Η βασική τομή της έκθεσης του Μάριο Ντράγκι για την Ευρωπαϊκή Ανταγωνιστικότητα «ζητά» από την ΕΕ να λειτουργήσει ως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης.
Με το πέρας των Ολυμπιακών και των Παραολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το παλμαρές των μεταλλίων που κέρδισε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το παλμαρές ήταν εντυπωσιακό - το ίδιο και τα σχόλια κάτω από τις αναρτήσεις αυτές: μα τι σημασία έχουν τα συνολικά μετάλλια της ΕΕ, κάθε χώρα μετράει τα δικά της ξεχωριστά, εθνική υπερηφάνεια και άλλα σχετικά.
Με τον ίδιο τρόπο έγινε δεκτή και η έκθεση που είχε παραγγείλει η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στον Μάριο Ντράγκι για την Ευρωπαϊκή Ανταγωνιστικότητα: από τις 170 προτάσεις της έκθεσης, κρατήσαμε κυρίως αυτή για την αύξηση των επενδύσεων στα 800 δισ. Κατ’ έτος, χωρίς να αποκλείεται ο νέος κοινός δανεισμός. (Ο ίδιος ο Ντράγκι κατά την παρουσίαση της έκθεσης δεν απέκλεισε άλλες πηγές, όπως για παράδειγμα την αύξηση των εισφορών τον κρατών μελών. Επέμεινε επίσης πολύ στην κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα μέσω στοχευμένων κινήτρων και πολιτικών: Το κοινό χρέος δεν είναι στόχος, αλλά μέσο).
Όμως πάνω από όλα η έκθεση προτείνει μία διαφορετική πολιτική προσέγγιση στην Ευρωπαϊκή ενοποίηση.
Δυο λόγια για την έκθεση του Μάριο Ντράγκι για την Ευρωπαϊκή Ανταγωνιστικότητα
Ο «σούπερ Μάριο» επισημαίνει τη διαρκή μείωση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, ειδικά στους τομείς της υψηλής τεχνολογίας. Η ΕΕ πάσχει από μείωση της ανταγωνιστικότητας, συνδυαζόμενη με την ταχεία γήρανση του πληθυσμού, ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον, και ανεπάρκεια σε ενεργειακούς πόρους και κρίσιμες πρώτες ύλες. Το θεσμικό πλαίσιο είναι πολύπλοκο και δεν επιτρέπει την ανάπτυξη των καινοτόμων επιχειρήσεων (scaling up) ούτε την δημιουργία διεθνών κολοσσών που θα σταθούν απέναντι στους διεθνείς παίκτες – η αιχμή εδώ είναι κατά του τρόπου εφαρμογής του δικαίου του ανταγωνισμού. Όλα αυτά καθιστούν την ανάληψη πρωτοβουλιών για την θωράκισή μας προϋπόθεση επιβίωσης. Για να συμβεί αυτό, προτείνεται η περαιτέρω, επιθετική εμβάθυνση της Ενιαίας Αγοράς, και στοχευμένες δράσεις προώθησης της καινοτομίας.
Για όλα αυτά όμως, η βασική τομή της έκθεσης είναι ότι υιοθετεί μία αμιγώς ευρωπαϊκή προσέγγιση, σε αντιδαστολή με μία προσέγγιση συνεργασίας 27 χωρών μελών. Σχηματικά, ζητείται από την ΕΕ να λειτουργήσει ως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης.
Παραδείγματα υπάρχουν πολλά:
Να φτιάξουμε επιτέλους το 28ο καθεστώς λειτουργίας για τις εταιρείες: να εφαρμόζεται σε όλη την ΕΕ ενιαίο πλαίσιο για την φορολογία, την λύση ή την πτώχευση όσων εταιρειών το επιλέξουν. Αυτό θα επιτρέπει ταχύτερη ανάπτυξη, δίνοντας στην ενιαία αγορά το πραγματικό της νόημα. Πρόκειται για μία πρόταση της έκθεσης Λέττα για την ενιαία αγορά, η οποία προηγήθηκε της έκθεσης Ντράγκι.
Η διάσπαση της αγοράς ενέργειας και κατά συνέπεια οι μεμονομένες διαπραγματεύσεις των κρατών μελών με τους προμηθευτές μειώνουν την διαπραγματευτική ισχύ ειδικά των μικρών κρατών. Μία κoινή πλατφόρμα αγοράς, παράλληλα με τεχνικές παρεμβάσεις στην λειτουργία της αγοράς, θα συμβάλλει στον καλύτερο έλεγχο των τιμών και άρα στην βελτίωση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας.
Δημιουργία ενιαίου πλαισίου αδειοδότησης για τις ενεργειακές επενδύσεις, με στόχο την επίσπευσή τους. Ο Ντράγκι δεν διστάζει να μιλήσει και για στοχευμένες αποκλίσεις από το περιβαλλοντικό δίκαιο.
Η ίδια ενιαία προσέγγιση πρέπει να εφαρμοστεί και στις τηλεπικοινωνίες, -τα κράτη μέλη να απελευθερώσουν τις διεθνείς επενδύσεις. Ο τομέας είναι νευραλγικός για την καινοτομία και την τεχνολογική ανάπτυξη στην ΕΕ.
Τα έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (πχ. Άμυνα, ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, αυτοκινητοβιομηχανία, σπάνιες πρώτες ύλες και ό,τι άπτεται της αποανθρακοποίησης) να εντάσσονται ευκολότερα στο ειδικό πλαίσιο ταχείας αδειοδότησης και γενναιόδωρης χρηματοδότησης. Η επιλογή θα πρέπει να βασίζεται περισσότερο σε τομεακά κριτήρια (τί τομείς θέλουμε να ενισχύσουμε) παρά σε εταιρικά. Φυσικά προτείνεται ανάλογη τομεακή προσέγγιση για το δίκαιο της ανταγωνιστικότητας. Κατά την παρουσίαση της έκθεσης ο Ντράγκι ρωτήθηκε για να αναφέρει συγκεκριμένα παραδείγματα όπου η μη αδειοδότηση συγχωνεύσεων ήταν κατά την γνώμη του κακή πρακτική. Για το παράδειγμα της γαλλικής Alstom με τη γερμανική Ziemens το 2019 ανέφερε ότι όταν οι συνθήκες αλλάζουν, η απάντηση θα πρέπαι να είναι διαφορετική. Με τα σημερινά δεδομένα αυτή η συγχώνευση θα είχε νόημα, είπε διπλωματικά.
Για όλα αυτά, απαιτείται αύξηση της χρηματοδότησης. Πώς; Με την ολοκλήρωση της τραπεζικής ενοποίησης και αυτής των κεφαλαιαγορών, που θα επιτρέψουν την χρήση των πόρων των ασφαλιστικών ταμείων για επενδύσεις υψηλότερου κινδύνου, με την κινητοποίηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, αλλά και τον καλύτερο έλεγχο των ξένων επενδύσεων. Με την έκδοση νέου κοινού δανεισμού.
Θεσμικά, δύο λέξεις ξεχωρίζουν: απλοποίηση και επικέντρωση. Η πολυδιάσπαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, οι αποκλίσεις κατά την ενσωμάτωση στα εθνικά δίκαια, αλλά και οι ανακολουθίες, αυξάνουν το κόστος συμμόρφωσης και αποθαρρύνουν επενδύσεις. Στην νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη Επίτροπος για την απλοποίηση. Η επικέντρωση αφορά κυρίως την κατεύθυνση των πόρων σε τομείς με υψηλή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία, διατηρώντας μικρότερο αριθμό πολιτικών προτεραιοτήτων. Ο Ντράγκι προτείνει επίσης την δημιουργία πόλων αριστείας ανάλογα με τις στρατηγικές ανάγκες της ΕΕ.
Και ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες: από τις εκαντοντάδες σελίδες της έκθεσης τρεις αναφέρονται στις κοινωνικές επιπτώσεις της εφαρμογής των προτάσεων. Αφού εμμέσως κατακρίνεται το γεγονός ότι πάνω από το ήμισυ του πρϋπολογισμού της ΕΕ πηγαίνει σήμερα σε Γεωργία και Συνοχή (ΕΣΠΑ) επισημαίνεται ότι η ενεργειακή μετάβαση, που θα λειτουργήσει ως μοχλός της βελτίωσης της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και ευημερίας, δεν θα πρέπει να φέρει τα κράτη και τις κυβερνήσεις απέναντι από τις κοινωνίες. Άλλά η περαιτέρω επικέντρωση των πόρων σε στοχευμένες πολιτικές, η ενίσχυση των πόλων αριστείας, οι ενισχυμένες συνεργασίες των προθύμων που προτείνονται, είναι όλα προτάσεις που ενδέχεται να αυξήσουν την απόσταση της περιφέρειας από το κέντρο.
Τέλος, ο Ντράγκι ορθά επισημαίνει ότι η ανταγωνιστικότητα μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας δεν είναι μισθολογικό θέμα: εάν αφαιρέσουμε την υψηλή τεχνολογία, τότε η παραγωγικότητα της ΕΕ είναι ελαφρώς υψηλότερη από αυτή των ΗΠΑ- όπου οι μισθοί είναι υψηλότεροι. Πρέπει λοιπόν η ΕΕ, μέσω της εκπαίδευσης και της θεσμικής προσαρμογής, να ενισχύσει την παρουσία της στους τομείς υψηλής τεχνολογίας και εθνικής ασφαλείας. Κάτι σαν οικονομικός δαρβινισμός.
Είναι αυτό κακό; Η ερώτηση είναι δύσκολο να απαντηθεί. Καθώς η Ελληνική οικονομία είναι οικονομία χαμηλής εξειδίκευσης και χαμηλής ανταγωνιστικότητας, είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε περιθωριοποίηση και περαιτέρω εξειδίκευση, σε ηπειρωτικό πλέον επίπεδο. Αν οι επενδύσεις και οι αποδόσεις δεν είναι ανταγωνιστικές και στοχευμένες, η ΕΕ δεν θα έχει λόγο να τις υποστηρίζει. Η χαμηλή εξειδίκευση μπορεί να δημιουργήσει ευαλωτότητα στην οικονομία, αν την βλέπουμε μόνο υπό το εθνικό πρίσμα. Από την άλλη, η Φλόριντα είναι εξίσου πλούσια με την Νέα Υόρκη, αν και οι οικονομίες τους είναι πολύ διαφορετικές.
Σε μια Ευρώπη όπου ανεβαίνουν οι ακροδεξιές, ενθικιστικές προσεγγίσεις, και όπου τρεις από τις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες είναι υπό δημοσιονομική επιτήρηση, η εφαρμογή των προτάσεων Ντράγκι θα συναντήσει αντιστάσεις. Όμως, για πολλούς είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία για να μην χάσει η ΕΕ το τραίνο της ανταγωνιστικότητας και επομένως της διατήρησης της ευημερίας της. Μέχρι την επόμενη ευκαιρία...
Η πρόθεση της κυβέρνησης να ισχυροποιήσει τη θέση της χώρας μας ακόμη περισσότερο διεθνώς, αναζητώντας εθνικά οφέλη, καταρρίπτοντας ταυτόχρονα κάποια στερεότυπα.
11°
