Σαν σήμερα ο πρώτος φωτεινός σηματοδότης μπαίνει στην 5η λεωφόρο της Νέας Υόρκης

Η κίνηση στην 5η λεωφόρο της Νέας Υόρκης στις αρχές του 20ού αιώνα λέγεται πως ήταν εντελώς ανυπόφορη: Άλογα, κάρα, αυτοκίνητα, βαγονέτα, ποδήλατα, πεζοί, όλοι βρισκόντουσαν σε έναν αδιάκοπο οδικό ανταγωνισμό διεκδικώντας λίγο χώρο για να μπορέσουν να κινηθούν και να απεμπλακούν από την συμφόρηση αναίμακτα.

Η λύση προσφέρθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1920 όταν μία ημέρα σαν σήμερα, τοποθετήθηκε ο πρώτος φωτεινός σηματοδότης με δύο λαμπτήρες που ρύθμιζαν κωδικοποιημένα την κυκλοφορία: με το πράσινο σταματούσες, με το άσπρο προχωρούσες.

Το πρώτο φανάρι της 5ης λεωφόρου στη Νέα Υόρκη τοποθετείται μία ημέρα σαν σήμερα 

Μέχρι το 1912 στη Νέα Υόρκη δεν υπήρχε ούτε ένα φανάρι ή μία πινακίδα και οι αστυνομικοί ήταν σαφώς σε υπηρεσία σε πολλές διασταυρώσεις.

Αλλά τα αυτοκίνητα περιέπλεξαν την κατάσταση και η ασφάλεια έγινε ολοένα και μεγαλύτερη ανησυχία για τους πολίτες και τις αρχές. Το 1913 οι New York Times ανέφεραν τη «συγκομιδή θανάτων» - αυτός είναι ο πραγματικός τίτλος - της πόλης από το 1910 έως το 1912 από τρεις διαφορετικούς τύπους οχημάτων: ο αριθμός των νεκρών από άμαξες που μειώθηκε μέσα σε δύο χρόνια σε 177 από 211 και τα τραμ, που μειώθηκε σε 134 από 148. Αλλά οι θάνατοι από αυτοκίνητα σχεδόν διπλασιάστηκαν, σε 221 από 112. Το 95% των νεκρών, σύμφωνα με τους Times, ήταν πεζοί. 

Οι έμποροι της 5ης Λεωφόρου έβλεπαν βέβαια περισσότερη κίνηση στα καταστήματά τους μετά την έλευση των αυτοκινήτων όμως το κυκλοφοριακό κομφούζιο αυξήθηκε. Χρειαζόντουσαν 40 λεπτά για να πάει κανείς από την 57η στην 34η Λεωφόρο.

Το 1917 τοποθετήθηκε πειραματικά ένας φωτεινός σηματοδότης χωρίς όμως να παραμείνει για πολύ καιρό. Τελικά το 1920 τοποθετήθηκαν οι πρώτοι μόνιμοι φωτεινοί σηματοδότες στη Νέα Υόρκη, δώρο του εκατομμυριούχου Επίτροπου κυκλοφορίας Δρ. John A. Harriss.

Οι φωτεινοί σηματοδότες βασίστηκαν στα συστήματα σηματοδοσίας που χρησιμοποιούνταν στους σιδηρόδρομους της Αγγλίας καθόλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Στη Νέα Υόρκη, ο πρώτος φωτεινός σηματοδότης αποτελούνταν από ένα ξύλινο υπόστεγο πάνω σε ένα πλέγμα από ατσάλι, από το οποίο ένας αστυνομικός άλλαζε τα σήματα, επιτρέποντας ένα έως δύο λεπτά για κάθε κατεύθυνση. Παρόλο που οι έννοιες που αποδίδουμε σήμερα στο κόκκινο και το πράσινο φαίνονται σαν τη φυσική τάξη των πραγμάτων, το 1920 το πράσινο σήμαινε ότι η κυκλοφορία στην 5η Λεωφόρο έπρεπε να σταματήσει για να προχωρήσει η κίνηση στην απέναντι πλευρά της πόλης- το λευκό σήμαινε ότι τα αυτοκίνητα μπορούσαν να ξεκινήσουν την πορεία τους. Οι περισσότεροι δρόμοι της πόλης και η 5η Λεωφόρος ήταν ακόμα διπλής κατεύθυνσης.

Joseph H. Freedlander, ο άνθρωπος πίσω από τα πιο περίτεχνα φανάρια

Ο πρώτος φωτεινός σηματοδότης έτυχε τόσο καλής υποδοχής που το 1922 η Ένωση της 5ης Λεωφόρου παραχώρησε στην πόλη, με κόστος 126.000 δολάρια, ένα νέο σύνολο σηματοδοτών, επτά περίτεχνα χάλκινους πύργους ύψους 41 εκατοστών που τοποθετήθηκαν σε διασταυρώσεις κατά μήκος της 5ης Λεωφόρου από την 14η έως την 57η οδό.

Ο Joseph H. Freedlander ήταν αυτός που ανέλαβε να σχεδιάσει ένα σύγχρονο, βελτιωμένο σήμα κυκλοφορίας που θα αντικαθιστούσε τους ογκώδεις φωτεινούς σηματοδότες στις γωνίες των δρόμων. Το σχέδιο του Freedlander που προέκυψε ήταν ένα σήμα τεσσάρων κατευθύνσεων, με δύο φώτα που υψωνόταν σε μια λεπτή βάση. Ήταν ένα από τα πρώτα παραδείγματα χρονομετρημένων φωτεινών σηματοδοτών στην πόλη, ανακουφίζοντας τη συμφόρηση των δρόμων που προκλήθηκε από την αύξηση της ιδιοκτησίας αυτοκινήτων.

Οι νέοι σηματοδότες του Freedlander ήταν οι πιο κομψοί που είχε ποτέ η πόλη. Ήταν μια εποχή που η ανύψωση του δημόσιου γούστου μέσω της αστικής ομορφιάς θεωρούνταν κατάλληλος στόχος για την κυβερνητική προσπάθεια. Το 1923 το περιοδικό Architecture εκτιμούσε ότι «Η κατανόηση του ωραίου σημαίνει να δημιουργείς αγάπη για το ωραίο, να διευρύνεις τα όρια της ανθρώπινης υπερηφάνειας, απόλαυσης και επίτευξης».

Οι σηματοδότες του Freedlander ήταν κατάλληλα στολίδια για τους ευγενέστερους από τους δημόσιους χώρους της Νέας Υόρκης, όπως ο προαύλιος χώρος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης ή η πλατεία της 59ης οδού. Για αδιευκρίνιστους λόγους, οι πύργοι δεν τοποθετήθηκαν στο κέντρο των διασταυρώσεων, αλλά αρκετά μέτρα βόρεια ή νότια από τις διαβάσεις - οι οδηγοί της απέναντι πόλης μόλις και μετά βίας τους έβλεπαν. Τα νέα φανάρια μείωσαν το ταξίδι από την 57η στην 34η οδό σε 15 λεπτά. Σύντομα, οι φωτεινοί σηματοδότες ήταν σαν τους φορητούς υπολογιστές στις σχολικές αίθουσες: όλοι ήταν υπέρ τους.

Οι περισσότερες από τις μεγάλες λεωφόρους απέκτησαν έπειτα φωτεινούς σηματοδότες, πολύ απλούστερου όμως σχεδιασμού και τοποθετημένους στις γωνίες. Το 1927 το σημερινό σύστημα κόκκινου, πορτοκαλί και πράσινου ήταν γενικά αναγνωρισμένο, αλλά οι Times έγραψαν ότι το πορτοκαλί προειδοποιητικό φως είχε εγκαταλειφθεί στη Νέα Υόρκη επειδή αποτελούσε «πειρασμό για τους οδηγούς που περνούσαν βιαστικά μέσα από τις διασταυρώσεις».

Τα αυτοκίνητα συνέχισαν να κατακλύζουν τους δρόμους και μέσα σε λίγα χρόνια η αστυνομία αποφάσισε ότι οι πολυτελείς φωτεινοί σηματοδότες του Freedlander εμπόδιζαν το οδόστρωμα. Ως εκ τούτου η Ένωση της 5ης Λεωφόρου συμφώνησε να τους κατεβάσει και το 1929 ο Freedlander κλήθηκε να σχεδιάσει ένα νέο φωτεινό σηματοδότη δύο φώτων, επίσης χάλκινο, που θα τοποθετούνταν στις γωνίες. Αυτά επιστέφονταν από αγάλματα του Ερμή και παρέμειναν εκεί μέχρι το 1964. Μερικά από αυτά υπάρχουν μέχρι σήμερα, μεταξύ των οποίων ένα που βρίσκεται στην κατοχή του Ένωσης της 5ης Λεωφόρου, δύο στο Μουσείο της Πόλης της Νέας Υόρκης και τρία σε ιδιωτικές συλλογές. Οι πύργοι όμως του Freedlander του 1922 έχουν εξαφανιστεί εντελώς.

Από τότε μέχρι σήμερα οι ίδιοι οι δρόμοι διαστρώθηκαν με ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων, καλυμμένοι με πινακίδες, φώτα, βέλη και κολώνες, καμία όμως αυτές δεν ήταν ποτέ τόσο κομψή όσο οι φωτεινοί σηματοδότες της 5ης Λεωφόρου του 1922.

Με πληροφορίες από New York Times