Όλα τα μάτια στη Ράφα: Ο ακτιβισμός των σόσιαλ μίντια

Η εικόνα δείχνει, όπως φαίνεται από ψηλά, έναν τεράστιο καταυλισμό εκτοπισμένων, των οποίων οι σκηνές είναι παρατεταγμένες μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι, σε μια έρημο που περιβάλλεται από βουνά. Στη μέση ένα μήνυμα με κεφαλαία γράμματα, «Όλα τα μάτια στη Ράφα». Αυτή η εικόνα, που πιθανότατα δημιουργήθηκε από τεχνητή νοημοσύνη (AI), έχει κοινοποιηθεί μαζικά στα κοινωνικά δίκτυα μετά τον φονικό βομβαρδισμό από τον ισραηλινό στρατό ενός στρατοπέδου εκτοπισμένων στη Ράφα, στα νότια της Λωρίδας της Γάζας, την Κυριακή 26 Μαΐου. Το «πρότυπο», με δυνατότητα κοινής χρήσης με ένα κλικ, αποδόθηκε στον λογαριασμό shashv4012 στο Instagram, ο οποίος προσφέρει άλλες παρόμοιες εικόνες για κοινή χρήση.

Έτσι αρχίζει το αφήγημα της «Le Monde» της 31ης Μαΐου. Την προηγούμενη είχε ξεσπάσει φρενίτιδα με αυτήν την «απεικόνιση» της Ράφα. Μία φωτογραφία απίστευτα «τακτοποιημένη» στον χώρο, με έναν καταυλισμό αλφαδιασμένο σε μία χέρσα γη με βουνά. Οι δρόμοι κάθετοι και οριζόντιοι τέμνουν σε μία άψογη ρυμοτομία τη γιγαντιαία αυτή εγκατάσταση. Όποιος έχει επισκεφθεί στρατόπεδα προσφύγων ή εκτοπισμένων ξέρει πώς έτσι δεν μοιάζουν.

Για τον Laurence Allard, λέκτορα στις επιστήμες της επικοινωνίας και ερευνητή στο Πανεπιστήμιο Sorbonne-Nouvelle και μέλος του Ινστιτούτου Κινηματογράφου και Οπτικοακουστικών Ερευνών, η κοινή χρήση αυτής της εικόνας εγείρει ερωτήματα λόγω της μη αναπαράστασης της σύγκρουσης.

Με λίγα λόγια ο ειδικός σχολιαστής εξηγεί στην «Le Monde» πως το στοιχείο που λείπει από την εικόνα είναι το πραγματικό δράμα, η αδυσώπητη αλήθεια. Είναι μία άψογη φωτογραφία από την οποία είναι απούσα η ίδια η ιστορία. Όλα είναι καθαρά, γυαλισμένα και τακτοποιημένα. Το αντίθετο ακριβώς από αυτό που συμβαίνει σε ένα στρατόπεδο σε άμεσο πολεμικό περιβάλλον το οποίο μάλιστα έχει πληγεί από τα πυρά.

Ο κατασκευαστής της εικόνας προφανώς ήξερε τι έκανε. Αποδεικνύεται από το αποτέλεσμα. Σχεδόν ταυτόχρονα, 47 εκατομμύρια πολίτες του κόσμου τούτου την υιοθέτησαν. Στόχος η διακοπή των βομβαρδισμών. Ειδικός στόχος η υιοθέτηση μίας πολιτικής στάσης που καταδικάζει αναπόφευκτα τους Ισραηλινούς και δικαιώνει αναπόφευκτα επίσης, την επίσημη ιδεολογική στάση της Χαμάς. Όσο δίκιο και αν υπάρχει στο σύνθημα  διακοπής των εχθροπραξιών και την ανάγκη έναρξης συνομιλιών, όσο ιστορικό δίκιο και αν κρύβει η ανάγκη δημιουργίας δύο κρατών στην ιστορική γη της Παλαιστίνης όπως προέβλεπαν οι συμφωνίες του Όσλο, τόσο λάθος είναι η χρησιμοποίηση ιδεολογικών πυροτεχνημάτων που ενεργοποιούν το θυμικό των πολιτών με μη υπαρκτό περιεχόμενο. Πρόκειται για ξεκάθαρη και ρηχή προπαγάνδα που πιθανόν τελικά να προκαλέσει περισσότερο κακό παρά καλό.

Επισημαίνει η «Le Monde»: «Αυτή η εικόνα έχει εισβάλει στα κοινωνικά δίκτυα εδώ και αρκετές ημέρες. Γιατί όμως  οι χρήστες του Internet επιλέγουν αυτήν την εικόνα και όχι κάποια άλλη;

Αυτή η εικόνα έχει κοινοποιηθεί 47 εκατομμύρια φορές για να υποστηρίξει τους Παλαιστινίους, αλλά όταν το σκεφτείς είναι αρκετά σοκαριστικό. Εάν λειτουργεί τόσο καλά, είναι επειδή είναι μια ομαλή, γυαλιστερή εικόνα, με μια απαλή εικόνα καλοκαιρινής κατασκήνωσης. Αντιπροσωπεύει το εντελώς αντίθετο από την πραγματική κατάσταση που επικρατεί στη  Ράφα.

Η τεχνητή νοημοσύνη που κατασκεύασε αυτή την εικόνα έλαβε υπόψη του  το αίμα και τα θύματα, αλλά ανοικοδόμησε τον καταυλισμό, τον «καθάρισε». Φαίνεται σαν μια οπτική παραίσθηση: «Όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στη Ράφα», αλλά δεν την έχει πιάσει τελικά κανένα βλέμμα. Υπάρχει μια παράδοξη προσταγή.  Θέλουμε να δείξουμε αλληλεγγύη σε μια εικόνα όπου δεν υπάρχει τίποτα. Η εικόνα είναι επίσης πολύ ομαλή και μπορεί να περάσει όλη την αλγοριθμική λογοκρισία που χρησιμοποιούν οι ψηφιακές πλατφόρμες. Οι χρήστες του Διαδικτύου στη συνέχεια εκφράζουν υποστήριξη με μια εικόνα που δεν αντιπροσωπεύει τίποτα, αλλά είναι επίσης αυτός ο λόγος  ,ίσως επειδή δεν δείχνει τίποτα , που αρέσει και μοιράζεται τόσο πολύ.

Αυτή η εικόνα αντιπροσωπεύει τον «clicktivism», δηλαδή μοιραζόμαστε πληροφορίες με ένα κλικ αλλά με ένα ασαφές σχόλιο. Μοιραζόμαστε ένα σύνθημα και ένα οπτικό χωρίς να το σκεφτόμαστε απαραίτητα, εμπλεκόμενοι ελάχιστα σε αυτό».

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αντιλαμβάνεται όλα τα παραπάνω. Λειτουργεί απόλυτα συντεταγμένα στη βάση ειδικών αλγορίθμων που έχουν επινοήσει οι ειδικοί της διακίνησης της  (ή μη) της πληροφορίας. Οι αλγόριθμοι είναι σε θέση να ικανοποιήσουν κάθε πληροφοριακή ανάγκη και άρα να εξυπηρετήσουν το κάθε ιδεολόγημα. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα εργαλείο. Δεν διαθέτει δυνατότητες σκέψης. Αντιθέτως, διαθέτει άπειρες δυνατότητες ακύρωσής της.