Επιστήμονες εντοπίζουν μαύρη τρύπα να ξυπνά σε πραγματικό χρόνο

Στα τέλη του 2019 ο γαλαξίας SDSS1335+0728 άρχισε ξαφνικά να λάμπει πιο έντονα από ποτέ. Έπειτα από μελέτη, οι αστρονόμοι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι παρακολούθησαν ζωντανά την ξαφνική αφύπνιση της τεράστιας μαύρης τρύπας στον πυρήνα του.

«Φανταστείτε ότι παρατηρούσατε έναν μακρινό γαλαξία για χρόνια και πάντα φαινόταν ήρεμος και ανενεργός. Ξαφνικά ο πυρήνας του αρχίζει να παρουσιάζει δραματικές αλλαγές στη φωτεινότητα σε αντίθεση με οποιαδήποτε τυπικά γεγονότα που έχουμε δει στο παρελθόν», περιγράφει η Πόλα Σάντσεθ Σαέζ, αστρονόμος στο Ευρωπαϊκό Νότιο Παρατηρητήριο (ESO) στη Γερμανία και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, που δημοσιεύεται στο περιοδικό «Astronomy & Astrophysics».

Διάστημα: Με δεδομένα από διαστημικά και επίγεια τηλεσκόπια 

Οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν δεδομένα από διάφορα διαστημικά και επίγεια τηλεσκόπια για να παρακολουθήσουν πώς μεταβλήθηκε η φωτεινότητα του γαλαξία, ο οποίος βρίσκεται 300 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά, στον αστερισμό της Παρθένου. Όπως επισημαίνεται, ορισμένα φαινόμενα, όπως οι εκρήξεις σουπερνόβα, μπορούν να κάνουν τους γαλαξίες να φωτιστούν ξαφνικά, όμως αυτές οι μεταβολές της φωτεινότητας διαρκούν συνήθως μερικές (δεκάδες ή εκατοντάδες) ημέρες. Ο συγκεκριμένος γαλαξίας εξακολουθεί να γίνεται φωτεινότερος σήμερα, περισσότερα από τέσσερα χρόνια αφότου παρατηρήθηκε για πρώτη φορά αυτή η φωτεινότητα. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι οι μεταβολές που ανιχνεύθηκαν στον γαλαξία δεν μοιάζουν με καμία άλλη μεταβολή που έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν.

Συγκρίνοντας τα δεδομένα που ελήφθησαν πριν και μετά τον Δεκέμβριο του 2019 οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο συγκεκριμένος γαλαξίας εκπέμπει τώρα πολύ περισσότερο φως σε υπεριώδη και υπέρυθρα μήκη κύματος, ενώ τον Φεβρουάριο του 2024 άρχισε να εκπέμπει και ακτίνες Χ.

Οι μαύρες τρύπες, «αυτά τα γιγάντια τέρατα συνήθως κοιμούνται και δεν είναι άμεσα ορατά. Στην περίπτωση του SDSS1335+0728 καταφέραμε να παρατηρήσουμε το ξύπνημα της τεράστιας μαύρης τρύπας. 'Αρχισε ξαφνικά να τρέφεται με το αέριο που ήταν διαθέσιμο στο περιβάλλον της, με αποτέλεσμα να γίνει πολύ φωτεινή», εξηγεί ο Κλαούντιο Ρίτσι από το Πανεπιστήμιο Diego Portales, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης.

Προηγούμενες μελέτες ανέφεραν ότι ανενεργοί γαλαξίες γίνονται ενεργοί έπειτα από αρκετά χρόνια, αλλά οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που η ίδια η διαδικασία, το ξύπνημα της μαύρης τρύπας, παρατηρείται σε πραγματικό χρόνο.

Διευκρινίζουν πάντως ότι χρειάζονται επακόλουθες παρατηρήσεις για να αποκλειστούν εναλλακτικές εξηγήσεις. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι βλέπουμε ένα συμβάν παλιρροϊκής διακοπής, κατά το οποίο ένα αστέρι περνά τόσο κοντά από μια μαύρη τρύπα, που απομακρύνεται από την παλιρροϊκή δύναμη της μαύρης τρύπας. Επίσης, δεν αποκλείουν ότι θα μπορούσε να συμβαίνει και ένα νέο φαινόμενο.