Allonsanfàn: Όταν η ελπίδα πεθαίνει τελευταία

Στη ζωή υπάρχει πάντα ένας «Allonsanfàn» για να ξεγελάσει την Ιστορία και τους πρωταγωνιστές της καθώς και τους «φιλήσυχους» παρατηρητές. Οι αδελφοί Ταβιάνι με μαεστρία είχαν συλλάβει αυτή τη φιγούρα του νεαρού επαναστάτη ο οποίος κατάφερε να εκδικηθεί αλλά και να διατηρήσει την ελπίδα. Τότε ήταν 1974 και η Ευρώπη, η Γαλλία, ήλπιζαν, αν δεν επένδυαν, σε ένα διαφορετικό οικοδόμημα. Λίγα χρόνια αργότερα η Ενωμένη Αριστερά κέρδιζε πανηγυρικά.

Στη ζωή και την ιστορία πάντα υπάρχει ένας «Allonsanfàn» για να μας υπενθυμίζει πως η ήττα είναι μέρος του παιχνιδιού -για την ακρίβεια είναι το ήμισυ του παιχνιδιού- και πως η νίκη κρύβεται συχνά πίσω από τις σκιές και τις ακραίες κινήσεις των «τεκτονικών πλακών της Πολιτικής», όρος που πολύ σωστά υιοθετεί η Le Monde τις τελευταίες ημέρες προκειμένου να περιγράψει τι ακριβώς συμβαίνει σε μία βαθιά διχασμένη γαλλική κοινωνία με συμπτώματα βαρέως ταυτοτικού αποπροσανατολισμού.

Η γαλλική Le Monde είχε τη σαδομαζοχιστική ιδέα να τυπώσει το πρωτοσέλιδο της επομένης του 1ου γύρου των βουλευτικών εκλογών με έναν τεράστιο χάρτη του γαλλικού εξαγώνου στο οποίο κυριαρχούσε συντριπτικά μία σοφά επιλεγμένη εκδοχή του καφέ. Μία πιτσιλιά αηδίας τυπωμένη πάνω στο λευκό χαρτί της εφημερίδας. Ένα εξαιρετικά εμπνευσμένο εγχείρημα συλλογικής αυτοκριτικής με την έννοια «Αυτοί είμαστε» ή «Να ποιοι είμαστε» αλλά και μία αποδοχή ενοχής - συνενοχής σε αυτήν την κομβική στροφή της ιστορίας όπου η Ακροδεξιά απειλεί με ολοκληρωτική κατάληψη τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση και αργότερα το Μέγαρο των Ηλυσίων.

Γαλλικές εκλογές: Η άνοδος της ακροδεξιάς και η τάση κατάργησης της… πολιτικής

Στην πραγματικότητα τα πολιτικά μαθηματικά είναι λιγότερο οδυνηρά από την εικόνα του χάρτη. Η Γαλλία μπορεί ακόμη να «απαγορεύσει» την άκρα δεξιά του διδύμου Λεπέν - Μπαρντελά και να ακυρώσει το πάρτι των ακροδεξιών που προετοιμάζεται για το βράδυ της επόμενης Κυριακής στους δρόμους της πρωτεύουσας. Το Παρίσι άλλωστε, όπως και η Λυών, το Στρασβούργο, το Μπορντώ και τα περισσότερα αστικά κέντρα άντεξαν. Στο ευρύτερο Παρίσι δεν εξελέγη, ούτε πρόκειται να εκλεγεί, ούτε ένας ακροδεξιός βουλευτής. Αντιθέτως. Σαρωτική είναι η εκλογική επιρροή του Νέου Λαϊκού Μετώπου ακόμη και στο ανέκαθεν συντηρητικό αλλά πάντα δημοκρατικό Στρασβούργο.

Τα πολιτικά μαθηματικά ωστόσο είναι πολύπλοκα και δυσνόητα. Το ισχύον γαλλικό εκλογικό σύστημα, σε συνάρτηση με την ιστορικά διογκωμένη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές του 1ου γύρου, συνθέτει μία πρωτάκουστη αβεβαιότητα. Το εάν ή όχι η Λεπέν θα κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία, που είναι το πιο αδύναμο σενάριο, θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο οι δημοκρατικές δυνάμεις, δηλαδή οι κεντρώοι του ισοπεδωμένου Μακρονισμού, οι αριστεροί και ψηφοφόροι του Λαϊκού Μετώπου αλλά και οι υπόλοιποι προοδευτικοί δεξιοί ή μοναχικοί λύκοι θα δεχθούν να παίξουν τίμια το παιχνίδι της «Δημοκρατικής ψήφου». Δηλαδή όποιος υποψήφιος είναι σίγουρος πως θα χάσει στον δεύτερο γύρο σε εκλογικές περιφέρεις όπου οι υποψήφιοι είναι τρεις, και αυτό συμβαίνει σε πάνω από 300, τότε θα αποσύρεται υπέρ του υποψηφίου των δημοκρατικών δυνάμεων που έχει πιθανότητες να υπερισχύσει του ακροδεξιού υποψηφίου του κόμματος της Λεπέν. Ακούγεται συμπαθητικό αλλά είναι εξαιρετικά αμφίβολο. Θα υπερισχύσει άραγε η λεγόμενη «δημοκρατική πειθαρχία» έναντι της πολιτικής υστεροβουλίας;

Κλειδί ως προς το εάν και κατά πόσο οι γάλλοι ψηφοφόροι θα ακυρώσουν στον 2ο γύρο τις προσδοκίες της άκρας δεξιάς είναι η συμπεριφορά των ψηφοφόρων του κεντρώου χώρου. Πρόκειται για το τεχνητό δημιούργημα του Εμμανουέλ Μακρόν, το οποίο αυτοακυρώθηκε εντός μία επταετίας - χρόνος ρεκόρ για πολιτική αυτοκτονία, από την στιγμή μάλιστα που ο συσπειρωτικός μοχλός, ο ίδιος ο Μακρόν, κέρδισε και δεύτερη θητεία. Ιστορική αυτοχειρία αλλά με δραματικές επιπτώσεις.

Ο Μακρόν, υιοθετώντας ακραίο μοντέλο νεοφιλευθερισμού, μέσα σε 7 χρόνια απογύμνωσε τη γαλλική περιφέρεια από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της τα οποία συντηρούσαν τη δομή της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας. Ένα αποτελεσματικό Εθνικό Σύστημα Υγείας, ένα ομολογουμένως εξαιρετικό δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, αξιόλογες έως ιστορικά σημαντικές περιφερειακές δομές πολιτισμού που πρόσφεραν θέσεις εργασίας στις τοπικές κοινωνίες αλλά και βιομηχανικές δομές διάσπαρτες στη γαλλική επαρχία που διατηρούσαν ζωντανό τον κοινωνικό ιστό. Και κάτι ακόμη. Στην περιφέρεια λειτουργούσε αποτελεσματικά το δίκτυο των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, με οχήματα ή κυρίως με τρένα που έδιναν την αίσθηση, ή και την ψευδαίσθηση, στον μέσο γάλλο πολίτη πως υπήρχε άνετη, φθηνή και συνεχής επαφή με τα αστικά κέντρα.

Σε μία επταετία αυτό το Modus Operandi της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας ισοπεδώθηκε. Τα μηνύματα είχαν ήδη αρχίσει να καταφθάνουν και πριν τον Μακρόν. Αλλά ο Μακρονισμός κατάφερε το τελειωτικό χτύπημα. Η αποσύνθεση του οικονομικοτεχνικού και κοινωνικού περιβάλλοντος της γαλλικής επαρχίας συνεισέφερε ως κρίσιμο ποσοτικό μέγεθος της δεξαμενής ψηφοφόρων, στην επέλαση της λαϊκιστικής ακροδεξιάς.

Έτσι εξηγείται αυτό το αηδιαστικό καφέ χρώμα που κάλυπτε το εξάγωνο της χώρας των Γαλατών την επαύριον του 1ου γύρου.

Η πολιτική εξάλειψη, εν είδη αυτοχειρίας του Μακρονισμού, θα είναι το στοιχείο εκείνο αυτών των εκλογών που θα απασχολήσει τα Ινστιτούτα Πολιτικών Επιστημών τα επόμενα χρόνια. Τελικά και στην Ιταλία, καθώς και στη Γερμανία, η εμμονή κάποιων πολιτικών κέντρων να επενδύσουν στον λεγόμενο «Κεντρώο Χώρο» ως πολιτικό εύρημα των αρχών του 21ου αιώνα αποδεικνύεται τουλάχιστον επιπόλαια σχεδιασμένη.

Η τάση κατάργησης της… πολιτικής και κατά συνέπεια κατάργησης του Δεξιού και Αριστερού πόλου με βασική προοπτική την αντικατάσταση του διπόλου από ένα εκσυγχρονισμένο δίλημμα «Προοδευτικό - Αυταρχικό» δεν φαίνεται, ως αφήγημα, να ανταποκρίνεται στο περίγραμμα των πραγματικών συνθηκών που επικρατούν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Η πραγματική αντανάκλαση των ενισχυόμενων ανισοτήτων στα ευρωπαϊκά κοινωνικά οικοδομήματα δεν είναι δυνατόν να εξηγηθεί με όρους κοινωνικής ψυχολογίας και μόνον. Η μάχη επιβίωσης εκεί κάτω, στα ξεχασμένα κοινωνικά στρώματα των ευρωπαϊκών κοινωνιών, όπου έχουν εξαϋλωθεί οι εναλλακτικές λύσεις και προοπτικές, όπως στον γαλλικό πρώην βιομηχανικό βορρά επί παραδείγματι ή στην καρδιά του άνθρακά και του ατσαλιού στον Μοζέλα ή τη Λωρραίνη, περιοχές όπου θριαμβεύει η άκρα δεξιά της Λεπέν. Όπως θριαμβεύει στις παρηκμασμένες αγροτικές περιοχές το πάλαι ποτέ καμάρι της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Γαλλικές εκλογές: Τα 3 πιθανά σενάρια

Μπροστά μας διαγράφονται τρία σενάρια, και όχι δέκα ή πέντε όπως συχνά γράφεται στα πρωτοσέλιδα. Τα τρία σενάρια είναι απλά, ορατά και πραγματικά.

Σενάριο 1ο: Οι ακροδεξιοί της Λεπέν καταφέρνουν να κερδίσουν την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Σχηματίζουν κυβέρνηση κατά το Σύνταγμα. Η Γαλλία εισέρχεται σε φάση πρωτάκουστης και ανυπόφορής συγκατοίκησης. Η Λεπέν θα επιχειρήσει να ωθήσει τον Μακρόν σε παραίτηση και προκήρυξη πρόωρων προεδρικών εκλογών. Η Λεπέν κερδίζει. Η Γαλλία είναι πια θεσμικά μία χώρα που παραδόθηκε στον αυταρχισμό. Τέλος της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας. Αλλαγή Συντάγματος.

Παραλλαγή στο σενάριο: Ο Μακρόν δεν αποσύρεται. Αντέχει έναν χρόνο και προκηρύσσει εκ νέου βουλευτικές εκλογές. Και γαία πυρί μιχθήτω.

Πρόκειται για το πλέον αδύναμο σενάριο. Πλην όμως είναι δυνατόν να συνωμοτήσει ολόκληρο το Σύμπαν.

Σενάριο 2ο: Η ακροδεξιά φθάνει μία ανάσα από την απόλυτη πλειοψηφία. Της λείπουν 5 με 10 βουλευτές. Επιχειρεί να τους ενσωματώσει σε μία κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Το επιτυγχάνει με βουλευτές από τους Γκωλικούς - Ρεπουμπλικάνους. Σχηματίζει κυβέρνηση. Ο Μακρόν αντέχει για έναν χρόνο και στη συνέχεια προκηρύσσει εκλογές όπως του επιτρέπει το Σύνταγμα και γαία πυρί μιχθήτω.

Σενάριο 3ο: Οι δημοκρατικές δυνάμεις διατηρούν όλες μαζί την πλειοψηφία στην Βουλή. Σχηματίζεται κυβέρνηση της Αριστεράς με τους εναπομείναντες Κεντρώους του Μακρόν και κάποιους παλιούς Γκωλικούς. Η «συγκατοίκηση» μεταφέρεται πλέον στην Εθνοσυνέλευση. Εναλλακτικά σχηματίζεται κυβέρνηση Τεχνοκρατών με επικεφαλής την Λαγκάρντ επί παραδείγματι. Δύσκολο εγχείρημα που φαντάζει και εξωπραγματικό. Η άκρα δεξιά θα τρώει τα σωθικά της. Θα πυροδοτηθεί και εμφύλια διαμάχη με αμφισβήτηση της Λεπέν. Ο Μακρόν θα περιμένει. Θα προκηρύξει εκλογές σε ένα χρόνο. Και γαία πυρί μιχθήτω. 

Το σενάριο αυτό είναι μαθηματικά εφικτό αλλά πολιτικά αδύναμο.

Η «Μασσαλιώτιδα» γράφτηκε στο Στρασβούργο τον Απρίλιο του 1792 την ημέρα κήρυξης του πολέμου με την Αυστρία. Ο «δαίμονας» των αδελφών Ταβιάνι, ο «Allonsanfàn» πήρε το όνομά του παραφθαρμένο από τη χρήση της ιστορίας από αυτό το επαναστατικό εμβατήριο που καθιερώθηκε ως «ψυχή» της Γαλλικής Επανάστασης. Στη ζωή, όπως και στην ιστορία, υπάρχει πάντα ένας «δαίμονας» που ανακατεύει την τράπουλα και προσφέρει ελπίδα και αισιοδοξία σε αυτούς που παρακολουθούν το αφήγημά του. Η Επανάσταση ηττήθηκε σε εκείνη την επιχείρηση που αφηγήθηκαν οι αδελφοί Ταβιάνι και ο πρωταγωνιστής, ψυχή, θύμα και θύτης ταυτόχρονα, αρχηγός και προδότης, σκοτώθηκε παραπλανημένος από τον «δαίμονα». Το μόνο που μένει στο τέλος είναι το όνομά του, που συμπίπτει με το εμβατήριο της Γαλλικής Επανάστασης. Η κάλπη της Κυριακής θα καταδείξει αν 270 χρόνια μετά η γαλλική κοινωνία θα εξακολουθήσει να είναι εκείνο το «γαλατικό χωριό» με το παρεμβατικό αφήγημα.