Τι διακυβεύεται στις Ευρωεκλογές; Η πολιτική και η οικονομική διάσταση της ψήφου μας

Σε λίγες μέρες σχεδόν 373 εκατομμύρια ψηφοφόροι έχουν το δικαίωμα να προσέλθουν στις κάλπες για τις Ευρωεκλογές του θα αναδείξουν τους 720 νομοθέτες που απαρτίζουν ένα από τα τρία κύρια θεσμικά όργανα της ΕΕ για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Κάθε κράτος - μέλος της ΕΕ εκλέγει ένα σύνολο βουλευτών ανάλογο με το πληθυσμιακό του μέγεθος. Η Γερμανία και η Γαλλία έχουν τον υψηλότερο αριθμό μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (MEP), ενενήντα έξι και ογδόντα ένα, αντίστοιχα, και η Κύπρος, το Λουξεμβούργο και η Μάλτα έχουν τους λιγότερους με έξι ο καθένας.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνεδριάζει εναλλάξ στις Βρυξέλλες (Βέλγιο) και στο Στρασβούργο (Γαλλία). Οι ευρωβουλευτές είναι οργανωμένοι σε πολιτικές «οικογένειες» που αποτελούνται από κόμματα εθνικού επιπέδου με παρόμοιες πολιτικές κατευθύνσεις. Στο κοινοβούλιο κυριαρχούν εδώ και καιρό το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) και η κεντροαριστερή Προοδευτική Συμμαχία των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D). Πριν από πέντε χρόνια, μικρότερες ομάδες συγκέντρωσαν περισσότερη δύναμη, με τις φιλελεύθερες, κεντρώες ομάδες Renew Europe και Greens/European Free Alliance και την Αριστερά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (GUE/NGL) να βλέπουν μια εισροή εδρών.

Ωστόσο, οι δεξιοί Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (ECR) και η λαϊκιστική, ακροδεξιά Ομάδα Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID) είναι έτοιμες να αυξήσουν τον συνολικό αριθμό των εδρών τους κατά σημαντικό αριθμό στις εκλογές του 2024.

Ευρωεκλογές 2024: Το στοίχημα της συμμετοχής

Η χαμηλή συμμετοχή προβληματίζει εδώ και καιρό τις Βρυξέλλες καθώς πολλοί ψηφοφόροι θεωρούν τις εκλογές αυτές «δεύτερης τάξης» - λιγότερο σημαντικές και επιδραστικές από τις αντίστοιχες σε εθνικό επίπεδο. Η συμμετοχή των ψηφοφόρων έφθασε σε ιστορικά χαμηλό 42,6% το 2014, βαίνοντας μειούμενη σταθέρα από το 1979. Ωστόσο, το 2019 -η συμμετοχή των ψηφοφόρων έφτασε το 50,7 τοις εκατό. Εάν η συμμετοχή τον Ιούνιο ξεπεράσει το 50%, θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως θετικό σημάδι και ως ένδειξη ότι οι πολίτες της συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο τον αντίκτυπο που έχουν οι νομοθέτες της ΕΕ στην καθημερινή τους ζωή.

Τι λένε οι δημοσκοπήσεις;

Σε σύγκριση με το απερχόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και σύμφωνα με τις προβλέψεις για τις έδρες από το Politico, τόσο το ΕΛΚ (με 170) όσο και το S&D (με 144) είναι σε καλό δρόμο για να διατηρήσουν περίπου τον ίδιο αριθμό εδρών. Η Ανανέωση του Μακρόν (με 76) και οι Πράσινοι (με 41) πρόκειται να χάσουν περίπου 25 και 30 έδρες, αντίστοιχα, από το ECR και το ID. Χωρίς αμφιβολία, αυτό θα σηματοδοτούσε μια σημαντική μετατόπιση προς τα δεξιά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, παρόλο που οι τρεις κεντρώες δυνάμεις θα διατηρούσαν μια λειτουργική πλειοψηφία 390 εδρών.

Η σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα περιπλακεί, ωστόσο, από τις μεταβαλλόμενες συμμαχίες εντός και μεταξύ των πολιτικών ομάδων, καθώς αυτές διαγκωνίζονται για επιρροή. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη δεξιά και την ακροδεξιά. Οι Αδελφοί της Ιταλίας, οι οποίοι ανήκουν στο ECR, αναμένεται να κερδίσουν σημαντικό αριθμό εδρών σε σχέση με το 2019. Πρόκειται για το κόμμα της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, η οποία επιδιώκει να αυξήσει την επιρροή της στη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ είτε με την ένταξή της στο ΕΛΚ είτε επιδιώκοντας στενότερη ευθυγράμμιση με το ID. Το κόμμα του Εθνικού Συναγερμού της Γαλλίδας νομοθέτη Μαρίν Λεπέν, αποφάσισε πρόσφατα να διώξει το γερμανικό ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) από την ομάδα ID, μετά τις εξωφρενικές δηλώσεις ενός εκ των ηγετών για την εποχή των Ναζί. 

Παρότι η άθροιση όλων των εδρών της ακροδεξιάς -συμπεριλαμβανομένων εκείνων του κόμματος Fidesz του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν, του AfD της Γερμανίας και του κόμματος Reconquest του λαϊκιστή της Γαλλίας Ερίκ Ζεμούρ βγάζει περισσότερες έδρες από ΕΛΚ, αυτό θα είναι πολιτικά άνευ σημασίας- επειδή υπάρχουν πολύ περισσότερα ζητήματα που τις χωρίζουν παρά τις ενώνουν.

Πώς η ψήφος μας διαμορφώνει την Κομισιόν και τους συσχετισμούς για την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου

Ένα από τα πρώτα καθήκοντα του νεοεκλεγέντος Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα είναι να επικυρώσει τα 27 μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν), συμπεριλαμβανομένης της προεδρίας της. Παράλληλα, οι ηγέτες της ΕΕ θα επιλέξουν νέο πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελούν το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ. Η δύναμη των κομμάτων στην Ευρωβουλή διαμορφώνει τους συσχετισμούς και τις συμμαχίες για τα υψηλά αξιώματα: Προεδρία της Κομισιόν και Προεδρία του Συμβουλίου. Είθισται οι θέσεις αυτές να «μοιράζονται» στα δύο πιο ισχυρά κόμματα.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία είναι η επικεφαλής υποψήφια του ΕΛΚ, διεκδικεί δεύτερη θητεία στην προεδρία της Κομισιόν. Παράλληλα, η σοσιαλδημοκρατική οικογένεια να αναμένεται να διεκδικήσει τη θέση του νέου προέδρου του Συμβουλίου. Το φαβορί για να διαδεχθεί τον Σαρλ Μισέλ είναι ο πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα. Η τελευταία σημαντική θέση που πρέπει να καλυφθεί είναι αυτή του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ για τις εξωτερικές υποθέσεις και την πολιτική ασφάλειας, για την οποία φαβορί είναι η φιλελεύθερη πρωθυπουργός της Εσθονίας Κάγια Κάλλας.

Η φον ντερ Λάιεν αντιμετωπίζει μια δύσκολη μάχη. Σε αντίθεση με τον πρόεδρο του Συμβουλίου, ο/η πρόεδρος της Επιτροπής πρέπει να επιβεβαιωθεί από την πλειοψηφία των ευρωβουλευτών. Για να συμβεί αυτό, το ΕΛΚ της φον ντερ Λάιεν θα πρέπει να σχηματίσει συνασπισμό με τουλάχιστον δύο άλλες κοινοβουλευτικές ομάδες. Στις προηγούμενες εκλογές, το 2019, η φον ντερ Λάιεν είχε μόνο εννέα ψήφους. Τότε, χρειάστηκε την υποστήριξη των έντεκα ευρωβουλευτών του κόμματος Fidesz του Όρμπαν, το οποίο έχει εκδιωχθεί από το ΕΛΚ. Αυτή τη φορά, θα μπορούσε να βασιστεί στις ψήφους από τους Αδελφούς της Ιταλίας της Μελόνι, αλλά τόσο το S&D όσο και το Renew Europe έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν θα υποστηρίξουν την υποψηφιότητα της φον ντερ Λάιεν εάν συνάψει συμφωνία με την ιταλική ακροδεξιά.

Πώς θα μπορούσε να αλλάξει η πολιτική της ΕΕ μετά την 9η Ιουνίου;

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια τρομακτική σειρά προκλήσεων: ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, η ανάγκη μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι συνεχιζόμενες ροές παράνομης μετανάστευσης θα αποτελέσουν προτεραιότητες στην ατζέντα του επόμενου ευρωκοινοβουλίου. 

Το απερχόμενο κοινοβούλιο, με επικεφαλής έναν συνασπισμό μεταξύ του ΕΛΚ, του S&D και της Ανανέωσης, δημιούργησε την ιστορική Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η οποία θέτει τον στόχο να καταστεί κλιματικά ουδέτερη η ΕΕ έως το 2050. Παράλληλα κατεύθυνε τις ευρωπαϊκές προσπάθειες για την υποστήριξη της Ουκρανίας κατά της ρωσικής επιθετικότητας. Μια μετατόπιση του Κοινοβουλίου προς τα δεξιά θα μπορούσε να ωθήσει το ΕΛΚ να ζητήσει αλλαγές στην κλιματική και γεωργική πολιτική της ΕΕ (εν μέρει ως απάντηση στις συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες των αγροτών), σε μια πιο σκληρή προσέγγιση απέναντι στην παράνομη μετανάστευση και σε μεγαλύτερο σκεπτικισμό έναντι των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου.

Το αποτέλεσμα θα δοκιμάσει επίσης την ανθεκτικότητα του δυτικού συνασπισμού που στηρίζει την Ουκρανία. Σε αυτό το πλαίσιο, αναμένεται να εξεταστεί και το ζήτημα αναβάθμισης της αμυντικής και στρατιωτικής ικανότητας της ΕΕ, δεδομένου ότι το ενδεχόμενο εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ πιθανότατα θα οδηγήσει την Ευρώπη να πρέπει να σταθεί μόνη στα πόδια της.

Πέραν αυτών, το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια άλλη τριπλή πρόκληση αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Η ΕΕ βρίσκεται σε διαδικασία συνολικής θεσμικής μεταρρύθμισης για την αντιμετώπιση των αναγκών της διεύρυνσης και τη μείωση της γραφειοκρατίας, η οποία είναι βέβαιο ότι θα είναι μια επίπονη και αμφιλεγόμενη διαδικασία. Επιπλέον, αρκετές υποψήφιες χώρες προς ένταξη στην ΕΕ -συμπεριλαμβανομένων της Αλβανίας, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Μολδαβίας, του Μαυροβουνίου, της Βόρειας Μακεδονίας, της Σερβίας και της Ουκρανίας- θεσπίζουν επί του παρόντος εκτεταμένες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την ένταξή τους στην Ένωση και η ΕΕ πρέπει να είναι προσεκτική προσφέροντας σε αυτές τις υποψήφιες χώρες τόσο «καρότα» όσο και «μαστίγια» για να τις προωθήσει σε αυτή τη διαδικασία διεύρυνσης.

Τέλος, πρέπει να γίνει η διαπραγμάτευση για τον επόμενο προϋπολογισμό για την περίοδο 2028-34. Ο σχεδιασμός, η διαπραγμάτευση και η ψήφιση κάθε επταετούς προϋπολογισμού είναι ευρέως γνωστό ότι αποτελεί μια από τις πιο δύσκολες πολιτικές ασκήσεις στις Βρυξέλλες. Η σύνθεση του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής θα καθορίσει την κατεύθυνση και τελικά τα αποτελέσματα αυτών των κρίσιμων διαδικασιών για την ΕΕ.