Ολυμπιακοί Αγώνες: 7 + 1 διαφορές των αρχαίων από τους σύγχρονους αγώνες

Στις 26 Ιουλίου θα ξεκινήσουν στο Παρίσι οι 33οι Ολυμπιακοί Αγώνες, με πολλές και ποικίλες εκδηλώσεις να λαμβάνουν χώρα στη γαλλική πρωτεύουσα κατά την ίδια περίοδο. Φιλοδοξία των διοργανωτών είναι η χρήση και ανάδειξη ενός μεγάλου αριθμού σημαντικών σημείων της πόλης, όπως πλατείες, πάρκα, γήπεδα, σχολικά προαύλια, καθώς και φημισμένες τοποθεσίες όπως το Trocadéro και το Parc de la Villette, για τον εορτασμό των αγώνων και τη διεξαγωγή σχετικών εκδηλώσεων. Περίπου πριν από τρεις μήνες, στις 26 Απριλίου, η Ολυμπιακή Φλόγα παραδόθηκε στην Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων «Παρίσι 2024», σε μια συγκινητική τελετή, η οποία διεξήχθη στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Η Γαλλική πρωτεύουσα δείχνει πανέτοιμη για τη διεξαγωγή των 33ων θερινών Ολυμπιακών Αγώνων, ένα δε από τα σημεία που αξίζει πραγματικά αναφερθεί, είναι η προσαρμογή της διαδρομής του Μαραθωνίου των 42 χιλιομέτρων, έτσι ώστε να συνάδει με την ιστορία και της λαογραφία του Παρισιού.

Η εν λόγω διαδρομή, με το αγώνισμα να έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί στις 10 και 11 Αυγούστου για άνδρες και γυναίκες αντίστοιχα, θα συνδέει το Hôtel de Ville στο κέντρο της πόλης με την περιοχή των Βερσαλλιών, ακολουθώντας έναν κύκλο γεμάτο από ιστορικά στοιχεία. Οι περιοχές του Παρισιού από τις οποίες θα περάσει η διαδρομή του Μαραθωνίου είναι με τη σειρά οι Boulogne-Billancourt, Sèvres, Ville d’Avray, Versailles, Viroflay, Chaville, Meudon και Issy-les-Moulineaux. Η σειρά αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία. Είναι η αλληλουχία των συνοικιών που διέσχισαν οι κάτοικοι της γαλλικής πρωτεύουσας, το ιστορικό διήμερο της 5ης και 6ης Οκτωβρίου του 1789. Ήταν η πορεία των γυναικών προς τις Βερσαλλίες και συνδυάστηκε με τις δραστηριότητες των πολιτών που ζητούσαν πολιτικές μεταρρυθμίσεις και Συνταγματική Μοναρχία για τη χώρα τους, σε ένα από τα πρώτα και σημαντικότερα γεγονότα της Γαλλικής Επανάστασης. Εξοργισμένες από τη χρόνια έλλειψη και υψηλή τιμή του ψωμιού, οι διαδηλώτριες ξεκίνησαν την πορεία από το Δημαρχείο της πόλης προς το παλάτι των Βερσαλλιών, όπου μαζί με τους υπόλοιπους επαναστατημένους Γάλλους πολίτες κατέθεσαν τα αιτήματά τους.

Το αγώνισμα του Μαραθωνίου αποτελεί μέρος των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, από την αναβίωσή τους το 1896 κι έπειτα. Ως γνωστόν, έχει δανειστεί το όνομά του από τη μάχη του Μαραθώνα, το 490 π.Χ., όταν και ο Φειδιππίδης διήνυσε τη διαδρομή των 42,195 χιλιομέτρων μέχρι την Αθήνα, φωνάζοντας μόλις έφτασε τη λέξη «Νενικήκαμεν» και αφήνοντας την τελευταία του πνοή. Η μεγαλύτερη απόσταση την οποία διάνυαν οι αθλητές στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν περίπου 4800 μέτρα, κάτι το οποίο γινόταν στο πλαίσιο του αγώνα δρόμου αντοχής «δόλιχος», και με τη διαδρομή να αρχίζει και να τελειώνει στο ίδιο σημείο. Επρόκειτο για μια διαδρομή η οποία περνούσε και από το άγαλμα της Νίκης, στο Ναό του Δία, πριν να επιστρέψει στο Στάδιο. Ο Μαραθώνιος ωστόσο δεν είναι η μόνη σημαντική διαφορά των αρχαίων με τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες.

7 διαφορές των Ολυμπιακών Αγώνων στα αρχαία χρόνια

1. Η Αρχαία Ολυμπία δεν ήταν η μοναδική πόλη στην οποία λάμβαναν χώρα αθλητικές εκδηλώσεις σε προκαθορισμένο χρόνο. Υπήρξαν διάφορες πόλεις εκείνη την εποχή που διοργάνωναν τους δικούς τους αγώνες, ανάμεσά τους και τα Μέγαρα τα οποία ανέδειξαν το σπουδαίο δρομέα Όρσιππο. Ο συγκεκριμένος δε φημολογείται πως ήταν ο πρώτος δρομέας που αγωνίστηκε γυμνός, προς διευκόλυνσή του. Οι αγώνες στην Ολυμπία ήταν μέρος των «Πανελληνίων Αγώνων», οι οποίοι λάμβαναν χώρα κάθε τέσσερα χρόνια στη Νεμέα, στους Δελφούς, στον Ισθμό της Κορίνθου και φυσικά στην Αρχαία Ολυμπία. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες, θερινοί και χειμερινοί, υιοθέτησαν αυτό το διάστημα των τεσσάρων ετών μεταξύ δύο διοργανώσεων.

2. Ήταν χαρακτηριστικό των Αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων η παύση των εχθροπραξιών, επτά ημέρες πριν την έναρξη των αγώνων και αντίστοιχα επτά ημέρες μετά το πέρας τους. Πρόκειται φυσικά για την πασίγνωστη «Ολυμπιακή εκεχειρία». Το 1994, ευρισκόμενος στο Lillehammer της Νορβηγίας στο πλαίσιο των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων, ο τότε πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, Χουάν Αντόνιο Σάμαρανκ, δήλωσε τα εξής: «Πριν από 10 χρόνια βρισκόμασταν στο Σεράγεβο για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. Μία πόλη αφοσιωμένη στον αθλητισμό, στην κατανόηση, στη φιλία και την ειρήνη. Εδώ και δύο χρόνια, ο κόσμος του Σεράγεβο έχει υποφέρει πάρα πολύ. Σας προσκαλώ, όχι μόνο εσάς στο στάδιο αλλά και όσους μας παρακολουθούν από όλο τον κόσμο, να σηκωθούμε και να κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή, στη μνήμη του Σεράγεβο. Σας ευχαριστώ. Το μήνυμά μας είναι δυνατότερο από ποτέ. Παρακαλώ σταματήστε τις εχθροπραξίες. Σταματήστε τους σκοτωμούς. Πετάξτε τα όπλα σας». 
Η ομιλία αυτή υπήρξε μία από τις πρώτες προσπάθειες επαναφοράς της Ολυμπιακής Εκεχειρίας. Σε ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά στιγμιότυπα και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϊ το 2000, οι αντιπροσωπείες της Νότιας και Βόρειας Κορέας περπάτησαν μαζί κατά την τελετή έναρξης, υπό την ίδια σημαία. Ήταν η πρώτη φορά που συνέβη αυτό για τις δύο χώρες, όχι όμως και η τελευταία. Αντιθέτως και όσον αφορά τη φετινή διοργάνωση, οι Ρώσοι και Λευκορώσοι αθλητές θα συμμετάσχουν ως ουδέτεροι στους αγώνες, χωρίς σημαίες, ύμνους ή εμβλήματα. Προφανής αιτία, οι εχθροπραξίες στην Ουκρανία.

3. Παρά τη γενικότερη αντίληψη, η αφή της Ολυμπιακής Φλόγας δεν έχει κάποιες ρίζες στην αρχαιότητα. Η Ολυμπιακή Φλόγα πρωτοεμφανίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ το 1928, ενώ η τελετή αφής και η λαμπαδηδρομία εισήχθησαν κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936. Εμπνευστής υπήρξε ο Γενικός Γραμματέας της Οργανωτικής Επιτροπής των αγώνων του Βερολίνου, Carl Diem, ο οποίος επισκέφτηκε τη χώρα μας το 1934 και οραματίστηκε τη λαμπαδηδρομία, ως μέσο διέλευσης της Ολυμπιακής Φλόγας από την Αθήνα στο Βερολίνο. Το τελετουργικό της φλόγας στους αγώνες της αρχαιότητας γινόταν προς ανάμνηση της κλοπής της φωτιάς από τον Προμηθέα. Κατά τη διάρκεια των Αγώνων, μια φλόγα ήταν συνεχώς αναμμένη στο βωμό της θεάς Εστίας, ενώ επίσης φλόγες άναβαν αντίστοιχα και στους ναούς του Δία και της Ήρας.

4. Η συμμετοχή στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες απαιτούσε θυσίες από τους διαγωνιζόμενους. Στις δε παντρεμένες γυναίκες απαγορευόταν ρητά να συμμετέχουν αλλά και να παρακολουθούν τους αγώνες. Επίσης η πόλη της Αρχαίας Ολυμπίας απαιτούσε από τους διαγωνιζόμενους να προπονούνται σκληρά για δέκα μήνες πριν από την έναρξη των αγώνων. Επρόκειτο για ένα μέτρο που απέτρεπε πολύ κόσμο από το να συμμετέχει, αλλά και που επίσης εξασφάλιζε το υψηλό επίπεδο των διαγωνιζομένων, πέρα από τις περιπτώσεις όπου κάποιοι καλοί αθλητές θα έπρεπε να σταματήσουν να εργάζονται. Ορισμένοι φτωχοί και ταλαντούχοι αθλητές κατάφερναν και έβρισκαν χορηγίες από πλούσιους πολίτες, ώστε να προπονούνται χωρίς να έχουν στο μυαλό τους το βιοπορισμό ταυτόχρονα.

5. Σε κάθε διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων ακούμε για το πολυτελές «Ολυμπιακό Χωριό» που θα φιλοξενήσει τους αθλητές, ωστόσο στην αρχαία εκδοχή του οι διαφορές ήταν κάτι παραπάνω από αισθητές. Οι αθλητές διέμεναν στην πόλη-κράτος της αρχαίας Ηλείας «Ήλιδα», όπου και έπρεπε να παρουσιαστούν έναν μήνα πριν την έναρξη των αγώνων προκειμένου να μάθουν τους κανονισμούς και να διαχωριστούν κατά άθλημα και ηλικία. Η Ήλιδα ήταν μια πόλη με έντονο το μιλιταριστικό στοιχείο και ως εκ τούτου οι αθλητές ακολουθούσαν ένα σκληρό πρόγραμμα προπόνησης. Σε περίπτωση μάλιστα που έκριναν πως θα ήταν πολύ δύσκολο να διακριθούν λόγω της ποιότητας των αντιπάλων τους μπορούσαν να αποσυρθούν εκ των προτέρων, αποφεύγοντας τον στιγματισμό που θα ακολουθούσε κατά τη διεξαγωγή των αγωνισμάτων.

6. Όπως μπορεί κανείς να φανταστεί, οι νικητές των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων δεν λάμβαναν μετάλλια. Ωστόσο, βραβεύονταν με στεφάνι από ελιά, μαϊντανό, δάφνη και πεύκο. Αντίστοιχα, δέχονταν πλουσιοπάροχες ανταμοιβές στην πόλη καταγωγής τους, η οποία περίμενε να τους δοξάσει ως νικητές. Η αρχαία Αθήνα βράβευε τους αθλητές της με αμφορείς γεμάτους ελαιόλαδο, κυβερνητικές θέσεις και ενίοτε συντάξεις. Επίσης στην αρχαιότητα δεν αναγνωρίζονταν η δεύτερη και η τρίτη θέση.

7. Μεταξύ 392 και 394 μ.Χ., ο Θεοδόσιος ο Α' εξέδωσε μια σειρά από διατάγματα που, μεταξύ άλλων, απαγόρευσαν την ειδωλολατρία και τις τελετουργίες. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες συνέχισαν να διοργανώνονται, ωστόσο σταδιακά η φήμη και η υπόληψή τους μειώνονταν. Σύμφωνα με την ιστορικό Sofie Remijsen, το τέλος των αγώνων οφείλεται σε οικονομικά μεγέθη εκείνης της εποχής, καθώς οι πόροι χρηματοδότησής τους άρχισαν να διοχετεύονται σε άλλες εκδηλώσεις. Ως αποτέλεσμα αυτού, η διοργάνωση των αγώνων εξαρτιόταν αποκλειστικά από τις δωρεές των πλουσίων, δωρεές που σταδιακά μειώθηκαν με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση και τελική εξαφάνιση της διοργάνωσης. Όταν έσβησαν οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες, ο αθλητισμός στην Ελλάδα επαφιόταν σε τοπικές ψυχαγωγικές ομάδες, παρά σε κάποια μεγάλης κλίμακας διοργάνωση.