Κοσμος

Γιατί αν υπήρχε βραβείο για τα βραβεία, το Νόμπελ θα κέρδιζε κάθε χρόνο

Μικρά μυστικά, μύθοι και όσα μάθαμε από την ανακήρυξη των φετινών νικητών

Newsroom
9’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
UPD

Τα Βραβεία Νόμπελ αποτελούν την κορυφαία διάκριση και είναι τα πιο επιδραστικά διαχρονικά και παγκοσμίως. Ποιo απασχόλησε περισσότερο φέτος;

Η καθιέρωση ενός βραβείου είναι εύκολη. Το δύσκολο είναι να προκαλέσει το ενδιαφέρον και να το διατηρήσει. Ο Άλφρεντ Νόμπελ, ένας επιχειρηματίας που έκανε την περιουσία του πουλώντας δυναμίτη και εκρηκτικά τον 19ο αιώνα, δεν ήταν ο πιο προφανής υποψήφιος για να δώσει το όνομά του στη μεγαλύτερη διάκριση στον κόσμο. Ούτε οι Σουηδοί επιστήμονες, σε αντίθεση με τους Γάλλους ή τους Βρετανούς, ήταν αυτοί που θα περίμενε κανείς να την απονέμουν.

Μερικοί βιογράφοι συνδέουν την ιδέα του Νόμπελ να καθιερώσει ένα βραβείο για τις επιστήμες, τον πολιτισμό και την ειρήνη με τη στιγμή που έμαθε ότι μια εφημερίδα τού είχε ετοιμάσει νεκρολογία με τη φράση «έμπορος του θανάτου» στον τίτλο. Δεν ήθελε να μείνει στην Ιστορία με αυτόν τον τρόπο...

Πώς το Βραβείο Νόμπελ έγινε τόσο σημαντικό

Το Νόμπελ υπερίσχυσε έναντι άλλων παρομοίως φιλόδοξων βραβείων διότι η Σουηδία μετέτρεψε την απονομή τους σε εθνική υπόθεση. Ο ίδιος ο Νόμπελ δεν ανέφερε τίποτα για τα σουηδικά συμφέροντα, αλλά η κυβέρνηση και ο Τύπος ερμήνευσαν το κληροδότημά του ως έκκληση για δράση για το έθνος συνολικά. «Η σουηδική επιστημονική κοινότητα δεν θα μπορούσε να έχει επενδύσει σε ένα πιο ένδοξο έργο», ανέφερε ένα άρθρο εφημερίδας.

Ο Νόμπελ και οι εκτελεστές της διαθήκης του σχεδίασαν τους κανόνες με σύνεση. Τα περισσότερα βραβεία κύρους εκείνη την εποχή ήταν διεθνή μόνο στη θεωρία. Οι κριτές έτειναν να ευνοούν τους συμπατριώτες τους. Ο Νόμπελ ζήτησε κάθε βραβείο να απονέμεται στον «αξιότερο άνθρωπο, είτε είναι Σκανδιναβός είτε όχι». Η επιτροπή του Βραβείου Νόμπελ έγινε η πρώτη που ζήτησε συστηματικά υποψηφιότητες από ιδρύματα του εξωτερικού, μετατρέποντας το βραβείο σε ένα είδος διαγωνισμού μεταξύ των εθνών.

Και ένας από τους εκτελεστές της διαθήκης είχε την ιδέα να επιβραβεύονται τα επιτεύγματα ανεξάρτητα από το πότε είχαν σημειωθεί, αντί να είναι υποψήφιες μόνο οι ανακαλύψεις του προηγούμενου έτους. Αυτή ήταν μια έξυπνη κίνηση, όχι μόνο επειδή ορισμένες ανακαλύψεις χρειάζονται χρόνο για να αποδείξουν την αξία τους, αλλά και επειδή μετέτρεψε την κατάκτηση του Νόμπελ σε μια εμβληματική νίκη.

Σχετικό Άρθρο

Το Νόμπελ Οικονομίας και η φετινή βράβευση

Πάντως, σύμφωνα με τους ιστορικούς της Οικονομίας Avner Offer και Gabriel Söderberg, το Νόμπελ Οικονομίας -το μόνο που ο Άλφρεντ Νόμπελ δεν όρισε στη διαθήκη του- χρησιμοποιήθηκε για τη νομιμοποίηση μεταρρυθμίσεων στην ελεύθερη αγορά. Υποστηρίζεται, ότι μέσω των Νόμπελ οι αρχές της νεοφιλελεύθερης οικονομικής θεωρίας έμοιαζαν να μοιράζονται το ίδιο καθεστώς με τους νόμους της φυσικής.

Ωστόσο, η κύρια ιδεολογία στην οποία φαίνεται να δεσμεύεται το Ίδρυμα Νόμπελ είναι η σημασία της διατήρησης του κύρους του βραβείου Νόμπελ - και αυτό το έχει αδιαμφισβήτητα καταφέρει. 

Φέτος, δε, η ανακοίνωση του βραβείου στον τομέα της Οικονομίας έγινε δεκτή με ιδιαίτερη ικανοποίηση, καθώς η Σουηδική Ακαδημία Επιστημών απένειμε το Νόμπελ Οικονομίας 2024 στους Ατζέμογλου, Τζόνσον και Ρόμπινσον, για τις έρευνες σχετικά με τον τρόπο που οι θεσμοί διαμορφώνουν και επηρεάζουν την ευημερία των πολιτών.

Σχετικό Άρθρο

Ειδικότερα, το Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών απονεμήθηκε τη Δευτέρα 14/10 στους οικονομολόγους Ντάρον Ατζέμογλου, Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Ρόμπινσον, οι οποίοι εργάζονται σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ, για την έρευνά τους σχετικά με τις διαφορές όπως αυτές παρατηρούνται στην ευημερία μεταξύ χωρών – ειδικά για το πώς η ευρωπαϊκή αποικιοκρατία οδήγησε ορισμένα έθνη να είναι πλούσια ενώ άλλα παραμένουν φτωχά.

Η έρευνα των βραβευθέντων διαπίστωσε ότι κοινωνίες με αδύναμο κράτος δικαίου και θεσμούς που εκμεταλλεύονται τον πληθυσμό δεν δημιουργούν ανάπτυξη ή θετικές αλλαγές, σύμφωνα με την επιτροπή Νόμπελ.

Οι βραβευθέντες μελέτησαν μια σειρά από πολιτικά και οικονομικά συστήματα που εισήγαγαν οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες. Τα συστήματα αυτά διέφεραν σημαντικά από χώρα σε χώρα – σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αποικιοκράτες εκμεταλλεύτηκαν τους αυτόχθονες πληθυσμούς και εξήγαγαν πόρους προς όφελός τους, ενώ αλλού δημιούργησαν πιο συμπεριληπτικά συστήματα που μακροπρόθεσμα ωφέλησαν τους Ευρωπαίους.

Οι συμπεριληπτικοί θεσμοί – όπως τα δημόσια σχολεία, το κράτος δικαίου και οι πολιτικές κατά των μονοπωλίων – δημιουργούν κίνητρα και ευκαιρίες για ανάπτυξη, σύμφωνα με τον Ντάνι Ρόντρικ, καθηγητή διεθνούς πολιτικής οικονομίας στη Σχολή Διακυβέρνησης Κένεντι του Χάρβαρντ. Οι εκμεταλλευτικοί θεσμοί – όπως η δουλεία και η δουλοπαροικία – συγκεντρώνουν την εξουσία και τους πόρους στα χέρια λίγων, εις βάρος του ευρύτερου πληθυσμού.

Ντάρον Ατζέμογλου: Ισχυρότεροι θεσμοί για ισχυρότερη Δημοκρατία

Ο Ντάρον Ατζέμογλου βρισκόταν στην Αθήνα, όταν ανακοινώθηκε το Νόμπελ. Και η δήλωσή του για το βραβείο προκάλεσε ενθουσιασμό, καθώς συνέδεσε την ισχύ των θεσμών με την ανάγκη για ισχυρότερη Δημοκρατία στις μέρες μας. 

Σε μια σύντομη συζήτηση από το βήμα του 8ου συνεδρίου του Economist Impact και κληθείς να δώσει ένα μήνυμα με αφορμή την κορυφαία αυτή διάκριση, ο Ατζέμογλου, αφού ανέφερε πως κάθε φορά που επισκέπτεται την Αθήνα, τη γενέτειρα της Δημοκρατίας, «κάτι ωραίο συμβαίνει», είπε: «Το βραβείο ήταν για τη δουλειά μου επί των θεσμών. Νομίζω πως οι θεσμοί μετρούν ακόμα περισσότερο σήμερα», σε μια εποχή δραστικών αλλαγών, που αφορούν την Τεχνητή Νοημοσύνη και την προσαρμογή σε αυτή, την απόκτηση νοήματος στην εργασία, τη μείωση των ανισοτήτων και την αντιμετώπιση της γήρανσης και της κλιματικής αλλαγής.

«Νομίζω πως χρειάζεται να επικεντρωθούμε περισσότερο στη θεσμική ισχύ, να καταστήσουμε τη δημοκρατία πιο ισχυρή και (ικανή) να δουλεύει για όλους», σημείωσε, προσθέτοντας ότι συζητήσεις πάνω σε αυτές τις θεματικές είναι πολύ κρίσιμες «για τον κόσμο των παιδιών και των εγγονιών μας».

Σχετικό Άρθρο

Τα υπόλοιπα Βραβεία Νόμπελ για το 2024

Ιατρική: microRNA


Ο Βίκτορ Άμπρος και ο Γκάρι Ράφκαν βραβεύτηκαν τη Δευτέρα 7/10 με το Βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής 2024 για την ανακάλυψη των microRNAs, μιας κατηγορίας μικρών μορίων που είναι απαραίτητα για τη ρύθμιση των γονιδίων. Η έρευνά τους αποκάλυψε τον τρόπο με τον οποίο τα microRNAs επηρεάζουν τη συμπεριφορά των κυττάρων και συμβάλλουν σε διάφορα προβλήματα υγείας, όπως ο καρκίνος και οι καρδιακές παθήσεις. Καθώς η κατανόηση αυτών των μικροσκοπικών ρυθμιστών διευρύνεται, αυξάνεται η δυνατότητα για καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις σε πολύπλοκες ιατρικές καταστάσεις.

Φυσική: τεχνητά νευρωνικά δίκτυα

Ο  Τζον Χόπφιλντ και ο Τζέφρι Χίντον βραβεύτηκαν την Τρίτη 8/10 με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2024 για τη χρήση εννοιών της στατιστικής φυσικής στην ανάπτυξη τεχνητών νευρωνικών δικτύων. Τα τεχνητά νευρωνικά δίκτυα παίζουν θεμελιώδη ρόλο στη μηχανική μάθηση και την τεχνητή νοημοσύνη, επιτρέποντας στις μηχανές να αναγνωρίζουν και να αναλύουν μοτίβα σε τεράστια σύνολα δεδομένων.

Χημεία: νέες πρωτεΐνες

Οι Αμερικανοί επιστήμονες Ντέιβιντ Μπέικερ και Τζον Τζάμπερ και ο κυπριακής καταγωγής, Ντέμις Χασάμπις κέρδισαν το Βραβείο Νόμπελ Χημείας του 2024, όπως ανακοίνωσε ο φορέας απονομής των βραβείων την Τετάρτη 10/10, για τη δουλειά τους στην κατανόηση της δομής των πρωτεϊνών.

Το μισό βραβείο απονεμήθηκε στον Μπέικερ «για τον υπολογιστικό σχεδιασμό πρωτεϊνών», ενώ το άλλο μισό μοιράστηκαν ο Χασάμπις και ο Τζάμπερ «για την πρόβλεψη της δομής των πρωτεϊνών» δήλωσε η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών, η οποία απονέμει το βραβείο.

Λογοτεχνία: Χαν Κανγκ

Το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας απονεμήθηκε στη 53χρονη Νοτιοκορεάτισσα συγγραφέα Χαν Κανγκ για την «έντονα ποιητική πρόζα της που αναμετράται με ιστορικά τραύματα και αποκαλύπτει την ευθραυστότητα της ανθρώπινης ζωής». Ανάμεσα στα έργα της περιλαμβάνονται τα The Vegetarian, The White Book, Human Acts και Greek Lessons.

Τα μυθιστορήματα, οι νουβέλες, τα δοκίμια και οι συλλογές διηγημάτων της Χαν Κανγκ εξερευνούν θέματα όπως η πατριαρχία, η βία, η θλίψη και η ανθρώπινη φύση. Το μυθιστόρημά της The Vegetarian του 2007, που μεταφράστηκε στα αγγλικά το 2015 από την Ντέμπορα Σμιθ, κέρδισε το βραβείο International Booker το 2016.

Ειρήνη: Nihon Hidankyo, επιζώντες από τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι 

Η ιαπωνική οργάνωση «Nihon Hidankyo», που αποτελείται από επιζώντες των ατομικών βομβαρδισμών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης 2024.

Η οργάνωση αναγνωρίστηκε από τη Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ για τις προσπάθειές της να εξαλείψει τα πυρηνικά όπλα παγκοσμίως. Ο πρόεδρος της επιτροπής, Γέργκεν Βάτνε Φρίντνες, δήλωσε ότι η ομάδα «συνέβαλε σημαντικά στην καθιέρωση του ταμπού των πυρηνικών όπλων», προειδοποιώντας παράλληλα ότι το «πυρηνικό ταμπού» βρίσκεται σήμερα υπό πίεση. Εξήρε επίσης τη χρήση μαρτυριών των επιζώντων από την οργάνωση για να διασφαλίσει ότι τα πυρηνικά όπλα δεν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ ξανά.

Ακολουθήστε την Athens Voice στο Google News κι ενημερωθείτε πρώτοι για όλες τις ειδήσεις

ΠΡΟΣΦΑΤΑ