Ο εσωτερικευμένος σεξισμός των γυναικών

Ακούγεται αρκετά συχνά στις μέρες μας η άποψη ότι η ισότητα ανδρών και γυναικών, στην Ευρώπη τουλάχιστον, έχει επιτευχθεί και, συνεπώς, δεν υπάρχει πλέον λόγος ούτε να παραπονιούνται οι γυναίκες ούτε να συνεχίζεται η «ξεπερασμένη» συζήτηση για την έμφυλη ανισότητα. Είναι, όμως, τόσο ρόδινη η κατάσταση ώστε οι αγώνες των φεμινιστριών να θεωρούνται περιττοί;

H άρνηση της έμφυλης πραγματικότητας

H αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, οι γυναικοκτονίες, η κουλτούρα του βιασμού που δυστυχώς καλά κρατεί, το μισθολογικό χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα, καθώς και ο εξαναγκαστικός γάμος και ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων, το οποίο συμβαίνει και σε μουσουλμάνες που διαβιούν σε ευρωπαϊκά κράτη, φαίνεται πως δεν λογαριάζονται από ορισμένους ως σοβαρά ζητήματα που χρειάζονται εκ μέρους των γυναικών διαρκή κινητοποίηση  μέχρι να εξαλειφθούν.

Ασφαλώς, αυτού του τύπου η άρνηση της έμφυλης πραγματικότητας δεν είναι κάτι καινούργιο και σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να πηγάζει από άγνοια, σε κάποιες άλλες όμως βασίζεται στην πεποίθηση ότι όσα έχουν επιτύχει οι γυναίκες μέχρι τώρα –στους τομείς της πολιτικής, της επιχειρηματικότητας, της επιστήμης, του πολιτισμού– είναι ήδη αρκετά, αφού από τη φύση τους δεν έχουν, έτσι και αλλιώς, τις ίδιες ικανότητες με τους  άντρες. 

Δυστυχώς, αυτή η σεξιστική αντίληψη δεν αναπαράγεται μόνο από άντρες –όπως έχω επισημάνει και σε άλλα άρθρα μου, ο σεξισμός δεν έχει φύλο– αλλά και από κάποιες γυναίκες που με την στάση τους υποστηρίζουν, ακόμα και αν δεν το θέλουν, το status quo, την άποψη δηλαδή ότι εκτός σπιτιού οι γυναίκες είναι κατάλληλες μόνο για συγκεκριμένους ρόλους και συγκεκριμένες δραστηριότητες.

Η αλήθεια είναι, όμως, ότι ακόμα και στους επαγγελματικούς και κοινωνικούς ρόλους που τους επιτρέπεται να αναλάβουν, οι γυναίκες βιώνουν συχνά –λόγω του φύλου τους–, οικονομική εκμετάλλευση και κοινωνικό-οικονομικό αποκλεισμό, ενώ η δύναμη και η αυτονομία τους παραμένουν περιορισμένες. Το γεγονός, για παράδειγμα,  ότι όταν οι δύο σύζυγοι εργάζονται, οι γυναίκες σχεδόν πάντα αναλαμβάνουν τις περισσότερες δουλειές του σπιτιού, το γεγονός ότι οι γυναίκες πληρώνονται λιγότερο όταν προσφέρουν την ίδια εργασία με τους άντρες συναδέλφους τους, ότι ακόμη και σήμερα με μεγάλη δυσκολία τους αναθέτονται σημαντικές θέσεις –στη δημόσια διοίκηση, τις επιχειρήσεις, την πολιτική– και, τέλος, τα αργά αντανακλαστικά της πολιτείας, όταν πρόκειται να προστατεύσει γυναικείες ζωές, καταδεικνύουν, νομίζω, πως αυτές οι μορφές αδικίας πηγάζουν από την εσωτερικευμένη πεποίθηση ότι οι γυναίκες είναι κατώτερες από τους άντρες.

Όσα μας συμβαίνουν επειδή είμαστε γυναίκες δεν είναι άσχετα με τις κοινωνικές αντιλήψεις, τους κοινωνικούς ρόλους, ακόμα και με τα σύμβολα της θηλυκότητας και του ανδρισμού

Οι γυναίκες γινόμαστε συνήθως θύματα δύο μορφών καταπίεσης: αυτής που μπορεί να μας ασκηθεί από έναν συγκεκριμένο άνθρωπο στο περιβάλλον μας π.χ. τον πατέρα μας, τον ερωτικό μας σύντροφο ή έναν νταή εργοδότη και αυτής που μας ασκείται από ένα ολόκληρο σύστημα, το οποίο παρατείνει τη μισθολογική ανισότητα ή –όταν έχουμε να κάνουμε με δολοφονίες γυναικών από τον σύντροφό τους–, δεν αυστηροποιεί τον νόμο και δεν αποφασίζει να υιοθετηθεί επίσημα ο όρος «γυναικοκτονία».

Όσα μας συμβαίνουν επειδή είμαστε γυναίκες δεν είναι άσχετα με τις κοινωνικές αντιλήψεις, τους κοινωνικούς ρόλους, ακόμα και με τα σύμβολα της θηλυκότητας και του ανδρισμού. Δεν παραβλέπω, βέβαια, ότι οι ρόλοι, οι αντιλήψεις και τα σύμβολα αλλάζουν τόσο στο πέρασμα του χρόνου όσο και σε διαφορετικές κουλτούρες –αναμφισβήτητα όσα έχει δικαίωμα να κάνει μια γυναίκα στην Ελλάδα και όσα επιτρέπεται να κάνει μια γυναίκα στο Ιράν είναι πολύ διαφορετικά–, ωστόσο και στις δύο περιπτώσεις η καριέρα και η ζωή της γυναίκας καθορίζονται από τις κοινωνικές αντιλήψεις για το τι είναι ικανή να επιτύχει μια γυναίκα.

Οι έμφυλοι ρόλοι (το πώς οφείλει να παρουσιάζεται δημόσια μια γυναίκα ή ένας άντρας, καθώς και το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται και να ενεργεί το κάθε φύλο στην εργασία του, στις οικογενειακές υποχρεώσεις, στο σπίτι, στην ερωτική του ζωή) παγιώνονται με τον καιρό και γίνονται έμφυλες νόρμες (συμπεριφορές και συνήθειες που συνδέονται αποκλειστικά με τη θηλυκότητα ή με τον ανδρισμό) οδηγώντας στη διαμόρφωση μιας συγκεκριμένης έμφυλης ταυτότητας.

Μπορεί, λοιπόν, οι περιορισμοί που βιώνουν οι γυναίκες και τα εγκλήματα εναντίον τους  να πηγάζουν από την ψυχική ανισορροπία και τον ανήθικο χαρακτήρα των δραστών, αλλά υποκινούνται από τις σεξιστικές αντιλήψεις που σαν επικίνδυνος ιός διαβρώνουν τις σκέψεις πολλών μελών της κοινωνίας μας, ανεξάρτητα από το φύλο τους.

Οι λόγοι που κάποιος έχει την τάση να δημιουργεί κακοποιητικές σχέσεις και να εκτονώνει τις απογοητεύσεις –τη ζήλεια, τον θυμό, την ανασφάλεια– του μέσω βίαιων πράξεων μπορεί να ποικίλουν, υπάρχει ωστόσο ένα κοινό χαρακτηριστικό που φαίνεται να συνδέει όσους προκαλούν φρικτά περιστατικά βίας: ο βαθιά ριζωμένος σεξισμός. 

9 στους 10 ανθρώπους και των δύο φύλων έχουν προκαταλήψεις κατά των γυναικών

Πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών καταδεικνύει ότι 9 στους 10 ανθρώπους και των δύο φύλων έχουν προκαταλήψεις κατά των γυναικών. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 75 χώρες, στις οποίες δεν περιλαμβανόταν η Ελλάδα. Σαφώς και σύμφωνα με την έρευνα υπάρχουν σημάδια προόδου, με άνοδο των ποσοστών εκπαίδευσης των γυναικών σε όλες τις χώρες που συμμετείχαν, και υψηλότερη εκπροσώπηση των γυναικών στην πολιτική και την οικονομία στις περισσότερες χώρες. Η έρευνα, όμως, διαπίστωσε επίσης πως οι μισοί άνθρωποι σε 75 χώρες πιστεύουν ότι οι άνδρες γίνονται καλύτεροι πολιτικοί ηγέτες, ενώ το 40% πιστεύει ότι οι άνδρες είναι καλύτερα στελέχη επιχειρήσεων.

Παρόλο που γυναίκες και άντρες υποψήφιοι για κάποια εργασία κρίνονται εξίσου για το χρώμα τους, την πολιτισμική τους ταυτότητα, την οικονομικοκοινωνική τάξη και την εκπαίδευσή τους, οι γυναίκες κρίνονται επίσης για την ελκυστικότητά τους, τον σωματότυπό τους, τις ενδυματολογικές επιλογές, το στυλ επικοινωνίας, τον τρόπο ομιλίας, τους διαιτητικούς περιορισμούς και την ηλικία τους.

Τέλος, το ένα τέταρτο των πολιτών σε 75 χώρες πιστεύει ότι είναι δικαιολογημένο οι άνδρες να χτυπούν τις γυναίκες τους. Ισοσταθμικά, το 28% των ανθρώπων στον κόσμο, άσχετα από φύλο, θεωρεί φυσιολογικό ένας άνδρας να ασκεί βία στη γυναίκα του. Ίσως, λοιπόν, δεν είναι τυχαίο ότι αν και συχνά γυναίκες δολοφονούνται από άγνωστους άντρες, συμμορίες ή άλλα μέλη της οικογένειάς τους, το 35% των δολοφονημένων γυναικών παγκοσμίως πεθαίνουν από το χέρι του ερωτικού τους συντρόφου.

Πού οφείλεται ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός των γυναικών;

Γιατί όμως οι ίδιες οι  γυναίκες είναι πρόθυμες να υιοθετήσουν απόψεις που αποβαίνουν καταστροφικές για το φύλο τους; Πού οφείλεται ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός  των γυναικών; Οφείλεται μάλλον στην προσπάθεια της γυναίκας να γίνει κοινωνικά αποδεκτή αναπαράγοντας τις κυρίαρχες αντιλήψεις της εποχής της και του κύκλου στον οποίο κινείται επιτρέποντας, έτσι, στον εαυτό της να ενταχθεί σε ένα σύστημα με σκοπό να κερδίσει σεβασμό, μια καλύτερη κοινωνική θέση, χρήματα ή κάποιου άλλου είδους ανταμοιβή, να γίνει το «καλό κορίτσι» που όλοι συμπαθούν γιατί δεν γκρινιάζει, συνεργάζεται αρμονικά με τους άντρες και δεν δημιουργεί προβλήματα.

Τέλος, μπορεί αδυνατώντας να βρει άλλη εξήγηση για τις αδικίες που έχει υποστεί λόγω του φύλου της, μια γυναίκα να συμπεραίνει τελικά και η ίδια ότι οι άντρες είναι πιο άξιοι, πιο έξυπνοι, πιο υπεύθυνοι, πιο δυναμικοί. Με άλλα λόγια, πιο κατάλληλοι για να διαχειριστούν την κοινωνία. Πρόκειται για μια βαθιά ριζωμένη προκατάληψη που παρεμποδίζει την αληθινή ισότητα

Η καταπολέμηση των έμφυλων ανισοτήτων, της έμφυλης βίας αλλά και του εσωτερικευμένου σεξισμού αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα της εποχής μας.