Οι αμερικανικές εκλογές όπως τις έζησα

Στο Σικάγο τον Νοέμβριο κάνει κρύο. Φυσάει και ψάχνεις γωνιά για να κρυφτείς. Όμως το βράδυ της 4ης Νοεμβρίου 2008 ήταν λες και είχε ξεχαστεί από την περασμένη άνοιξη. Ο καιρός ήταν γλυκός, χρειαζόσουν μόλις ένα ελαφρύ πανωφόρι. Οι δρόμοι γεμάτοι κόσμο. Στα περιπολικά της αστυνομίας είχαν ανάψει τους φάρους. Και εγώ κατηφόριζα προς το Millenium Park, εκεί, δίπλα στη λίμνη. Όταν έφτασα στο πάρκο, από τα ηχεία ακουγόταν το «Sweet Home Chicago». Άρχισα να διασχίζω ένα πυκνό δάσος από ανθρώπους με χαρούμενες φάτσες. Κι έφτασα όσο πιο κοντά μπορούσα στην κεντρική εξέδρα. Λίγο μετά ανέβηκε εκεί ο Μπαράκ Ομπάμα με την οικογένειά του. «Είναι μια απάντηση σε όσους δεν πιστεύουν ότι στην Αμερική μπορούν να συμβούν τα πάντα» ήταν τα πρώτα του λόγια. Μόλις είχε κερδίσει τις εκλογές που ανέδειξαν τον πρώτο Αφροαμερικανό πρόεδρο. Είχε αντίπαλο τον Τζον Μακέιν με υποψήφια αντιπρόεδρο τη Σάρα Πέιλιν, μια γραφική περίπτωση από την Αλάσκα, που πρωταγωνίστησε στις μεταμφιέσεις του Χαλοουίν λίγες μέρες πριν από τις κάλπες. Η εκστρατεία των Ρεπουμπλικανών χρησιμοποίησε και ένα τρίτο πρόσωπο, τον «Τζο τον υδραυλικό». Ο Τζο είχε ρωτήσει τον Ομπάμα αν θα επιβάλλονταν μεγαλύτεροι φόροι στους μικρομεσαίους και η καμπάνια του Μακέιν τον προήγαγε σε κεντρικό πρόσωπο. Αυτά απασχολούσαν τότε τις ΗΠΑ, τα παραδοσιακά θέματα πολιτικού ενδιαφέροντος. Πόσο πάει το γαλόνι και τι φόρους θα πληρώσουν.

Λίγες μέρες πριν από τις εκλογές του 2012, η Νέα Υόρκη χτυπήθηκε από τυφώνα. Φεύγοντας, από το αεροδρόμιο, έβλεπα το μισό Μανχάταν χωρίς ρεύμα, σκοτεινό και υγρό. Μοναδικό θέαμα, και ελαφρώς απόκοσμο. Και εκείνες οι εκλογές ήταν σχεδόν αδιάφορες. Απέναντι στον Ομπάμα «έτρεχε» ο Μιτ Ρόμνεϊ και η κουβέντα αφορούσε τα οικονομικά, το Obamacare, συνηθισμένα πράγματα. Όμως στις εκλογές του 2016 έζησα το δράμα.

Η Χίλαρι έκανε την τελευταία της προεκλογική συγκέντρωση στη Φιλαδέλφεια – η Πενσιλβάνια είναι πάντα κρίσιμη πολιτεία, καθώς τα αποτελέσματά της είναι αμφίρροπα. Ήταν μια εντυπωσιακή συγκέντρωση, περιμέναμε ώρες για να μπούμε στο πάρκο. Τραγούδησε ο Μπρους Σπρίνγκστιν και ο Τζον Μπον Τζόβι. Μίλησε το ζεύγος Ομπάμα και ο Μπιλ Κλίντον. Τελευταία ανέβηκε στην εξέδρα η Χίλαρι· και τότε το πλήθος άρχισε να διαλύεται. Εκεί κατάλαβα ότι δεν υπήρχε καμία ελπίδα. Το επόμενο βράδυ ο Ντόναλντ Τραμπ νίκησε. Δεν έχω αισθανθεί άλλη φορά τόσο περίεργη αύρα στο Μανχάταν. Οι δρόμοι είχαν ελάχιστη κίνηση, σαν να είχε τρομάξει ο κόσμος. Έξω από τα γραφεία του Fox News ήταν λες και έκανε συγκέντρωση η Χρυσή Αυγή: τύποι κουρεμένοι γουλί που ζητούσαν από τον Τραμπ να κλείσει φυλακή τη Χίλαρι. Και οι δύο υποψήφιοι βρίσκονταν εκείνο το βράδυ στη Νέα Υόρκη. Στο εκλογικό κέντρο της Χίλαρι με τύλιξε η θλίψη. Είχαν μείνει μια χούφτα άνθρωποι, κι αυτοί με το ζόρι, για να έχει κοινό η υποψήφια όταν θα έκανε τη δήλωση αποδοχής του αποτελέσματος. Πήρα ταξί και πήγα στο εκλογικό κέντρο του Τραμπ στο Hilton. Οι «χρυσαυγίτες» είχαν μεταφερθεί εκεί. Ήμουν σίγουρα προκατειλημμένος, αλλά, όταν ήρθε ο Τραμπ, αισθάνθηκα ότι έγινε πυκνότερο το σκοτάδι της βραδιάς. Σ’ εκείνες τις εκλογές άλλαξαν πολλά. Διότι το θέμα συζήτησης δεν ήταν μόνο η οικονομία· ήταν το πρόταγμα του Τραμπ να μπουν στην άκρη οι παραδοσιακοί πολιτικοί, οι αναποτελεσματικοί, οι διεφθαρμένοι, αυτοί που καθιστούν την Αμερική κομπάρσο στις διεθνείς εξελίξεις. Ήταν οι πρώτες εκλογές που οι Αμερικανοί διχάστηκαν σε τέτοιο βαθμό για θέματα άσχετα από την τσέπη τους.

Πάλι στο Hilton. Αυτή τη φορά στο Σαν Φρανσίσκο, το καλοκαίρι του 2019. Εντελώς συμπτωματικά, πέφτω πάνω σε μια εκδήλωση της Κάμαλα Χάρις όταν διεκδικούσε το χρίσμα των Δημοκρατικών. Λίγος κόσμος, κάτι κυρίες με πλακάτ, μερικοί νεαροί με αυτοκόλλητα και φυλλάδια. Για να είμαι ειλικρινής, η Κάμαλα μου φάνηκε αδιάφορη· συμπαθητική, αλλά αδιάφορη. Αλλά, εντάξει, δεν έπρεπε να έχω υπερβολικές απαιτήσεις. Έλεγε τα αναμενόμενα για την αλλαγή που ήθελε να φέρει, υπενθυμίζοντας τους αγώνες της κατά των ανισοτήτων. Στο μεταξύ, λίγα μέτρα πιο πάνω από την είσοδο του ξενοδοχείου, ήταν αραχτοί άστεγοι, θύματα της ραγδαίας ανόδου των ενοικίων στην πόλη.

Στις εκλογές του 2020 δεν πήγα λόγω Covid. Όμως δύο χρόνια αργότερα κατάλαβα από πρώτο χέρι γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ έχει αυτή τη διεισδυτικότητα. Ταξίδεψα στην Αριζόνα και στο Νέο Μεξικό, φεύγοντας από την Καλιφόρνια· από τον πολιτισμό στην Άγρια Δύση· την πολύ «άγρια». Όπου κι αν σταματούσα, για βενζίνη, φαγητό ή ψώνια, έπιανα κουβέντα με περίεργους τύπους. Σχεδόν όλοι οπλοφορούσαν. Και μου εξηγούσαν τη λατρεία τους για τον Τραμπ, τον αληθινό Αμερικανό, που θα απαλλάξει τη χώρα από τους ομοφυλόφιλους παιδεραστές και τους πράκτορες των Κινέζων. Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι ο Τζο Μπάιντεν είχε κερδίσει οριακά και στις δύο αυτές πολιτείες. Μόνο που, όταν ο Τραμπ τούς λέει ότι οι Δημοκρατικοί θα τους πάρουν τα όπλα, δεν είναι λίγοι όσοι σκύβουν το κεφάλι θυμωμένοι και μουρμουρίζουν.

Που λέτε, έχω την αίσθηση ότι σε αυτές τις εκλογές οι Αμερικανοί δεν θα ψηφίσουν τόσο για το γαλόνι της βενζίνης, όσο για θέματα που εντάσσονται στις «αμερικανικές αξίες». Ναι, βέβαια, θα παίξουν ρόλο και τα οικονομικά. Ο Τραμπ τούς υπόσχεται μείωση των λογαριασμών ρεύματος κατά 50% και τεράστιους δασμούς στις εισαγωγές προκειμένου να ενισχυθεί η αμερικανική αγορά. Η Χάρις εμφανίζεται με πιο κοινωνική ατζέντα. Όμως ο Τραμπ δημιουργεί, επιτηδευμένα, ένα σώμα φανατισμένων ηλιθίων. Όταν λέει ότι στο Σπρίνγκφιλντ του Οχάιο οι μετανάστες τρώνε τις γάτες και τα σκυλιά των φιλήσυχων κατοίκων, το κάνει προκειμένου να παρασύρει τους οπαδούς του σε έναν βούρκο από ψεύδη και ηλιθιότητες. Όταν λανσάρει συλλογή από μαχαίρια με την αστερόεσσα στη λαβή, στέλνει ένα μήνυμα που απαντά στα ταπεινότερα των ενστίκτων τους. Και όταν αναθεματίζει τη woke κουλτούρα, ουσιαστικά λέει στο κοινό του ότι δικαίως φοβάται έναν καινούργιο κόσμο που αλλάζει το τοπίο στο πεδίο των ηθικών αξιών. Ναι, φυσικά υπάρχουν σαφείς ιδεολογικές και προγραμματικές διαφορές στην προσέγγιση των δύο υποψηφίων. Όμως το χαράκωμα σκάβεται πάνω στη θεώρηση του κόσμου και όχι απλώς στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί. Αν κερδίσει ο Ντόναλντ Τραμπ, συγχωρήστε με για την ωμότητα, θα πάμε κατά διαόλου. Αν κερδίσει η Κάμαλα Χάρις, ο διχασμός της αμερικανικής κοινωνίας θα γίνει φλεγμονώδες απόστημα και θα αναρωτιόμαστε πότε θα σπάσει.