Διακυβεύματα και αντίκτυπος των αμερικανικών εκλογών

Οι αμερικανικές εκλογές είναι θέαμα για ολόκληρο τον κόσμο. Όχι μόνο διότι η αμερικανική πολιτική έχει παγκόσμιο αντίκτυπο, αλλά και διότι η αναμέτρηση κάθε τέσσερα χρόνια ενέχει στοιχεία γραφικότητας· κάπου κάπου, συμβαίνουν ανατροπές· μερικές μάλιστα συμβαίνουν, την έσχατη στιγμή, τον Οκτώβριο. To φαινόμενο έχει όνομα: October surprise. Ο αντίκτυπος των αμερικανικών εκλογών δεν περιορίζεται στην εξωτερική πολιτική· όσο για τις κοινωνικές τάσεις, η προεδρία θα ενισχύσει ή θα αποδυναμώσει τις υπάρχουσες και όσες γεννιούνται αυτή τη στιγμή. Συχνά, σχεδόν πάντοτε, αυτές οι κοινωνικές τάσεις διαχέονται στον υπόλοιπο κόσμο: η ήπια ισχύς των ΗΠΑ διαιωνίζεται με τον αυτόματο πιλότο· χωρίς καμιά κεντρική χάραξη πολιτικής.

Θα αποφύγω εδώ την κριτική στο ποιόν της προσωπικότητας του «the Donald», επειδή έχουν ήδη ειπωθεί πάρα πολλά και επειδή αυτή η κριτική, αν και δικαιολογημένη, δεν θα έπρεπε, νομίζω, να καταλήγει, όπως καταλήγει, στον χαρακτηρισμό του 50% των Αμερικανών ως ηλιθίων. Πράγματι, πολλοί είναι αμόρφωτοι, υπερβολικά ευάλωτοι σε όποια προπαγάνδα επιβεβαιώνει τις πεποιθήσεις τους, και εθνικιστές με τον αμερικανικό τρόπο που περιλαμβάνει εξαιρετισμό και μεγαλοϊδεατισμό· περισσότερη μυθολογία παρά hard facts. Aλλά μια συνετή αποτίμηση της αμερικανικής δημοκρατίας δεν θα έπρεπε να ψυχιατρικοποιεί τον αντίπαλο· είναι σοφότερο να αποδίδουμε στον κάθε Αμερικανό κάποιο δίκιο. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα απευθύνεται σήμερα στους ανθρώπους της υπαίθρου που έχουν αγανακτήσει με την αριστεροσύνη των Δημοκρατικών, φοβούνται ό,τι εκλαμβάνουν ως «σοσιαλισμό» και φρικάρουν με την κουλτούρα woke. Δεν είναι απαραιτήτως οι «φτωχότεροι» – η συζήτηση γύρω από το κοινό των Ρεπουμπλικανών, από το πώς έχει εξελιχθεί το κόμμα και ποια είναι η επιρροή του ίδιου του Τραμπ είναι αρκετά πιο περίπλοκη από όσα γράφονται και λέγονται. 

Αντίκτυπος των αμερικανικών εκλογών στην εξωτερική πολιτική και στις κοινωνικές τάσεις

Η εξωτερική πολιτική είναι πάντοτε η πτυχή που μας αφορά περισσότερο. Η εξωτερική πολιτική της Κάμαλα Χάρις είναι, προς το παρόν, ασαφής· ούτε η ίδια δεν φαίνεται να τη γνωρίζει. Αντιθέτως, ξέρουμε αρκετά από όσα προτίθεται να κάνει ο Ντόναλντ Τραμπ στον διεθνή χώρο, στους τομείς του εμπορίου, της ενέργειας, της μετανάστευσης και των αμερικανικών συμμαχιών στον κόσμο. Αν και οι εξαγγελίες του Ντόναλντ Τραμπ είναι εξαιρετικά προστατευτικές, όσον αφορά το εμπόριο, ούτε η κυβέρνηση Τζο Μπάιντεν υπήρξε προπύργιο ελεύθερου εμπορίου: διατήρησε τους δασμούς της προηγούμενης διοίκησης Τραμπ στις κινεζικές εισαγωγές και προσφάτως αύξησε περαιτέρω, επιλεκτικά, τους δασμούς σε ορισμένα κινεζικά προϊόντα. Μια δεύτερη διοίκηση Τραμπ θα ήταν πιθανότατα πολύ πιο προστατευτική από εκείνη της Χάρις: μεταξύ άλλων μέτρων, ο Τραμπ έχει ήδη αναφέρει δασμό 60% σε όλες τις κινεζικές εισαγωγές και γενικό δασμό 10% σε όλες τις εισαγωγές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από τις χώρες της Ευρωζώνης. Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει επιδιώξει μείωση της αμερικανικής υπερέκθεσης στην κινεζική οικονομία –υπονοώντας λόγους εθνικής ασφάλειας– μέσω προστατευτικών πολιτικών, παρεμπόδισης της πρόσβασης στην τεχνολογία και επιδότησης της τοπικής παραγωγής σε ημιαγωγούς και καθαρή ενέργεια, ο Τραμπ φαίνεται ότι επιδιώκει πλήρη αποσύνδεση των δύο οικονομιών. Δεν ξέρω αν είναι εφικτό.

Οι διαφορές στις πολιτικές  μεταξύ Τραμπ και Χάρις στην εξωτερική πολιτική

Όπως συμβαίνει με όλες τις μερκαντιλιστικές πολιτικές που στηρίζονται στην πεποίθηση ότι ο πλούτος ταυτίζεται με το χρήμα και ότι ο εμπορικός ανταγωνιστής χάνει όταν κερδίζει η τοπική παραγωγή, υποτιμώνται οι αρνητικές επιπτώσεις από όλες τις πλευρές, συμπεριλαμβανομένων των τρίτων χωρών. Το διεθνές σύστημα είναι πολυπολικό· δεν μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα η ιδέα του μηδενικού αθροίσματος. Οι δασμοί της προηγούμενης διοίκησης του Ντόναλντ Τραμπ στις εισαγωγές από την Κίνα μείωσαν τις θέσεις εργασίας στη μεταποίηση στις ΗΠΑ και οι Αμερικανοί παραγωγοί αγροτικών προϊόντων έχασαν μερίδιο έναντι τρίτων χωρών όπως η Βραζιλία. Ο Τραμπ συγκρίνει τους εμπορικούς πολέμους με τους αγώνες πυγμαχίας, αλλά οι πολύ υψηλοί δασμοί κινδυνεύουν να αυξήσουν το κόστος ζωής των Αμερικανών. Ωστόσο, η επιβάρυνση των κινεζικών προϊόντων με δασμούς ακούγεται επιθυμητή: Tax the bastards!

Στον φορολογικό τομέα, ενώ οι μειώσεις του φόρου εισοδήματος των επιχειρήσεων που ενέκρινε το Κογκρέσο το 2017 ήταν μόνιμες, οι περικοπές στους φόρους εισοδήματος και ακίνητης περιουσίας λήγουν στο τέλος του 2025. Ο Τραμπ θέλει να τις μονιμοποιήσει για όλους, ενώ η Χάρις προτίθεται να επιβάλει υψηλότερους φόρους σε όποιον έχει εισόδημα άνω των 400.000 ετησίως. Στο ζήτημα της αμερικανικής φορολογίας, οι Ευρωπαίοι δεν έχουν σωστή ενημέρωση: αν και πράγματι μερικές πολιτείες δεν επιβάλλουν φόρο εισοδήματος (Τεννεσσή, Γουαϊόμινγκ, Nεβάντα, Νιού Χάμσαϊρ, Ουάσιγκτον, Τέξας, Αλάσκα, Φλόριντα, Νότια Ντακότα), αλλά μονάχα φόρο περιουσίας (και φυσικά πολλούς έμμεσους φόρους), στις ΗΠΑ εφαρμόζεται σύστημα προοδευτικής φορολογίας που κυμαίνεται από 10-37% – πάνω κάτω όπως στην Ευρώπη. Πράγματι, προβλέπονται πολλές φοροαπαλλαγές με σκοπό την ενίσχυση των προσλήψεων: το μέτρο είναι απολύτως επιτυχημένο· η ανεργία στις ΗΠΑ είναι πολύ χαμηλή, σαφώς χαμηλότερη από τα επίσημα στοιχεία. Εν πάση περιπτώσει, οι δύο υποψήφιοι κάνουν λόγο για αύξηση των φορολογικών εσόδων η οποία είναι απολύτως απαραίτητη: η Κάμαλα Χάρις θα προσπαθήσει να φορολογήσει περισσότερο τις επιχειρήσεις και τους πλούσιους, ενώ ο Τραμπ θα φορολογήσει τις εισαγωγές. Αλλά, δεν πιστεύω ότι είναι δυνατό να εξισορροπηθούν τα χαμένα φορολογικά έσοδα μέσω των δασμών εισαγωγής και του φόρου πωλήσεων (που μοιάζει με τον ΦΠΑ, αλλά δεν ξεπερνά το 16%, ενώ π.χ. στη Γαλλία είναι 20%).

Σχετικά με την ενέργεια, υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές μεταξύ Τραμπ και Χάρις: ο Τραμπ ευνοεί τα ορυκτά καύσιμα (the beautiful coal, όπως λέει)· η Χάρις τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών, η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ θα αυξηθεί εξαιτίας, μεταξύ άλλων, των ενεργοβόρων κέντρων ηλεκτρονικών δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης. Οι Ρεπουμπλικανοί πάντως, επικεντρώνονται στα ορυκτά καύσιμα, υποσχόμενοι γεωτρήσεις, ενώ οι Δημοκρατικοί είναι στραμμένοι στα ηλιακά, αιολικά και γεωθερμικά έργα. Ως εκ τούτου, οι εκλογές θα έχουν επιπτώσεις στην ενεργειακή μετάβαση των ΗΠΑ και συνεπώς του κόσμου. Οι τιμές των μετάλλων είναι ευαίσθητες στο εκλογικό αποτέλεσμα, καθώς η κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης ενέργειας με ηλιακή και αιολική ενέργεια θα ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στο ηλεκτρικό δίκτυο (η απόκριση του οποίου θα είναι ζήτηση χαλκού και αλουμινίου) παρά αν η ζήτηση καλυφθεί με ορυκτά καύσιμα. Drill, baby, drill.

Το εκλογικό αποτέλεσμα αναμένεται επίσης να επηρεάσει σημαντικά την πολιτική μετανάστευσης των ΗΠΑ. Ο Τραμπ προτείνει ενέργειες όπως η μη παραχώρηση ιθαγένειας σε άτομα που γεννήθηκαν στις ΗΠΑ αλλά οι γονείς των οποίων βρίσκονται στη χώρα παράνομα. Λογικό. Επίσης, αναφέρει στην αναγκαστική απέλαση παράνομων μεταναστών· από την πλευρά της, η Χάρις, αν και φαίνεται αντίθετη στις απελάσεις, έχει επίσης πρόθεση να περιορίσει την παράνομη μετανάστευση – με πιο light μεθόδους. Σήμερα υπολογίζεται ότι στις ΗΠΑ υπάρχουν 11 εκατομμύρια αλλοδαποί χωρίς νόμιμα έγγραφα: η μετανάστευση, η οποία δεν είναι πρωτίστως μουσουλμανική όπως συμβαίνει στην ΕΕ, έχει συμβάλει στις εξαιρετικές επιδόσεις των ΗΠΑ – αν και φυσικά δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας αύξησης του ΑΕΠ. Υπάρχουν πολλά footnotes στη μεταναστευτική πολιτική: ο Ντόναλντ Τραμπ είναι εναντίον των μουσουλμάνων μεταναστών, αλλά έχει δοσοληψίες με τους Σαουδάραβες και τους Καταριανούς.

Το δεύτερο διεθνές ζήτημα, μετά τους δασμούς, είναι η εχθρότητα του the Donald έναντι του ΝΑΤΟ σε μια εποχή όπου η Βορειοατλαντική Συμμαχία έχει ανάγκη από ενίσχυση την οποία μόνο 2-3 ευρωπαϊκές οικονομίες είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν. Όσο για τη στήριξη των ΗΠΑ στην Ουκρανία και τις επιπτώσεις για το ΝΑΤΟ, ο Τραμπ έχει ισχυριστεί ότι θα εξασφαλίσει ειρηνευτική συμφωνία αμέσως. Ίσως εννοεί άμεση απόσυρση της αμερικανικής βοήθειας από την Ουκρανία. Η ΕΕ δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ στην ίδια κλίμακα – ιδιαίτερα στο πολεμικό υλικό.

Το τρίτο είναι η περιβαλλοντική στάση του. Το μπες βγες από τη Συμφωνία του Παρισιού αποδυναμώνει την πολιτική έναντι της κλιματικής αλλαγής. Αν και είναι απίθανο να ανατρέψει την υπογραφή του Μπάιντεν, είναι πιθανό να απορρυθμίσει εντελώς την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενισχύοντας την παραγωγή και για τα δύο. Έτσι, όπως είπα, θα μειώσει το ενεργειακό κόστος, αμβλύνοντας τον πληθωρισμό προοπτικές παγκοσμίως. Αλλά βεβαίως, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, αυτή η απόφαση θα διατηρήσει υψηλές τις εκπομπές αερίων άνθρακα. Οι Ρεπουμπλικανοί δεν ενδιαφέρονται καθόλου γι’ αυτό το θέμα. Οι παλιότεροι μετριοπαθείς στο εσωτερικό του κόμματος –όπως ήταν ο Τζον ΜακΚέιν ή η Ολύμπια Σνόου– δεν υπάρχουν πια: σήμερα οι Ρεπουμπλικανοί χωρίζονται σε δύο φυλές σχετικές με

1) τον βαθμό οικονομικού φιλελευθερισμού

2) την έκταση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στο εξωτερικό και

3) ορισμένες προτεραιότητες στρστηγικής· π.χ. ο Ινδο-Ειρηνικός.

Έτσι κι αλλιώς, όπως έχει συζητηθεί ευρέως, οι ΗΠΑ απομακρύνονται από την Ευρώπη: καθώς μεταλλάσσονται δημογραφικά –φυλετικά κυρίως– χαλαρώνει η σχέση τους με τις παλιές ευρωπαϊκές πατρίδες. Και παρότι, παραδοσιακά, οι Δημοκρατικοί διατηρούσαν στενούς δεσμούς με την Ευρώπη, η Κάμαλα Χάρις δεν έχει σχέση με τους Ευρωπαίους – είναι πλάσμα του αμερικανικού χωνευτηριού. Ιδιαίτερα εφόσον δεν φαίνεται να αναγνωρίζει το Ισλάμ ως παγκόσμια απειλή δεν κατανοεί τη σπουδαιότητα της ενότητας της Δύσης.

Όποιος πρόεδρος κι αν προκύψει, θα επικεντρωθεί στα εσωτερικά ζητήματα: στην προώθηση των θέσεων εργασίας στη βιομηχανία, στην αύξηση της εγχώριας παραγωγικής ικανότητας και στην αποφυγή υπερπόντιων στρατιωτικών επεμβάσεων, ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Αυτό το τελευταίο αναμένεται να βοηθήσει στα δημόσια οικονομικά τα οποία θα ενισχυθούν και μέσω του εμπορικού προστατευτισμού που προανέφερα. Αλλά κι εδώ υπάρχει μια αντίφαση ή εν πάση περιπτώσει μια στροφή εκ μέρους πολλών Ρεπουμπλικανών, το mainstream των οποίων αντιτίθεται στην ελευθεριακή πτέρυγα και ζητεί ισχυρότερη κυβερνητική παρέμβαση στις αγορές για τον περιορισμό της ισχύος των εταιρειών, την αναζωογόνηση των εγχώριων βιομηχανιών και την ανάκτηση της ανεξαρτησίας των ΗΠΑ σε βασικούς στρατηγικούς τομείς. Παράδειγμα ο Josh Hawley από το Μιζούρι ο οποίος τώρα προειδοποιεί ότι, λόγω των ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτικών, χιλιάδες εργοστάσια έχουν κλείσει, εκατομμύρια θέσεις εργασίας έχουν ολισθήσει στο εξωτερικό και οι ΗΠΑ εξαρτώνται επικίνδυνα από την παραγωγική ικανότητα της Κίνας. Σ’ αυτό συμφωνούν φυσικά οι Δημοκρατικοί που προσβλέπουν σε μια σύγχρονη αμερικανική βιομηχανική στρατηγική, με στοχευμένες δημόσιες επενδύσεις σε τομείς θεμελιώδεις για την οικονομική ανάπτυξη και την εθνική ασφάλεια και όπου η ιδιωτική βιομηχανία δεν είναι έτοιμη να κάνει τις απαραίτητες επενδύσεις.

Η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ της κυβέρνησης Μπάιντεν παραδέχεται φυσικά το φιάσκο των προηγούμενων προσπαθειών οικοδόμησης εθνών και τονίζει ότι αυτή η αδιέξοδη εξωτερική τακτική αποσπούσε την προσοχή από τις προτεραιότητες: τον εμπορικό ανταγωνισμό με την Κίνα και τον περιορισμό της ρωσικής επιθετικότητας. Στη στρατηγική εθνικής ασφάλειας νομίζω ότι τα δύο κόμματα συμφωνούν, αλλά ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ παραείναι ανέντιμος για να ληφθούν στα σοβαρά οι εξαγγελίες του.

Τα σκοτεινά σημεία είναι

1) οι σχέσεις του με τις πετρομοναρχίες

2) οι σχέσεις του με τον ίδιο τον Πούτιν

3) οι σχέσεις του με τους διασπαστικούς Ευρωπαίους όπως ο Βίκτορ Ορμπάν.

Εξάλλου, εκτός του ότι είναι αρκετά απρόβλεπτος διότι μέσω των εξωτερικών του επαφών εξυπηρετεί την προσωπική του ατζέντα, δεν κατανοεί καθόλου τη σπουδαιότητα των διεθνών θεσμών. Ενώ οι Δημοκρατικοί βλέπουν τους διεθνείς θεσμούς ως ευκαιρία για μόχλευση, μια ρεπουμπλικανική κυβέρνηση θα επικεντρωθεί στη διαπραγμάτευση διμερών ή περιφερειακών συμφωνιών στις οποίες οι ΗΠΑ θα προσπαθούν να διατηρήσουν το στρατιωτικό πλεονέκτημα αποφεύγοντας διαπραγματεύσεις για τον έλεγχο των όπλων. Παραδοσιακά, και κάπως σχηματικά, οι Ρεπουμπλικανοί πιστεύουν ότι η διατήρηση της παγκόσμιας τάξης πρέπει να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ενώ οι Δημοκρατικοί πιστεύουν στη διεθνή συνεργασία, με τη μεγάλη τους πλειοψηφία να βλέπει την αντιμετώπιση στις παγκόσμιες προκλήσεις –πρόσφυγες, μολυσματικές ασθένειες– ως αποτέλεσμα παγκόσμιας συνεργασίας, π.χ. με ενίσχυση των Ηνωμένων Εθνών. Από την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Τζο Μπάιντεν διαχειρίστηκε προσεκτικά τις σχέσεις με τους Ευρωπαίους, τους Καναδούς και τους Ασιάτες συμμάχους που μοιράζονται τις απόψεις του για τη δημοκρατία, τον ανταγωνισμό με την Κίνα και την απόκριση στη ρωσική επιθετικότητα. Σε αντίθεση με τον Μπάιντεν, ο Τραμπ περιφρόνησε τις παραδοσιακές συμμαχίες των ΗΠΑ, χειροκρότησε το Brexit και κατά καιρούς πρόδωσε συμμάχους: μεταξύ άλλων, τους Κούρδους της Συρίας το 2019. Αντιθέτως, καλλιέργησε τη συγγένειά του με εθνικιστές, συντηρητικούς και αυταρχικούς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Κιμ Γιονγκ Ουν. Η επιστροφή του θα τους ενθαρρύνει όλους αυτούς. Οι σημερινοί επιφανείς Ρεπουμπλικανοί, όπως ο γερουσιαστής του Οχάιο και υποψήφιος veep J.D. Vance και ο κυβερνήτης της Φλόριντα, Ron DeSantis, συμφωνούν μαζί του και κατηγορούν τους Ευρωπαίους συμμάχους για την έλλειψη επενδύσεων στην άμυνα. Όσο για τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι αμερικανικές δαπάνες θα εξεταστούν υπό το πρίσμα του πόσο συνεισφέρουν οι Ευρωπαίοι.

Αμερικανικές εκλογές και woke κινήματα

Στο εσωτερικό, η κυριότερη διελκυστίνδα είναι

1) η κουλτούρα woke την οποία έχει υιοθετήσει το Δημοκρατικό κόμμα

2) τα χρόνια προβλήματα της εγκληματικότητας και της αντιμετώπισής της και

3) η υποδοχή και ένταξη νέων μεταναστών.

Από τότε που το Δημοκρατικό Κόμμα υιοθέτησε ενθουσιωδώς τα κινήματα woke, έχασε τον κεντρώο κορμό του και βασίστηκε σε μια βαθιά διχαστική ιδεολογία που αφορά κυρίως το εποικοδόμημα. Αυτή η ιδεολογία αποξένωσε μεγάλο μέρος του πληθυσμού και προκάλεσε ακροδεξιά ανάκρουση και κινήματα αγανακτισμένων. Για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, τα δύο κόμματα παλεύουν με δύο εξίσου αποτυχημένες πολιτικές: υπερβολική επιείκεια από τη μία πλευρά, υπερβολική αυστηρότητα και ακαμψία από την άλλη· όπου κερδήθηκε το στοίχημα της αντιμετώπισης της εγκληματικότητας –και κερδήθηκε σε πολλές αμερικανικές μεγαλουπόλεις– εφαρμόστηκε αυστηρή δικαιοσύνη· επεβλήθη ο νόμος και η τάξη χωρίς συμβιβασμούς. Θέλω να πω ότι ξέρουμε πλέον την επιτυχημένη συνταγή· δεν θα έπρεπε να συνεχίζονται οι θεωρητικές συζητήσεις. Κι όμως, συνεχίζονται· η κουλτούρα woke εμποτίζει όλες τις μορφές συμπεριφοράς συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης του εγκλήματος, της μετανάστευσης και της crimmigration. Η μεγάλη της εξάπλωση, ιδιαίτερα στη νεολαία, δίνει πλεονέκτημα στους Ρεπουμπλικανούς: οι Ρεπουμπλικανοί χρησιμοποιούν τη λογική, ενώ οι woke χρησιμοποιούν εκρήξεις συναισθήματος και ανορθολογισμού. Η κουλτούρα woke είναι σήμερα το σοβαρότερο πρόβλημα για την κοινωνική συνοχή, που, όπως είπα, επηρεάζει όλες τις όψεις της αμερικανικής ζωής.

Στην εκτίμηση της εκλογικής διαδικασίας πρέπει να ληφθεί υπόψη η πολυσυλλεκτικότητα, ο εκλεκτικισμός της πολιτικής στις ΗΠΑ. Σε αμφότερα τα κόμματα υπάρχουν διαφορετικές τάσεις: Ομάδα Μείωσης Δαπανών Άμυνας, Eλευθεριακοί, Σοσιαλιστές. Ο δικομματισμός έχει επικρατήσει με σκοπό, και με αποτέλεσμα, τη σταθερότητα, αλλά, όπως παντού, εκρήγνυνται τα ηφαίστεια των γνωμών, πολλές από τις οποίες διαμορφώνονται στα social media. Αυτές τις γνώμες προσπαθεί να συγκεράσει ο κάθε υποψήφιος: για παράδειγμα, αλιεύοντας την ψήφο των ευαγγελιστών, ο Ντόναλντ Τραμπ παριστάνει τον θεοσεβούμενο χριστιανό, ενώ δεν έχει την παραμικρή ιδέα από τη θρησκεία. Πράγμα που με φέρνει στο τελευταίο σημείο του διεθνούς αντίκτυπου των αμερικανικών εκλογών: στην εικόνα των ΗΠΑ στον κόσμο· αναρωτιέμαι αν οι Αμερικανοί συνειδητοποιούν ότι αν εκλεγεί ο Ντόναλντ Τραμπ θα τους εκπροσωπεί το τέλειο παράδειγμα του παροιμιώδους ugly American.