Σαν σήμερα: Η Μαλάλα Γιουσαφζάι και το δικαίωμα των κοριτσιών στη μόρφωση

Η Μαλάλα Γιουσαφζάι ήταν μόλις 11 χρόνων και μαθήτρια σε ενα σχολείο του βορειοδυτικού Πακιστάν όταν αποφάσισε να γράψει ένα ανώνυμο διαδικτυακό ημερολόγιο, για το πώς είναι η ζωή μιας μαθήτριας στην ελεγχόμενη από τους Ταλιμπάν κοιλάδα Swat. Τέσσερα χρόνια μετά πυροβολήθηκε στο κεφάλι από τους τρομοκράτες επειδή τόλμησε να πάει στο σχολείο, όμως εκείνη συνέχισε να μάχεται για το δικαίωμα όλων των κοριτσιών στη μόρφωση.

Το 2013, η Μαλάλα Γιουσαφζάι ανακηρύχθηκε ως ένας από τους ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή του περιοδικού TIME και την ίδια χρονιά κέρδισε το βραβείο Ζαχάρωφ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ελευθερία της σκέψης ενώ κυκλοφόρησε την αυτοβιογραφία της με τίτλο «Είμαι η Μαλάλα».

Ένα χρόνο μετά, το 2014, η Μαλάλα έγινε ο νεότερος άνθρωπος που κέρδισε ποτέ το Νόμπελ Ειρήνης «για τον αγώνα της κατά της καταπίεσης των παιδιών και των νέων και για το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση». Ήταν η νεότερη νικήτρια στην ιστορία του βραβείου. «Πολλά παιδιά δεν έχουν φαΐ να φάνε ούτε νερό να πιουν και πεινούν για μόρφωση. Είναι συγκλονιστικό ότι 57 εκατομμύρια παιδιά στερούνται την εκπαίδευση [...] αυτό πρέπει να ταρακουνήσει τη συνείδησή μας», είχε πει. «Ένα παιδί, ένας δάσκαλος, ένα μολύβι κι ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.»

Πώς όμως άρχισαν όλα για την 11χρονη τότε Μαλάλα Γιουσαφζάι;

Μαλάλα Γιουσαφζάι: Η ιστορία ενός θαρραλέου κοριτσιού

Η 11χρονη Μαλάλα, γεννημένη το 1997,   έγραφε το διαδικτυακό ημερολόγιο της με ψευδώνυμο. Ήταν η Gul Makai, ένα όνομα που είχε δανειστεί απί μια ηρωίδα ενός λαϊκού παραμυθιού των Παστούν. Ήταν η εποχή που οι τρομοκράτες κατέστρεφαν δεκάδες σχολεία θηλέων - είχαν μια αδυσώπητη στάση απέναντι στη γυναικεία εκπαίδευση - και αυτό ακριβώς ήταν το πρωταρχικό μέλημα της Μαλάλα.

Τον Ιανουάριο του 2009, καθώς το σχολείο έκλεινε για τις χειμερινές διακοπές, έγραφε στο ημερολόγιό της: «Τα κορίτσια δεν ήταν πολύ ενθουσιασμένα με τις διακοπές γιατί ήξεραν ότι αν οι Ταλιμπάν εφάρμοζαν το διάταγμά τους (που απαγόρευε την εκπαίδευση των κοριτσιών) δεν θα μπορούσαν να έρθουν ξανά στο σχολείο. Είμαι της άποψης ότι το σχολείο θα ξανανοίξει μια μέρα, αλλά φεύγοντας κοίταζα το κτίριο σαν να μην ερχόμουν ξανά εδώ».

Στο ημερολόγιό της κατέγραφε και το άγχος που ένιωσε η ίδια και οι φίλες της καθώς έβλεπαν άλλες μαθήτριες να εγκαταλείπουν την τάξη από φόβο μήπως στοχοποιηθούν από τους τρομοκράτες. Άλλες άρχισαν να πηγαίνουν στο σχολείο με απλά ρούχα και όχι με στολή, για να μην τραβήξουν την προσοχή πάνω τους. Τελικά αυτό που φοβόντουσαν έγινε πράξη. Οι Ταλιμπάν εξέδωσαν διάταγμα για να κλείσουν όλα τα σχολεία θηλέων, ενώ ο στρατός του Πακιστάν είχε αρχίσει επιχειρήσεις εναντίον τους. Η Μαλάλα και η οικογένειά της αναγκάστηκαν να φύγουν από την πολιορκημένη πόλη τους, ενώ το σχολείο της μετατράπηκε σε ερείπια. Όταν επέστρεψαν, αφού η κατάσταση είχε βελτιωθεί από πλευράς ασφάλειας, η ίδια και ο πατέρας της Ziauddin που διηύθυνε ένα σχολείο θηλέων εξακολούθησαν να αγωνίζονται για την εκπαίδευση των κοριτσιών παρά τις απειλές. 

Οι απειλές και η δολοφονική επίθεση 

Η Μαλάλα και η οικογένειά της αποτελούσαν πια συχνό αντικείμενο απειλών από τους Ταλιμπάν και στις 9 Οκτωβρίου 2012 αυτές επαληθεύτηκαν. Οι τρομοκράτες είχαν δηλώσει ότι την είχαν στοχοποιήσει επειδή «προωθούσε την κοσμική εκπαίδευση» και απείλησαν να της επιτεθούν ξανά. Μασκοφορεμένοι οι Ταλιμπάν σταμάτησαν το λεωφορείο που την μετέφερε στο σπίτι της, επιβιβάστηκαν σε αυτό και την πυροβόλησαν στο κεφάλι.

Η σφαίρα χτύπησε το αριστερό μέτωπο της Μαλάλα και αντί να διαπεράσει το κρανίο της, ταξίδεψε κάτω από το δέρμα, κατά μήκος της πλευράς του κεφαλιού της και στον ώμο της.Εν μέσω του κύματος παγκόσμιας υποστήριξης μεταφέρθηκε αεροπορικώς στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο νοσοκομείο Queen Elizabeth Hospital στην πόλη του Μπέρμιγχαμ έλαβε εξειδικευμένη θεραπεία και της τοποθετήθηκε πλάκα τιτανίου καθώς και κοχλιακό εμφύτευμα στο κρανίο της για να ακούει.

Έξι χρόνια μετά τη δολοφονική επίθεση επέστρεψε ξανά στο Πακιστάν. Χρησιμοποίησε τα χρήματα του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης για να ιδρύσει σχολείο για κορίτσια στη γενέτειρά της, στην περιοχή Shangla. Το σχολείο εγκαινιάστηκε τον Μάρτιο του 2018 και όταν η Μαλάλα επέστρεψε ξανά, εγκαινιάστηκε.

Η Μαλάλα σήμερα: Οι αγώνες που δε στματούν για τα ισότιμα δικαιώματα

Η 27χρονη Μαλάλα είναι σήμερα παντρεμένη και αφοσιωμένη υπέρμαχος της εκπαίδευσης των κοριτσιών.

Είναι συνιδρύτρια του Malala Fund και μέλος της έκτακτης επιτροπής για την εκπαίδευση των νέων (Youth Education Crisis Committee) που συγκροτήθηκε από τον Ειδικό Απεσταλμένο του ΟΗΕ για την παγκόσμια εκπαίδευση, τον Gordon Brown, ο οποίος εκτίμησε ότι, με τους σημερινούς ρυθμούς, θα χρειαστεί να περιμένουμε μέχρι το 2086 για να φοιτούν όλα τα κορίτσια σε σχολεία, και όχι μέχρι το 2015 όπως ήταν η υπόσχεση των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας. «Στο Ισλάμ επιτρέπεται η εκπαίδευση των κοριτσιών. Είναι καθήκον και ευθύνη του καθενός, αγοριού ή κοριτσιού, να αποκτήσει μόρφωση και γνώσεις» λέει η Malala.

Η 12η Ιουλίου, ημέρα γενεθλίων της Malala, επελέγη από τον ΟΗΕ, στο πλαίσιο της παγκόσμιας πρωτοβουλίας «Education First», ως Ημέρα της Μαλάλα προς υποστήριξη των παιδιών που υπερασπίζονται το δικαίωμά τους στην εκπαίδευση.

Από το 2017, η Malala σπουδάζει στο Lady Margaret Hall College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Το Malala Fund, το «Ταμείο της Malala», στηρίζει τους τοπικούς εκπαιδευτικούς σε περιοχές όπου τα περισσότερα κορίτσια αδυνατούν να φοιτήσουν στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, απαιτεί να διατεθούν πόροι και να γίνουν οι αλλαγές που θα δώσουν σε κάθε κορίτσι δευτεροβάθμια παιδεία, καθιστά ηχηρότερη την φωνή των κοριτσιών και μοιράζεται τις προσωπικές τους ιστορίες.

Οι Ταλιμπάν συνεχίζουν μέχρι σήμερα και ο μεσαίωνας έχει επιστρέψει για τις γυναίκες 

Ο αγώνας της δεν έχει σταματήσει. Η Μαλάλα Γιουσαφζάι στέκεται ακόμα σθεναρά απέναντι στους Ταλιμπάν. Εκείνοι από τότε που ανέλαβαν ξανά την εξουσία στο Αφγανιστάν τον Αύγουστο του 2021, έχουν επιβάλει σειρά απαγορεύσεων στις γυναίκες, επιστρέφοντας σε αυστηρή ερμηνεία του ισλαμικού νόμου, της Σαρία. Αυτές οι απαγορεύσεις έχουν περιορίσει σοβαρά τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των γυναικών, με στόχο τον ουσιαστικό και πλήρη αποκλεισμό τους από την κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή. Η πιο σκληροπυρηνική διάταξη αφορά τη φωνή των γυναικών, οι οποίες είχαν ήδη αποκλεισθεί από το εκπαιδευτικό σύστημα πέραν του Δημοτικού σχολείου, η οποία δεν πρέπει να ακούγεται έξω από την κατοικία τους.

Μαζί με αυτό βέβαια έρχονται να προστεθούν και άλλες απαγορεύσεις και περιορισμοί. Ένας άνδρας δεν μπορεί να κοιτάζει το σώμα ούτε το πρόσωπο μιας γυναίκας που δεν ανήκει στην οικογένειά του, και αντιστρόφως. Μια γυναίκα οφείλει να καλύπτεται πλήρως ενώπιον μιας μη μουσουλμάνας. Η υποχρέωση να υπάρχει ένας «μαχράμ», ένας άνδρας συνοδός που να ανήκει στην οικογένεια, στις μετακινήσεις μιας γυναίκας. Οι γυναίκες οφείλουν να είναι καλυμμένες από κορυφής μέχρις ονύχων (χιτζάμπ). Στους περισσότερους δημόσιους χώρους απαιτείται διαχωρισμός μεταξύ ανδρών και γυναικών. 

Οι απαγορεύσεις αυτές έχουν προκαλέσει διεθνή κατακραυγή και ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ η κατάσταση των γυναικών στο Αφγανιστάν παραμένει ιδιαίτερα επισφαλής. Παρά τις διαμαρτυρίες τόσο στο εσωτερικό όσο και από την παγκόσμια κοινότητα, οι Ταλιμπάν συνεχίζουν να διατηρούν τις πολιτικές αυτές, περιορίζοντας δραματικά τις ελευθερίες και τις ευκαιρίες των γυναικών στη χώρα.

Με πληροφορίες απο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το BBC