδυμο Κάμαλα Χάρις - Τιμ Γουόλς στο θριαμβευτικό συνέδριο των Δημοκρατικών, από ένα μάλλον άσφαιρο ντιμπέιτ στο ξεφούσκωμα της καμπάνιας της Χάρις και σ’ ένα φινάλε γκραν γκινιόλ, με τα μάτια όλων να στρέφονται σε επτά κρίσιμες πολιτείες (Αριζόνα, Τζόρτζια, Μίσιγκαν, Νεβάδα, Βόρεια Καρολίνα, Πενσιλβάνια, Γουισκόνσιν), που θα κρίνουν τον νικητή.
Υπό αυτές τις συνθήκες μπορεί να συμβεί το οτιδήποτε μέχρι και την τελευταία στιγμή, και το οτιδήποτε –είτε μια φυσική καταστροφή, μια γκάφα, μια φήμη, μια εκστρατεία ψευδών ειδήσεων, μια πράξη βίας, ή το πώς ξύπνησαν μερικές χιλιάδες «αναποφάσιστων» εκείνη την ημέρα– μπορεί να καταλήξει να κρίνει το εκλογικό αποτέλεσμα. Τα τρία σενάρια είναι τα εξής...
Τι σημαίνει: Με τον όρο «καθαρή νίκη» δεν εννοούμε την επικράτηση της Χάρις στη λαϊκή ψήφο, δηλαδή στον απόλυτο αριθμό ψήφων. Από το 1992 και μετά, δηλαδή τα τελευταία τριάντα δύο χρόνια, οι Δημοκρατικοί έχουν χάσει τη λαϊκή ψήφο μόνο μία φορά: το 2004. Την εκλογή του 2000 τη χάρισε το Ανώτατο Δικαστήριο στον Τζορτζ Γ. Μπους, όταν διέκοψε την επανακαταμέτρηση των ψήφων στη Φλόριντα. Το 2016 η Χίλαρι Κλίντον έλαβε τρία εκατομμύρια (δηλ. 2%) περισσότερες ψήφους απ’ τον Τραμπ, αλλά αυτός επικράτησε για λίγες χιλιάδες ψήφους σε λίγες κρίσιμες πολιτείες. Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ είναι μια χώρα στην οποία οι Δημοκρατικοί κατέχουν –οριακά μεν, διαχρονικά δε– τη λαϊκή πλειοψηφία. Αυτό όμως δεν μεταφράζεται πάντα σε προεδρική νίκη.
Επομένως, μια καθαρή νίκη της Χάρις θα απαιτούσε όχι μόνο επικράτηση στη λαϊκή ψήφο (αυτή είναι σχετικά εύκολη), αλλά ξεκάθαρη επικράτηση, δηλαδή με διαφορές πολλών χιλιάδων ψήφων σε αρκετές κρίσιμες πολιτείες, ούτως ώστε η δεδομένη αμφισβήτηση του αποτελέσματος από τον Τραμπ –ο οποίος δεν πρόκειται ποτέ να δεχτεί ότι έχασε τις αμερικανικές εκλογές – να μην μπορεί να σταθεί στα ΜΜΕ, στους τοπικούς θεσμούς και στα δικαστήρια. Εννοείται ότι αυτό από μόνο του αποτελεί ένδειξη της παρακμής και της κρίσης στην οποία βρίσκεται το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ, που επηρεάζει και την ανθεκτικότητα της φιλελεύθερης δημοκρατίας σε άλλες χώρες της (ευρύτερης) Δύσης.
Επιπτώσεις στο εσωτερικό: Εάν η Χάρις κερδίσει με διαφορά τις αμερικανικές εκλογές, πολλοί –ακόμη και πολλοί μέσα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα– θα πάρουν μια βαθιά ανάσα. Ο Τραμπ αργά ή γρήγορα θα αποχωρήσει από το προσκήνιο· ή μάλλον το προσκήνιο θα απομακρυνθεί από αυτόν, όπως ακριβώς έγινε στις αρχές του 2021. Ουσιαστικά τα τελευταία οχτώ χρόνια ο Τραμπ έχει αλώσει το κόμμα. Οι θρασύδειλοι κομματάρχες που έχουν πάθει σύνδρομο της Στοκχόλμης και τον ανέχονται και τον νομιμοποιούν προκειμένου να παραμείνουν στην εξουσία θα τον εγκαταλείψουν με ανακούφιση. Από εκεί και πέρα η Χάρις θα έχει την εξαιρετικά δύσκολη αποστολή να κυβερνήσει μια τόσο διχασμένη χώρα, στην οποία τα δύο μισά ζουν σε παράλληλα σύμπαντα. Για να αντιμετωπιστούν οι δομικές αδυναμίες του συστήματος, απαιτούνται ριζικές τομές – στο εκλογικό και πολιτικό σύστημα, στη φορολογία, στην κοινωνική ασφάλιση, στις υποδομές και κυρίως στη ρύθμιση του επικοινωνιακού και τεχνολογικού οικοσυστήματος που ελέγχει πλέον την πολιτική επικοινωνία και τη δημόσια σφαίρα. Θα έχει η Χάρις το στρατηγικό σχέδιο και το πολιτικό κεφάλαιο για τέτοιες μεταρρυθμίσεις;
Επιπτώσεις στον κόσμο: Μια επικράτηση της Χάρις θα είναι πολύ θετικό γεγονός για τη συνεχιζόμενη απόκρουση της ρωσικής πολεμικής εκστρατείας στην Ουκρανία και της ρωσικής εξάπλωσης στη Δύση, ενώ θα καθησυχάσει τους συμμάχους του ΝΑΤΟ και θα στείλει ένα μήνυμα επιβίωσης της φιλελεύθερης δημοκρατίας στον υπόλοιπο κόσμο. Η πολιτική των Δημοκρατικών απέναντι στην παγκόσμια εξάπλωση της Κίνας –με «καυτά σημεία» τη γενοκτονία κατά των Ουιγούρων, τις απειλές κατά της Ταϊβάν και τον ακήρυχτο Ψυχρό Πόλεμο Βορρά/Δύσης - Νότου/Ανατολής– είναι λιγότερο ξεκάθαρη. Στη Μέση Ανατολή, μια προεδρία Χάρις θα δημιουργούσε μεγαλύτερο περιθώριο διαλόγου και αναζήτησης της ειρήνης, απ’ ό,τι μια προεδρία Τραμπ.
Τι σημαίνει: Ένα προβάδισμα εκατοντάδων ή λίγων χιλιάδων ψήφων της Χάρις σε κρίσιμες πολιτείες είναι απολύτως βέβαιο ότι θα αμφισβητηθεί μαζικά και οργανωμένα, όχι μόνο από τον ίδιο τον Τραμπ και τα προσκείμενα σ’ αυτόν, περιθωριακά ή μη, ΜΜΕ και πλατφόρμες επικοινωνίας, αλλά κι από τον μηχανισμό του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, τον οποίο –σαν παράσιτο– έχει διαβρώσει εκ των έσω. Τον Δεκέμβριο του 2021, το Atlantic δημοσίευσε ένα μεγάλο ρεπορτάζ του Barton Gellman με τίτλο: «Το επόμενο πραξικόπημα του Τραμπ έχει ήδη ξεκινήσει», ενώ αντίστοιχο ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε από τον Charles Sykes τον Αύγουστο.
Αυτό περιλαμβάνει μια συστηματική επιχείρηση αντικατάστασης κομματικών και κρατικών αξιωματούχων σε τοπικό επίπεδο (π.χ. σε κρίσιμες πολιτείες όπως η Τζόρτζια) με πιστούς του Τραμπ. Όταν έρθει η ώρα καταμέτρησης και επανακαταμέτρησης των ψήφων και επικύρωσης των αποτελεσμάτων, οι «πράκτορες» αυτοί, που έχουν ήδη αναλάβει, θα κάνουν αυτό που αρνήθηκαν να κάνουν εκατοντάδες νομιμόφρονες αξιωματούχοι (ακόμη και εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος) το 2020: να ανατρέψουν το αποτέλεσμα των εκλογών ακυρώνοντας χιλιάδες έγκυρες ψήφους.
Ο Gellman έγραφε τότε: «Για πάνω από ένα χρόνο, με τη σιωπηρή και ξεκάθαρη υποστήριξη των ηγετών του κόμματος, πράκτορες των Ρεπουμπλικανών χτίζουν έναν μηχανισμό κλοπής των εκλογών. Εκλεγμένοι αξιωματούχοι στην Αριζόνα, το Τέξας, την Τζόρτζια, την Πενσιλβάνια, το Γουισκόνσιν, το Μίσιγκαν και άλλες πολιτείες, μελέτησαν τη σταυροφορία του Ντόναλντ Τραμπ για να ανατρέψει το αποτέλεσμα των εκλογών του 2020. Εντόπισαν τα σημεία αποτυχίας και έλαβαν συγκεκριμένα μέτρα ώστε να μην αποτύχουν την επόμενη φορά. Ξανάγραψαν νόμους για να έχει το κόμμα τον έλεγχο του ποια ψηφοδέλτια προσμετρούνται και ποια όχι, ποια αποτελέσματα να επικυρώσουν και ποια να απορρίψουν. Απομακρύνουν εκλογικούς αντιπροσώπους που αρνήθηκαν να στηρίξουν την πλοκή του Νοεμβρίου [2020], αντικαθιστώντας τους με υποστηρικτές του Μεγάλου Ψέματος. Τελειοποιούν τα νομικά επιχειρήματα που θα επιτρέψουν σε τοπικούς νομοθέτες να ανατρέψουν την επιλογή των ψηφοφόρων».
Επιπτώσεις στο εσωτερικό: Μια τέτοια εκστρατεία αμφισβήτησης του αποτελέσματος θα κάνει τις ταραχώδεις και ιστορικές εκλογές του 2000 και τα συμβάντα του Ιανουαρίου του 2021 να μοιάζουν με Σαββατοκύριακο στην Ελβετία. Ο πλανήτης θα βιώσει ένα ψυχόδραμα μηνών στα ΜΜΕ και τα σόσιαλ, με αντιδικίες, διαδηλώσεις και αντιδιαδηλώσεις, δίκες και ενδεχομένως ξεσπάσματα βίας σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Εάν το ζήτημα φτάσει στο Ανώτατο Δικαστήριο, στο οποίο οι συντηρητικοί δικαστές κατέχουν άνετη πλειοψηφία 6 προς 3, τότε είναι μάλλον βέβαιο ότι το Δικαστήριο θα χαρίσει την εκλογή στον Τραμπ, δεδομένου ότι ειδικά οι νεότεροι δικαστές –οι τρεις που διορίστηκαν από τον ίδιο τον Τραμπ– δεν έχουν δείξει μέχρι τώρα καμία πρόθεση υπέρβασης της κομματικής τους ταυτότητας χάριν του Συντάγματος και των νόμων.
Επιπτώσεις στον κόσμο: Μια τέτοια νέα παρατεταμένη κρίση εσωστρέφειας και απαξίωσης του εκλογικού και πολιτικού συστήματος θα έστελνε ένα τρομακτικό μήνυμα αστάθειας, παρακμής και ευαλωτότητας των ΗΠΑ και της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Θα ήταν βούτυρο στο ψωμί του άξονα του αντιδυτικισμού: της Ρωσίας, της Κίνας, του Ιράν, της Βόρειας Κορέας και των συμμάχων τους στον Παγκόσμιο Νότο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα συμφέροντα και την ασφάλεια της Ουκρανίας, της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής, της Ταϊβάν και της διεθνούς έννομης τάξης.
Σενάριο Τρίτο: Νίκη Ντόναλντ Τραμπ
Πιθανότητα: 40%
Τι σημαίνει: Σε αντίθεση με τα σενάρια επικράτησης της Κάμαλα Χάρις, το εάν μια νίκη του Τραμπ θα είναι οριακή ή μη δεν έχει και τόση σημασία. Οι Δημοκρατικοί δεν έχουν αμφισβητήσει ποτέ το εκλογικό αποτέλεσμα: το 2000, ο Αλ Γκορ αποδέχτηκε την πολιτική/δικαστική ήττα του (ενώ γνώριζε ότι μάλλον είχε κερδίσει και στο κολλέγιο των εκλεκτόρων), ενώ η Χίλαρι Κλίντον δεν έκανε καμία εκστρατεία ανατροπής του αποτελέσματος στο Γουισκόνσιν το 2016· το ίδιο το βράδυ των εκλογών πήρε τηλέφωνο τον Τραμπ και τον συνεχάρη.
Υπό μία θλιβερή και μάλλον διεστραμμένη οπτική, μια καθαρή εκλογή του Τραμπ θα ήταν προτιμότερη μιας «βρόμικης» εκλογής του έπειτα από πολιτική/δικαστική ανατροπή μιας οριακής νίκης της Χάρις, με την έννοια ότι η πρώτη μπορεί να μη σκότωνε εντελώς (σε αυτή τη φάση) την αξιοπιστία της εκλογικής διαδικασίας των ΗΠΑ.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι στόχος του Τραμπ είναι η κατάργηση των εκλογών και η διά βίου παραμονή του στην εξουσία – ένα αρκετά τραβηγμένο σενάριο ακόμη και για τον κόσμο στον οποίο πλέον ζούμε. Στην περίπτωση επικράτησής του, είτε με τον έναν τρόπο είτε με τον άλλο, δεν πρέπει να αγνοούμε ένα πράγμα: ο Τραμπ εμφανίζει ήδη σημάδια νοητικής εξασθένησης και σύγχυσης και δεν θα ήταν καθόλου βέβαιο ότι θα ολοκλήρωνε τη θητεία του. Μια νίκη του Τραμπ τον Νοέμβριο του 2024 ενδεχομένως να οδηγούσε σύντομα σε μια προεδρία Βανς, ο οποίος, χωρίς τους περιορισμούς της προχωρημένης ηλικίας και το βάρος των δικαστικών υποθέσεων και των πεπραγμένων του Τραμπ, θα είχε πολιτικό κεφάλαιο και υποστήριξη από mainstream συντηρητικούς για να προωθήσει την ατζέντα του.
Επιπτώσεις στον κόσμο: Στη διάρκεια της (πρώτης μέχρι στιγμής) τετραετίας του, ο Ντόναλντ Τραμπ αποδείχτηκε ταυτόχρονα απρόβλεπτος αλλά και επί της ουσίας λιγότερο ριζοσπαστικός απ’ ό,τι πολλοί φοβούνταν. Η ζημιά που έκανε στο εσωτερικό και στη διεθνή εικόνα των ΗΠΑ ήταν πρωτίστως συμβολική/πολιτική/διπλωματική, ενώ μια εντελώς ψυχρή αποτίμηση της εξωτερικής πολιτικής του θα έπρεπε να του αναγνωρίσει:
Τη δυναμική και σταθερή στρατηγική απόκρουσης της επέλασης της Κίνας – που περιλαμβάνει και το δόγμα αποτροπής για την Ταϊβάν.
Τον ρόλο του στις Συμφωνίες του Αβραάμ ανάμεσα στο Ισραήλ και στα αραβικά κράτη (ΗΑΕ, Μπαχρέιν) και παρόμοιες συμφωνίες με το Σουδάν και το Μαρόκο.
Την αρχική (αν και εντελώς σπασμωδική) προσέγγιση με τον Κιμ Γιονγκ Ουν.
Την πικρή αλήθεια ότι πολλοί Ευρωπαίοι εταίροι του ΝΑΤΟ έχουν βολευτεί εξαρτώμενοι από την ασπίδα των ΗΠΑ για την ίδια τους την εδαφική ακεραιότητα, χωρίς να συνεισφέρουν στον βαθμό που χρειάζεται.
Κανείς δεν γνωρίζει αν σε μια δεύτερη θητεία ο Τραμπ θα είχε τη νοητική ικανότητα και το επιτελείο που θα του επέτρεπε να αρθρώσει και να εφαρμόσει μια συνεκτική στρατηγική στην εξωτερική πολιτική. Ωστόσο είναι μάλλον σίγουρο ότι η Ουκρανία –της οποίας την ανατροφοδότηση με υλική βοήθεια εμποδίζουν διάφοροι καλοθελητές στη Δύση– θα αντιμετώπιζε ασφυκτική πίεση για έναν συμβιβασμό με τον Πούτιν. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις θα έπρεπε να αποφασίσουν αν σκοπεύουν να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες εντός ή εκτός του ΝΑΤΟ. Θα έμελλε να δούμε αν μια προσέγγιση του Τραμπ με τον Πούτιν (με όλο τον συμβολικό σουρεαλισμό που θα έφερε) και μια ταυτόχρονη επισημοποίηση της σύγκρουσης με την Κίνα θα μπορούσαν να διαρρήξουν τη συμμαχία Ρωσίας-Κίνας, κάτι που επί χρόνια υποστηρίζει μια σχολή σκέψης συντηρητικών αναλυτών, μεταξύ των οποίων και ο μακαρίτης Χένρι Κίσινγκερ.
Αμερικανικές εκλογές: Τρία συμπεράσματα
Συμπέρασμα 1ο: Συνολικά έχουμε 60% πιθανότητα εκλογικής νίκης της Κάμαλα Χάρις, αλλά 80% πιθανότητα ενός αποτελέσματος που αφήνει το περιθώριο στον Ντόναλντ Τραμπ και τους υποστηρικτές του να συνεχίσουν την απαξίωση και διάβρωση του πολιτικού συστήματος.
Συμπέρασμα 2ο: Μια δεύτερη τετραετία Τραμπ δεν θα είναι απαραιτήτως παρόμοια με την πρώτη (μπορεί να οδηγήσει σε συνταγματικό πραξικόπημα ή σε μετάβαση σε προεδρία Βανς), αλλά δεν θα οδηγήσει απαραιτήτως και σε ολοκληρωτική παγκόσμια καταστροφή, εάν ο Ντόναλντ Τραμπ εξακολουθήσει να «γαβγίζει» περισσότερο απ’ ό,τι επί της ουσίας «δαγκώνει». Ο μεγάλος κίνδυνος είναι η απαξίωση των ΗΠΑ, της δημοκρατίας και της Δύσης εν μέσω ενός ακήρυχτου παγκόσμιου Ψυχρού Πολέμου.
Συμπέρασμα 3ο και βασικότερο: Έπειτα από μια τετραετία σουρεαλιστικής παλινωδίας και διακυβέρνησης μέσω Twitter, έπειτα από σεξουαλικά και οικονομικά σκάνδαλα και ποινικές καταδίκες, έπειτα από αμέτρητες γκάφες και γκροτέσκα ψέματα (όπως ότι οι μετανάστες στο Οχάιο τρώνε γάτες) που, υπό φυσιολογικές συνθήκες, τα τελευταία 200 χρόνια θα είχαν σκοτώσει ακαριαία οποιαδήποτε πολιτική καριέρα ή προεδρική καμπάνια, με σύσσωμη τη μετριοπαθή πτέρυγα του κόμματός του –μεταξύ των οποίων πρώην και υποψήφιοι πρόεδροι και αντιπρόεδροι, οι οικογένειες και οι συνεργάτες αυτών (Μπους, Τσένι, Ρόμνεϊ, Πενς, Φρομ κ.α.)–, αλλά και σχεδόν όλους τους συμβούλους και τα ανώτατα στελέχη του Λευκού Οίκου και του Πενταγώνου που ο ίδιος διόρισε κατά τη διάρκεια της πρώτης τετραετίας να διακηρύσσουν δημόσια ότι θα ψηφίσουν Χάρις και ότι ο Τραμπ είναι επικίνδυνος και δεν πρέπει να εκλεγεί, ο Τραμπ υποστηρίζεται φανατικά και αμετάβλητα από περίπου το μισό εκλογικό σώμα, ενώ –ακόμη κι έπειτα απ’ όλα αυτά, και με τον Μπάιντεν να έχει αποχωρήσει αφαιρώντας τους τη δικαιολογία του γήρατος— κάποιοι εξακολουθούν να δηλώνουν «αναποφάσιστοι» και «ανεξάρτητοι».
Αυτό κάτι σημαίνει. Ότι οι πρώτοι είναι αποφασισμένοι να λειτουργήσουν ως βομβιστές αυτοκτονίας για το πολιτικό σύστημα· το μόνο που τους ενδιαφέρει πλέον είναι να ρίξουν μια χειροβομβίδα στο υποτιθέμενο «βαθύ κράτος» (Deep State) ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι θα σκοτωθούν κι αυτοί μαζί. Αυτό πρέπει να μας προβληματίσει, γιατί υποκρύπτει βαθιά ριζωμένα συναισθήματα οργής και μνησικακίας που έχουν τη βάση τους στην αποβιομηχανοποίηση, την παγκοσμιοποίηση, την ψηφιοποίηση και τις δομικές ανισότητες. Σημαίνει επίσης ότι οι δεύτεροι (οι υποτιθέμενοι αναποφάσιστοι) είτε ντρέπονται να πουν αυτό που πραγματικά σκέφτονται, είτε δεν τους ενδιαφέρει ο ηθικός κώδικας της πολιτικής· τους ενδιαφέρει μόνο το συμφέρον τους, και άρα δεν έχει κανένα νόημα η καμπάνια της Χάρις να επικεντρώνεται στις ηθικές ή αισθητικές διαστάσεις της παρουσίας του Τραμπ.
Αυτή είναι η πραγματικότητα, ανεξαρτήτως έκβασης. Και είναι μια πραγματικότητα που, αν εκλεγεί, θα έχει να αντιμετωπίσει η Κάμαλα Χάρις την επόμενη ημέρα.
24°
