Διάσκεψη της Μόσχας: Ογδόντα χρόνια μετά το μοίρασμα του κόσμου

Η Τέταρτη Διάσκεψη της Μόσχας, γνωστή και ως Διάσκεψη «Τολστόι» λόγω του κωδικού ονόματός της, έλαβε χώρα στη Μόσχα μεταξύ των Συμμάχων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τις 9 Οκτωβρίου μέχρι τις 19 Οκτωβρίου του 1944. Εκπρόσωποι της Σοβιετικής Ένωσης στη διάσκεψη ήταν ο Στάλιν και ο υπουργός Εξωτερικών Βιατσεσλάβ Μιχάηλοβιτς Μόλοτοφ. Εκπρόσωποι της Βρετανίας ήταν ο Τσόρτσιλ και ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Ίντεν. Ο Βρετανός Γενικός Αρχηγός των Επιτελείων Σερ Άλαν Μπρουκ, ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Μόσχα, Άβερελ Χάρριμαν, και ο Αμερικανός στρατηγός Τζον Ντιν, ήταν παρόντες ως παρατηρητές. Στη διάσκεψη συμμετείχαν και εκπρόσωποι της εξόριστης κυβέρνησης της Πολωνίας που είχε έδρα το Λονδίνο, και εκπρόσωποι της Πολωνικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης που είχαν έδρα το Δουβλίνο. Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν στη διάσκεψη ήταν η είσοδος της Σοβιετικής Ένωσης στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, η μεταπολεμική διαίρεση των Βαλκανίων και τα ποσοστά επιρροής ΕΣΣΔ-Βρετανίας —η «μυστική Συμφωνία των Ποσοστών»— καθώς και το μέλλον της Πολωνίας. Οι Βρετανοί συμφώνησαν να επιστρέψουν στη Σοβιετική Ένωση όλους τους Σοβιετικούς πολίτες που είχαν απελευθερώσει από τους Γερμανούς.

Μερικές βρετανικές πηγές αποκαλούν την Τέταρτη Διάσκεψη «Δεύτερη» καθώς ήταν η δεύτερη φορά που ο Τσόρτσιλ και ο Στάλιν συναντήθηκαν στη Μόσχα. Η προηγούμενη συνάντηση είχε γίνει το 1942. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, η μοιρασιά των Βαλκανίων καταγράφηκε σε μια χαρτοπετσέτα όπου ο Τσόρτσιλ έγραψε τις προτάσεις του και ο Στάλιν τις ενέκρινε. Όπως έγραψε στην αυτοβιογραφία του, ο Τσόρτσιλ πρότεινε η Σοβιετική Ένωση να έχει 90% επιρροή στη Ρουμανία και 75% στη Βουλγαρία, η Βρετανία να έχει 90% επιρροή στην Ελλάδα και 50% στην Ουγγαρία και στη Γιουγκοσλαβία. Τρεις ημέρες μετά την 9η Οκτωβρίου 1944, η Ελλάδα απελευθερώθηκε· οι Γερμανοί αποχώρησαν.

Στις 27 Νοεμβρίου 1943, είχε προηγηθεί η Διάσκεψη της Τεχεράνης, με την κωδική ονομασία «ΕUREKA», όταν για πρώτη φορά ο Στάλιν, ο Ρούσβελτ και ο Τσόρτσιλ συναντήθηκαν για να σχεδιάσουν τα σύνορα του μεταπολεμικού κόσμου. Ο Τσόρτσιλ ανησυχούσε πολύ για τα Βαλκάνια, κυρίως λόγω της έντονης δράσης των κομμουνιστών ανταρτών στη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα, οι οποίοι επεδίωκαν καθεστώς σοβιετικού τύπου. Οι Βρετανοί ήθελαν την Ελλάδα με το μέρος τους επειδή είχαν ενδιαφέρον τα λιμάνια για τον έλεγχο της ανατολικής Μεσογείου. Όταν ξέσπασε ο ελληνικός εμφύλιος, η Βρετανία στήριξε τις δυνάμεις της ελληνικής Κυβέρνησης, ενώ η Σοβιετική Ένωση δεν βοήθησε τους κομμουνιστές, κρατώντας τον λόγο της στη διάσκεψη της Μόσχας.

Τη διάσκεψη της Μόσχας, ακολούθησε η Διάσκεψη της Γιάλτας: από τις 4 έως τις 11 Φεβρουαρίου του 1945 ο Ρούσβελτ, ο Στάλιν και ο Τσόρτσιλ συναντήθηκαν στη Γιάλτα της Κριμαίας. Οι λεγόμενοι Βig Τhree αποφάσισαν την μεταπολεμική πολιτική που θα ακολουθούσαν σχετικά με τις χώρες που είχε καταλάβει η Ναζιστική Γερμανία και την τύχη των χωρών που είχαν συμμαχήσει με τους Ναζί.