Τύφος στο Πακιστάν: Αυτό που τρέμουν οι επιστήμονες

Τη στιγμή που οι παγκόσμιοι ηγέτες ετοιμάζονται να συζητήσουν στη Νέα Υόρκη τα επόμενα βήματα στη μάχη κατά των υπερβακτηρίων, τα αντιβιοτικά αποτυγχάνουν με πάταγο στο Πακιστάν, με τα παιδιά να είναι τα βασικά θύματα του ανθεκτικού στα φάρμακα τύφου. Αυτή η ανθεκτικότητα αποτελεί κατά τους επιστήμονες και το τελευταίο προειδοποιητικό σημάδι, πριν η κατάσταση ξεφύγει από τον έλεγχο.

Ρεπορτάζ του Guardian φέρνει στο φως αυτό που συμβαίνει εκεί, αναφέροντας το παράδειγμα του οκτάχρονου Ukasha: το παιδί πονούσε σε όλο του το σώμα και είχε τυφοειδή πυρετό - μια ασθένεια από την οποία θα έπρεπε να είχε αναρρώσει σε λίγες ημέρες. Είχε περάσει ένας μήνας από τότε που ο μικρός βρέθηκε στο κρεβάτι, χωρίς σημάδια βελτίωσης. Στη χειρότερη περίπτωση, ο τύφος μπορεί να σκοτώσει. Η οικογένεια του Ukasha ήταν ανήσυχη, μεταφέροντας ακόμα και το κρεβάτι του έξω για να του δώσει καθαρό αέρα και φως. Τώρα μπορούσε να καθίσει, να χαμογελάσει στη θέα μπροστά του και να φάει επιτέλους το αγαπημένο του φαγητό, τα αυγά.

Ο συμμαθητής του, ο 12χρονος AbuZar, ήταν επίσης στο κρεβάτι για μήνες με τύφο. Στο αποκορύφωμα της μόλυνσης, ξυπνούσε στη μέση της νύχτας, με τον πυρετό να καταπονεί σωματικά και πνευματικά το έφηβο αγόρι.  Τα παιδιά σε όλο το χωριό - στα περίχωρα της Πεσαβάρ, στο βόρειο Πακιστάν - είχαν αρρωστήσει. ο τύφος, γνωστός και ως εντερικός πυρετός, είναι μια λοίμωξη που προκαλείται από μολυσμένα τρόφιμα ή νερό. Αν μείνει χωρίς θεραπεία, σκοτώνει έναν στους πέντε. Αλλά η θεραπεία είναι μια απλή αγωγή με αντιβιοτικά. Οι περισσότεροι άνθρωποι, αν λάβουν τα φάρμακα αμέσως, θα πρέπει να αρχίσουν να αναρρώνουν μέσα σε λίγες ημέρες.

Όμως, σ' αυτό το χωριό του Πακιστάν τα αντιβιοτικά δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα. Τα βακτήρια, Salmonella typhi, έχουν αναπτύξει αντίσταση στα αντιβιοτικά που προορίζονται για να τα εξολοθρεύσουν. Πρόκειται για ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται σε όλο τον κόσμο- το πρόβλημα των ανθεκτικών λοιμώξεων είναι παγκόσμιο και χωρίς σύνορα.

Όταν αρρώστησε ο Ukasha, ο πατέρας του τον πήγε στο Hayatabad Medical Complex, ένα νοσοκομείο στην Peshawar. Σύντομα διαγνώστηκε ο τύφος, ο οποίος είναι μεταδοτικός.

Το νοσοκομείο ήταν ασφυκτικά γεμάτο. Στον παιδικό θάλαμο, κάθε ένα κρεβάτι χωρούσε τέσσερις ή πέντε ασθενείς, οπότε ο πατέρας του Ukasha τον πήρε σπίτι του για το υπόλοιπο της θεραπείας του.

«Ο τύφος ήταν κάποτε θεραπεύσιμος με μια σειρά από χάπια και τώρα καταλήγει με τους ασθενείς στο νοσοκομείο», λέει ο Jehan Zeb Khan, κλινικός φαρμακοποιός στο νοσοκομείο.

Ο τύφος στο Πακιστάν: μία διαχρονική πληγή στο σώμα της κοινωνίας

Η λοίμωξη του Ukasha προκλήθηκε από τύφο με εκτεταμένη αντοχή στα φάρμακα (XDR) - ένα στέλεχος «υπερ-ιού» που εμφανίστηκε στο Πακιστάν το 2016. Ο τύφος XDR είναι ανθεκτικός σε όλα σχεδόν τα αντιβιοτικά που υποτίθεται ότι θεραπεύουν την ασθένεια, οπότε οι επιλογές είναι περιορισμένες και τα ποσοστά θνησιμότητας υψηλότερα.

Από τα περίπου 9 εκατομμύρια άτομα που αρρωσταίνουν από τύφο κάθε χρόνο παγκοσμίως, η συντριπτική πλειονότητα μολύνεται από ένα ανθεκτικό στα φάρμακα στέλεχος. Το Πακιστάν έχει τα χειρότερα ποσοστά στη νότια Ασία: περισσότερα από 15.000 κρούσματα τυφοειδούς XDR έχουν αναφερθεί επίσημα στη χώρα - και ορισμένα κρούσματα, όπως αυτό στο χωριό του Ukasha, δεν καταγράφονται καν.

Ο κίνδυνος τύφου είναι μεγαλύτερος όταν μια κοινότητα δεν διαθέτει ασφαλές νερό και αποχέτευση. Ένα παραμελημένο σύστημα αποχέτευσης, για παράδειγμα, μπορεί να μολύνει το νερό και να επιδεινώσει το πρόβλημα.

Το Πακιστάν κατέχει μία από τις χαμηλότερες θέσεις στον κόσμο όσον αφορά την πρόσβαση σε καθαρό νερό κοντά στα σπίτια και το μολυσμένο νερό θεωρείται ότι είναι η αιτία για το 80% των ασθενειών στη χώρα. «Δεν υπάρχει κανένας λόγος να έχουμε τυφοειδή πυρετό σήμερα, αν έχουμε σωστή πρόσβαση σε ασφαλές νερό και αποχέτευση», λέει η Δρ Μαρία Νέιρα, διευθύντρια υγείας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Ο πατέρας του Ukasha ήταν πεπεισμένος ότι μια μολυσμένη δεξαμενή νερού στο σχολείο των αγοριών οδήγησε στο ξέσπασμα της επιδημίας στο χωριό τους. Όταν το Γραφείο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας επικοινώνησε με το σχολείο, αυτό δήλωσε ότι δεν είχε αναφερθεί τίποτα.

«Η πρόσβαση σε ασφαλές νερό είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της δημόσιας υγείας που δεν πρέπει να στερείται κανείς», λέει η Neira. «Όπου υπάρχει έλλειψη υγιεινής των χεριών και η [έλλειψη] δυνατότητας στις εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης να πλένεις τα χέρια σου, θα δεις επικάλυψη με κρούσματα ανθεκτικού στα φάρμακα τύφου.«Ο ανθεκτικός στα φάρμακα τύφος είναι μοναδική πρόκληση», προσθέτει.«Μπορεί να προληφθεί και σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη φτώχεια - την ευαλωτότητα των ανθρώπων και την έλλειψη πρόσβασης σε νερό και αποχέτευση».Το Πακιστάν έχει εμβολιάσει περισσότερα από 30 εκατομμύρια παιδιά κατά του τυφοειδούς από το 2019, αλλά οι προσπάθειες αυτές έχουν επικεντρωθεί κυρίως στο νότιο τμήμα της χώρας, όπου πρωτοεμφανίστηκε ο τύφος XDR.Υπάρχουν περισσότερα από 100 εκατομμύρια παιδιά στο Πακιστάν και η μόλυνση έχει εξαπλωθεί προς τα βόρεια.

Οι εργαστηριακές εξετάσεις ήταν ζωτικής σημασίας για την ανάρρωση του Ukasha. Οι γιατροί μπόρεσαν να εντοπίσουν το στέλεχος που προκάλεσε τη λοίμωξη, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί με τρία μόνο αντιβιοτικά. Η παραλλαγή ήταν ανθεκτική σε όλα τα άλλα αντιβιοτικά που συνήθως συνιστώνται για τον τύφο.

Ο Ukasha χρειαζόταν μεροπενέμη - ένα φάρμακο «έσχατης ανάγκης» που προορίζεται για τις πιο σοβαρές ασθένειες. Του χορηγήθηκαν 22 ενέσεις, δύο την ημέρα. Κάθε ένεση επιβάρυνε σημαντικά οικονομικά την οικογένεια.

Όμως, πώς προέκυψε ένα τόσο εκτεταμένα ανθεκτικό στα φάρμακα στέλεχος τύφου και τι σημαίνει αυτή η κατάσταση στο Πακιστάν για τον υπόλοιπο κόσμο; Με την πάροδο του χρόνου, τα βακτήρια αναπτύσσουν την ικανότητα να αμύνονται ενάντια στα αντιβιοτικά που προορίζονται για την εξόντωσή τους. Όσο περισσότερο εκτίθενται τα βακτήρια στα αντιβιοτικά, τόσο πιο ανθεκτικά γίνονται και πιο εύκολο να εξαπλωθούν.

Το Πακιστάν μπροστά σε μία μεγάλη υγειονομική πρόκληση. Μήπως και ο υπόλοιπος κόσμος;  

Η υπερβολική χρήση των αντιβιοτικών είναι ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη βακτηρίων ανθεκτικών στα φάρμακα. Η παγκόσμια κατανάλωση αντιβιοτικών αυξήθηκε σχεδόν κατά το ήμισυ μεταξύ 2000 και 2018, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις σε χώρες της νότιας Ασίας, όπως το Πακιστάν.

Αυτή η υπερβολική χρήση οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι ο τύφος έχει παρόμοια συμπτώματα με την ελονοσία, τον δάγκειο πυρετό και τον Covid-19, τα οποία προκαλούνται από ιούς και μικρόβια που δεν μπορούν να καταπολεμηθούν με αντιβιοτικά. Αλλά αν δεν υπάρχει δυνατότητα κατάλληλων εξετάσεων, οι γιατροί μπορεί να συνταγογραφήσουν αντιβιοτικά «για παν ενδεχόμενο», ιδίως σε μέρη όπου η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη είναι περιορισμένη.

Οι ανθεκτικές στα φάρμακα λοιμώξεις αυξάνονται - γιατί λοιπόν δεν παίρνουμε νέα αντιβιοτικά;

Τα γρήγορα τεστ για τον τύφο μπορεί επίσης να εμφανίσουν ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Χωρίς επακόλουθες εργαστηριακές εξετάσεις, οι ταχείες εξετάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε υπερδιάγνωση και να χορηγηθούν σε περισσότερους ασθενείς άσκοπα αντιβιοτικά. Οι ειδικοί στο Πακιστάν έχουν φτάσει στο σημείο να κατηγορούν τα τεστ αυτά για την εμφάνιση κρουσμάτων ανθεκτικού στα φάρμακα τύφου. Οι υγειονομικές αρχές έχουν απαγορεύσει τις ταχείες εξετάσεις Typhidot και Widal, αλλά παραμένουν ευρέως διαθέσιμες.

Το στέλεχος τύφου που προκαλεί τρόμο στην επιστημονική κοινότητα

Όταν ο AbuZar εισήχθη στο νοσοκομείο, του χορηγήθηκε αζιθρομυκίνη, ένα από τα λίγα αντιβιοτικά που εξακολουθούν να δρουν κατά του XDR-τυφοειδούς. Ωστόσο, οι γιατροί βλέπουν τώρα στελέχη τυφοειδούς που δεν ανταποκρίνονται πλέον σε αυτό. Και υπάρχει κάτι ακόμα πιο ανησυχητικό: τα υπερβακτήρια δεν περιορίζονται εντός των συνόρων. Κρούσματα έχουν εντοπιστεί σε 16 άλλες χώρες, μεταξύ άλλων στην Ινδία, την Κίνα, το Κατάρ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Τα Κέντρα Ελέγχου Ασθενειών των ΗΠΑ προειδοποίησαν όλους τους ταξιδιώτες στο Πακιστάν να λάβουν προφυλάξεις κατά του υπερβακτηρίου.

Αυτή την εβδομάδα, οι παγκόσμιοι ηγέτες θα συναντηθούν στον ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη για να αντιμετωπίσουν τις ανθεκτικές στα φάρμακα λοιμώξεις και να διαπραγματευτούν μια πολιτική απόφαση για τα κράτη μέλη.

«Ο τύφος XDR είναι το τελευταίο προειδοποιητικό σημάδι. Μετά από αυτό θα εισέλθουμε σε ένα στάδιο όπου ο υπερ-ιός δεν θα ανταποκρίνεται σε κανένα φάρμακο καθόλου. Αυτό σημαίνει ότι θα επιστρέψουμε στην εποχή που ο τύφος ήταν μια πιο θανατηφόρα ασθένεια. Και αυτό μας ανησυχεί πραγματικά», λέει ο Khan.

Την ίδια στιγμή, στο Πακιστάν, μετά τη θεραπεία τους, ο Ukasha και ο AbuZar αισθάνθηκαν αρκετά καλύτερα, ώστε να επιστρέψουν στο σχολείο. Μετά από λίγες ημέρες, και οι δύο είχαν και πάλι πυρετό...

Με πληροφορίες από Guardian.com