Βρετανικές εκλογές: Fog in channel, continent cut off

Το πιο εντυπωσιακό ―για μένα― στοιχείο για τις βρετανικές εκλογές, που μόλις ανέδειξαν τους Εργατικούς του Κιρ Στάρμερ νικητές με 412 από τις 650 έδρες τους βρετανικού κοινοβουλίου, δεν είναι ότι νίκησαν οι Εργατικοί· αυτό το περιμέναμε. Ούτε ότι οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες έλαβαν (προς μεγάλη μου χαρά) 63 παραπάνω έδρες και πήγαν στις 71· ούτε ότι οι Τόρις έχασαν (προς μέγιστή μου ικανοποίηση) 250 κι έμειναν στις 121. Όλα αυτά ήταν αναμενόμενα. Το εντυπωσιακό ―για μένα, επισημαίνω― ήταν ότι δεν πολυνοιάστηκα για τις βρετανικές εκλογές για πρώτη φορά στη ζωή μου.

Εξηγούμαι: μετακόμισα στη Μεγάλη Βρετανία στα 18 μου χρόνια, το 1997, αμέσως μετά την εκλογή του Τόνι Μπλαιρ στην πρωθυπουργία. Οι σχεδόν δύο δεκαετίες συντηρητικών κυβερνήσεων που προηγήθηκαν είχαν επιφέρει στο Ην. Βασίλειο σαρωτικές αλλαγές στο μοντέλο διοίκησης και παραγωγής, αλλά και στη νοοτροπία του πληθυσμού. Η Βρετανία που γνώρισα εγώ ―ανοικτή σχεδόν 24 ώρες το 24ωρο, με ιδιωτικές εταιρείες ενέργειας, μία ολοκαίνουργια μεσαία τάξη ιδιοκτητών εργατικών κατοικιών, με μια Αγγλία δίχως το φόβο τρομοκρατικών χτυπημάτων από τον IRA ― δεν είχε καμία σχέση με την καταρρέουσα, μίζερη, οικονομικά απελπισμένη και τρομοκρατημένη χώρα που παρέλαβαν οι Τόρις το 1979, μετά από τρεις αποτυχημένες κυβερνήσεις, μία δική τους ―του Έντι Χηθ― και δυο των Εργατικών Γουίλσον και Κάλαχαν. Ούτε με τα εκρηκτικά (στην κυριολεξία) χρόνια των διακυβερνήσεων της Μάργκαρετ Θάτσερ.

Βρετανικές εκλογές 2024: Ήξερα τι θα συμβεί ή ίσως, έχω μάθει να κρατώ μικρό καλάθι; Τίποτα από τα δύο

Όταν πάτησα το πόδι μου στο Λονδίνο τον Σεπτέμβριο του 1997, βρέθηκα με φόρα στο κέντρο της Cool Britannia. Ολόκληρη η Ευρώπη παραληρούσε υπό τον ήχο της Brit Pop και ονειρευόταν μαζί με τον Χιου Γκραντ στο Notting Hill και την Γκουίνεθ Πάλτροου στο Sliding Doors. Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν γεμάτο νέους Ευρωπαίους: φοιτητές, εργαζομένους και κατοίκους· στην ατμόσφαιρα κυριαρχούσε μια αδιανόητη, για τα σημερινά μέτρα, αισιοδοξία. Το Λονδίνο άνθιζε, κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Όλα αυτά άλλαξαν σιγά-σιγά με την 11η Σεπτεμβρίου και την επιμονή του Μπλαιρ να στείλει, αργότερα, στρατεύματα στο Ιράκ. Κατεβήκαμε στους δρόμους, φωνάξαμε, αποδειχθήκαμε σωστοί: τα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ ήταν ένα ψέμα. Ο Μπλαιρ κέρδισε κι άλλες εκλογές, μετά παρέδωσε την εξουσία στον Γκόρντον Μπράουν, οι πολιτικές του Τρίτου Δρόμου δεν τραβούσαν άλλο με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, οι Εργατικοί είχαν αρχίσει να τρώνε τα ψωμιά τους και κάποια στιγμή, με την ίδια ανακούφιση που οι Βρετανοί τους είχαν εκλέξει το 1997, τους αντικατέστησαν με το golden boy της εποχής, τον Ντέιβιντ Κάμερον.

Τι απογοήτευση ήταν αυτή… Μιλάμε για τον άνθρωπο που υποσχέθηκε κοινωνική κινητικότητα ενώ οι πολιτικές του άνοιξαν την ψαλίδα όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν· τον άνθρωπο που, με αντάλλαγμα την επανεκλογή του, υποσχέθηκε από το πουθενά δημοψήφισμα για το Brexit δίνοντας τη δυνατότητα σε μέχρι τότε περιθωριακές δυνάμεις εντός του κόμματός του να βγουν δημοσίως στο προσκήνιο και να ολοκληρώσουν, επί πρωθυπουργίας του έξι χρόνια αργότερα, την τραγωδία που εκείνος επέτρεψε.

Το Ηνωμένο Βασίλειο του 2024 είναι ακριβώς το αντίθετο της Cool Britannia του 1997: μία φοβική, απομονωμένη χώρα που δεν ξέρει πού βαδίζει

Τα υπόλοιπα είναι γνωστά: ο Κάμερον παρέδωσε στην Τερέζα Μέι, που προσπάθησε αλλά δεν τα κατάφερε να σώσει ό,τι μπορούσε, και παρέδωσε στον Μπόρις Τζόνσον, που τα έκανε σαν το κούρεμά του, και μετά έδωσε την εξουσία στη Λιζ Τρας για να την περάσει εκείνη, εξαναγκασμένη ταχύτατα από το ίδιο της το κόμμα, στον ελάχιστο Ρίσι Σούνακ. Ο οποίος αποχώρησε μόλις από την εξουσία αφήνοντας πίσω του μια Μεγάλη Βρετανία έξω από την ΕΕ (όμως με νόμους που παραμένουν ευρωπαϊκοί γιατί δεν υπάρχει η χρονική δυνατότητα διαβούλευσης και αντικατάστασής τους), με ένα δημόσιο σύστημα υγείας με τριπλάσιους χρόνους αναμονής, μισούς πραγματικούς μισθούς και τεράστια εκκρεμή λειτουργικά κόστη σε σχέση με το 2010, και κυρίως με μια παρακαταθήκη δημόσιας και ανοιχτά φοβικής ρητορικής απέναντι σε ο,τιδήποτε μη βρετανικό (αλλά τεράστια ποσοστά ανειδίκευτων μεταναστών σε σχέση με το 2010). Brexit: καλά πήγε αυτό, που λένε και τα memes.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο του 2024 είναι ακριβώς το αντίθετο της Cool Britannia του 1997: μία φοβική, απομονωμένη χώρα που δεν ξέρει πού βαδίζει, δεν εμπνέει καμία άλλη, και με δυσκολία επιτρέπει εισροή ευρωπαϊκών κεφαλαίων, προϊόντων και κυρίως μυαλών, ώστε να ξαναγίνει αυτό που κάποτε ήταν, το σημείο συνάντησης των best bright young minds της Ευρώπης.

Υπό αυτήν την έννοια, η ανάδειξη των Εργατικών στην εξουσία μετά από 14 χρόνια συντηρητικών αποτυχιών ήταν ίσως κάτι το αναμενόμενο. Άραγε γι’ αυτό δεν ήμουν κολλημένη στις οθόνες μου εχθές να δω τα πρώτα exit polls από το Ηνωμένο Βασίλειο; Επειδή ήξερα τι θα συμβεί; Ή επειδή, ίσως, έχω μάθει να κρατώ μικρό καλάθι;

Τι κρίμα για μια χώρα σαν το Ηνωμένο Βασίλειο να χάνει την εμβληματική θέση που κατείχε στις συνειδήσεις μια ολόκληρης γενιάς Ευρωπαίων

Φοβάμαι πως τίποτε από τα δύο. Φοβάμαι πως, από τη στιγμή που το Ηνωμένο Βασίλειο πήρε το καπελάκι του και αποχώρησε με εφηβικές ιαχές αλλά μηδενικό σχέδιο από την Ε.Ε., αποχώρησε και από τα συνειδήσεις και των πιο φανατικών ακόμα φίλων του εντός της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης κι εμού. Οι εκλογές της β’ Κυριακής στη Γαλλία ―σε μια χώρα με την οποία δεν έχω καμία απολύτως σύνδεση συναισθηματική ή πρακτική― με απασχολούν ετούτη τη στιγμή χίλιες φορές περισσότερο απ’ ό,τι η νέα, ελπιδοφόρα κυβέρνηση της χώρας στην οποία έζησα πάνω από μία δεκαετία και της οποίας πολίτης θέλησα επανειλημμένως και διακαώς να γίνω. Γιατί το μέλλον μου ως πολίτης της Ελλάδας και της Ε.Ε. είναι συνυφασμένο με τους Γάλλους και όχι με τους Βρετανούς.

Καταλαβαίνω πως λέω τ’ αυτονόητα. Όμως ακόμα και τούτο το γεγονός ―ότι αυτό που λέω είναι αυτονόητο― αποτελεί για μένα έκπληξη: τι κρίμα για μια χώρα σαν το Ηνωμένο Βασίλειο να χάνει την εμβληματική θέση που κατείχε στις συνειδήσεις μια ολόκληρης γενιάς Ευρωπαίων.

Κι εν τέλει ίσως γι’ αυτό να μη με απασχολεί η κρυφή βόμβα στα θεμέλια αυτών των βρετανικών εκλογών: το 14,3% του Reform, του κόμματος του ξενοφοβικού Νάιτζελ Φαράζ, κράχτη του Brexit. Με το βρετανικό εκλογικό σύστημα των μονοεδρικών περιφερειών απλής αναλογικής (first-past-the-post) το Reform κατέλαβε μόνο 4 από τις 650 έδρες. Με το δικό μας σύστημα ενισχυμένης αναλογικής θα είχε κερδίσει περίπου 43 από τις 300. Όμως, αντιθέτως με τον Μπαρντελά στη Γαλλία, αν η βόμβα Φαράζ σκάσει τελικά στα χέρια των ψηφοφόρων, θα πονέσουν μόνο από την άλλη μεριά της Μάγχης. Ή, όπως λέει και ο γνωστός βρετανικός tabloid τίτλος: «fog in channel, continent cut off».

Ενώ αν οι Γάλλοι κάνουν το απονενοημένο, το διαζύγιο τους με τις αξίες της Ε.Ε. θα επιβαρύνει όλους μας. Κι όχι μόνο ένα νησί που χάθηκε κάπου πίσω απ’ την ομίχλη κι ακόμα ψάχνει φάρο για να βρει εκ νέου πορεία.